BlogGang.com : : ผู้ชายในสายลมหนาว : เที่ยวปราจีนบุรี : พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติปราจีนบุรี (1)

เที่ยวปราจีนบุรี : พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติปราจีนบุรี (1)

สถานที่แรกก็พลาดแล้ว ไปต่อดีกว่าที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติปราจีนบุรีอันอยู่ห่างไปไม่ไกล
จะบอกว่าที่นี่คือเป้าหมายหลักของการเดินทางในครั้งนี้ เพราะเคยเห็นแต่อินเตอร์เนทว่า
ที่นี่มีทับหลังเก่าสมัยก่อนเมืองพระนคร และจารึกปราสาทเขาน้อยสีชมพู ที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย
นั่นคือความรู้ก่อนที่ผมจะเดินทางไป แต่เมื่อมานั่งหาข้อมูลถึงพบว่า จารึกที่เก่าที่สุดคือ จารึกบ้านวังไผ่

พ.ศ.2508 กองโบราณคดีได้ทำการสำรวจขุดแต่งโบราณสถาน ในจังหวัดปราจีนบุรี
และจังหวัดใกล้เคียงหลายแห่ง พบศิลปะโบราณวัตถุที่สำคัญเป็นจำนวนมาก
ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาประวัติศาสตร์ และโบราณคดี
กรมศิลปากรจึงได้มีดำริให้จัดสร้างแห่งชาติปราจีนบุรี ในปี พ.ศ. 2515

แบ่งการจัดแสดงออกเป็น 5 ห้อง ได้แก่ ห้องประวัติศาสตร์และโบราณคดีภาคตะวันออก
ห้องชุมชนโบราณในภาคตะวันออก ห้องพัฒนาการของชุมชนและเมืองโบราณในภาคตะวันออก
ห้องวัฒนธรรมลุ่มน้ำบางปะกง และห้องเมืองศรีมโหสถ นครรัฐแรกเริ่มแห่งลุ่มน้ำบางปะกง

โบราณวัตถุที่อยู่ในพิพิธภัณฑ์ส่วนมากได้มาจากแหล่งโบราณคดีสำคัญ
ได้แก่ เมืองโบราณดงละคร เมืองศรีมหโสถ เมืองโคกพนมดี และปราสาทเขมรในพื้นที่
โดยมีมากมายหลายชิ้น ดังนั้น ผมจะขอนำเฉพาะชิ้นสำคัญๆ มาเล่าให้ฟังก็แล้วกัน

1. เจ้าแม่โคกพนมดี

แหล่งโบราณคดีโคกพนมดีตั้งอยู่ที่ อ. พนัสนิคม จ. ชลบุรี
จากหลักฐานโบราณดีแสดงให้เห็นว่า มีการตั้งถิ่นฐานเมื่อราว 3500-4000 ปีก่อน
เป็นชุมชนล่าสัตว์และจับสัตว์น้ำเป็นอาหาร มีประเพณีฝังศพที่เป็นแบบแผน
มีการทำภาชนะดินเผาหลายรูปแบบ มีสังคมที่มีระดับชนชั้น
มีการแบ่งงานกันทำ เป็นกลุ่มช่างฝีมือ และมีการแลกเปลี่ยนสินค้ากับชุมชนใกล้เคียง

สิ่งจัดแสดงเด่นในห้องนี้ คือเจ้าแม่โคกพนมดี ซึ่งก็คือโครงกระดูกของสตรี เมื่อราว 3600 ปีก่อน
ที่ถูกประดับตกแต่งด้วยเครื่องประดับ ลูกปัดที่ทำจากเปลือกหอยจำนวนมาก ราว 120,000 ชิ้น
รวมถึงเครื่องอุทิศอื่นๆ อีกเป็นจำนวนมาก แสดงว่าเธอเป็นผู้มีบทบาททางสังคมที่สูงมาก

