BlogGang.com : : ผู้ชายในสายลมหนาว : อาคารไปรษณีย์กลาง : ศิลปะคณะราษฏร์

อาคารไปรษณีย์กลาง : ศิลปะคณะราษฏร์

ถ้าหากจะกล่าวถึงผลของการปฏิวัติการปกครอง 2475
มีสิ่งก่อสร้างหลายอย่างที่อยู่รอบตัว โดยที่เราอาจนึกไม่ถึง
โรงเรียนประชาราษฎ์ วัดราษฏ์บำรุง กระทั่งเมรุเผาศพ
แต่ล้วนยังไม่มีเอกลักษณ์ที่พอจะแสดงถึงศิลปะในยุคคณะราษฏ์ได้

ในสมัยรัชกาลที่ 4 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ซื้อที่ดินจากชาวมอญและพม่า
ในย่านเจริญกรุง ในราคาตารางวาละ 1 บาทเพื่อให้ประเทศอังกฤษ
นำไปใช้สร้างสถานกงสุล พร้อมพระราชทานเสาธงไม้ให้สถานกุงสุลอีกด้วย

ต่อมามีการก่อสร้างโรงสีจำนวน 2 โรงขึ้นอีกฝั่งของแม่น้ำเจ้าพระยา
อยู่ตรงข้ามกับสถานกงสุลอังกฤษ โรงสีได้ปล่อยควันมีขี้ฝุ่นและเสียงหวูดโรงสีไฟ
เปิดดังหนวกหู ซึ่งสร้างปัญหามลภาวะในการทำงานและการพักอาศัย
ให้กับบุคลากรของสถานกงสุลอังกฤษเป็นอย่างมาก

นอกจากนี้ในยามค่ำคืน ยังมีเสียงดนตรีและเสียงกลองดังลั่นจากร้านเหล้า
รวมถึงยังมีคนเมาอาละวาดอยู่หน้าอนุสาวรีย์สมเด็จพระราชินีนาถวิคตอเรีย
ริมถนนเจริญกรุงฝั่งตรงข้ามกับสถานทูตอีกด้วย (หนังสือเก่าบอกว่าคนเมาไปยืนฉี่)
ท่านกงสุลจึงดำริที่ต้องการจะย้ายสถานที่ตั้งสถานกงสุลใหม่

ซึ่งประจวบกับขณะนั้น พระยาภักดีนรเศรษฐ หรือ นายเลิศ มีที่ดินจำนวนมาก
ต้องการพัฒนาพื้นที่ย่านเพลินจิตริมคลองแสนแสบของตน
จึงนำมาเสนอขายให้กับสถานกงสุลอังกฤษ โดยมีเงื่อนไขว่าพระยาภักดีนรเศรษฐ
จะขอรับซื้อพื้นที่และสิ่งปลูกสร้างของสถานกงสุลอังกฤษเดิมทั้งหมดด้วย

พ.ศ. 2465 เมื่อสถานกงสุลพิจารณาแล้วเห็นชอบจึงรับข้อเสนอ
สถานกงสุลได้ย้ายไปอยู่ที่ตั้งใหม่ย่านเพลินจิต ส่วนที่ตั้งเดิมของสถานกงสุลอังกฤษ
นายเลิศได้นำไปเสนอขายให้กับทางราชการของไทย ในราคา 1,800,000 บาท
ซึ่งราชการของไทยโดยกระทรวงพระคลังมหาสมบัติได้รับซื้อไว้ ปี พ.ศ. 2469

กรมไปรษณีย์โทรเลขจึงย้ายจากไปรษณียาคารมายังสถานทูตอังกฤษ
ต่อมาอาคารเดิมของสถานกงสุลอังกฤษทรุดโทรมและคับแคบไม่เหมาะกับงานไปรษณีย์
จึงได้รื้ออาคารเดิมทิ้งและสร้างอาคารใหม่ คือ อาคารไปรษณีย์กลางในปัจจุบัน
โดยโครงการก่อสร้างอาคารไปรษณีย์ใหม่มีมาตั้งแต่หลังรับซื้อที่ดิน
แต่กว่าจะได้สร้างจริงก็เมื่อวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2478

ในสมัยที่นายควง อภัยวงศ์ ดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมไปรษณีย์โทรเลข
ออกแบบโดยจิตรเสน อภัยวงศ์ และพระสาโรชรัตนนิมมานก์
มีพระสาโรชรัตนนิมมานก์ หัวหน้ากองสถาปัตยกรรม กรมศิลปากร เป็นสถาปนิก
นายหมิว อภัยวงศ์ เป็นผู้ช่วยสถาปนิก และนาย เอช. เฮอรมัน เป็นวิศวกรชาวเยอรมัน

ตัวอาคารมีลักษณะแบบสถาปัตยกรรมแบบ art deco ทรงกล่องสี่เหลี่ยมเรียบเกลี้ยง
ลดทอนการประดับประดาและความประณีตที่มีในสถาปัตยกรรมของไทยก่อนหน้า
ลักษณะอาคารเป็นรูปตัวที มีความสูง 5 ชั้น โครงสร้างเป็นเสา-คานคอนกรีตเสริมเหล็ก
ภายนอกเป็นหินล้างสีเทา เซาะร่องสลับเป็นลายอิฐ

ด้านบนของอาคารประดับด้วยรูปสลักครุฑสีชมพูอิฐห้อยพวงมาลาเท้างุ้ม
ขนาด 3 เท่าคนจริง ปั้นโดยการควบคุมงานของศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี
อาคารแล้วเสร็จในปี พ.ศ. 2482 เปิดใช้งานในปีต่อมา
เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2483

ในช่วงสงครามมหาเอเชียบูรพา อาคารแห่งนี้คือศูนย์กลางการสื่อสาร
ถือเป็นเป้าหมายทางยุทธศาสตร์ของสัมพันธมิตรในการทิ้งระเบิด
แม้ตีกที่อยู่ข้างๆ จะพังพินาศ แม้ระเบิดบางลูกกลิ้งมาหน้าตึก แต่กลับด้าน
ชาวบ้านย่านนั้นเล่าว่าเวลาระเบิดตกลงมา ครุฑจะบินขึ้นไปปัดระเบิดให้ไปตกทิ่อื่น

จึงมีผู้ไปถามนายควง อภัยวงศ์ อดีตอธิบดีกรมไปรษณีย์โทรเลข ซึ่งเป็นผู้สร้างตึกนี้
(หากจำได้เค้าเป็นคณะราษฏ์สายพลเรือนที่ไปตัดการสื่อสารที่ไปรษณียาคาร)
ว่าลงของดีอะไรไว้หรือไม่อย่างไร นายควงฯ ก็ตอบ (ลงในหนังสือพิมพ์) ว่า
มีซีคุณของดี เมื่อเวลาสร้างตึกนี้ ไม่มีใครไปกินกำไรสักสตางค์ แล้วนั่นไม่ใช่ของดีหรือ

เมื่อการสื่อสารแห่งประเทศไทยย้ายไปอยู่ย่านแจ้งวัฒนะ อาคารนี้ก็ว่างลง
ปัจจุบันอาคารไปรษณีย์กลางมีการจัดสรรพื้นที่เพื่อใช้งานร่วมกันระหว่าง
ไปรณีย์ไทย เป็นไปรษณีย์เขตบางรักและนิทรรศการหมุนเวียน
ที่เหลือพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นการให้ยืมใช้ของศูนย์สร้างสรรค์งานออกแบบ (TCDC)

อาจารย์ชาตรี ประกิตนนทการ ได้เขียนหนังสือชื่อศิลปะ-สถาปัตยกรรมคณะราษฏ์
และบรรยายทางวิชาการเรื่องนี้อยู่หลายครั้ง ถึงอาคารและสิ่งก่อสร้างหลายอย่าง
ที่เป็นมรดกตกทอดของคณะราษฏ์ ถึงปัจจุบันอาคารหลายหลังในยุคนั้น
ก็เหลือไว้แต่เพียงภาพถ่ายในหนังสือเท่านั้น

Create Date : 21 ธันวาคม 2563

Last Update : 19 มกราคม 2564 16:05:39 น.

8 comments

Counter : 1134 Pageviews.