2.1 ทับหลังปราสาทเขาน้อย แบบสมโบว์ไพรกุก จำนวน 2 ชิ้น

แน่นอนว่าพื้นที่แถบนี้ได้รับอิทธิพลของเขมร มาตั้งแต่สมัยก่อนเมืองพระนคร
แต่ที่สวยงามในความเป็นศิลปะ คือทับหลังแบบสมโบว์ไพรกุก มีอายุประมาณ พ.ศ. 1150-1200
ซึ่งอาจจะพบมากในประเทศกัมพูชาอันเป็นดินแดนต้นกำเนิด แต่เมื่อพบในประเทศไทยซึ่งอยู่ห่างไกลนั้น
จึงถือว่าสำคัญมากโดยอย่างยิ่งชิ้นที่สมบูรณ์เช่นนี้

ทับหลังมีวิวัฒนาการมาจากพวงมาลัยดอกไม้สด ที่ชาวบ้านนำมาสักการบูชาเทพเจ้า
เป็นแรงบันดาลใจให้ศิลปินนำมาสลัก ติดกับศาสนสถานเป็นการถาวร
ลักษณะทับหลังแบบสมโบว์ไพรกุก คือมีมกรหรือนาคที่มีวงงแบบช้าง อยู่สองข้าง
มีเทวดาขี่ตัวมกร คลายท่อนพวงมาลัยที่มีความโค้งเล็กน้อย ตรงกลางท่อนพวงมาลัยมีวงกลมสามวง

ใต้ท่อนมาลัยมีพวงอุบะห้อย ภาพภายในวงกลมเป็นบุคคลขี่ช้าง คงหมายถึงพระอินทร์
ในขณะที่ชิ้นพิงอยู่ที่ประตูทิศใต้เป็นภาพหงส์ จึงน่าจะหมายถึง พระพรหม

2.2 ทับหลังปราสาทเขาน้อย ศิลปะแบบไพรกเมง จำนวน 2 ชิ้น

อายุราวพ.ศ.1185-1250 ต้นแบบคือปราสาทไพรกเมง ที่สร้างโดยพระเจ้าภววรมันที่ 2
ทับหลังแบบไพรกเมงนั้น คลี่คลายมาจากทับหลังแบบสมโบว์ไพรกุก ที่มีความเป็นอินเดีย
โดยตัดตัวมกรด้านข้างออกไป ตรงกลางเน้นลวดลายใบไม้และดอกไม้แทน

ถามว่าทับหลังแบบไพรกเมง มีรูปแบบมาตรฐานเดียวกันที่เห็นแล้วบอกได้เลยหรือไม่
คำตอบคือไม่ บางชิ้นแทบดูไม่ออกเลย แต่ทับหลังชิ้นนี้ดูค่อนข้างง่าย โดยเปลี่ยนจากมกร
ที่อยู่ริมทั้งสองด้านเป็นรูปบุคคลชันเข่า ช่วงตรงกลางเปลี่ยนจากพวงมาลัยเป็นลายใบไม้
ยังคงมีวงรูปไข่อยู่ตรงกลาง ใต้วงโค้งสลักลายอุบะ สลับดอกไม้และพวงมาลัย

3. จารึกปราสาทเขาน้อย

ถูกกล่าวถึงในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. V เมื่อ พ.ศ. 2496
ซึ่งในครั้งนั้น ศ. ยอร์ช เซเดส์ ได้คัดความเพียงบางส่วนของจารึกมาตีพิมพ์
พ.ศ. 2513 ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล ทรงแปลข้อเขียนของ ศ. ยอร์ช เซเดส์
และนำไปตีพิมพ์ลงในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4

17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2529 กองหอสมุดแห่งชาติได้รับสำเนา 2 หลัก
จากภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
คือสำเนาจารึกวัดกุดแต้ ซึ่งมี 10 บรรทัด อักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต
เป็นจารึกของพระเจ้าภววรมันที่ 2

และจารึกวัดเขาน้อยสีชมพู อักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต 9 บรรทัด
และเป็นภาษาเขมร 26 บรรทัด ระบุศักราช 559 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 1180
อันเป็นสมัยของพระเจ้าภววรมันที่ 2 เมื่อตรวจสอบสำเนาจารึกพบว่า
จารึกวัดเขาน้อยสีชมพู ตรงกับจารึกเขาน้อย K. 506 ที่ ศ.ยอร์ช เซเดส์
ได้กล่าวถึงในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. V

กองหอสมุดแห่งชาติจึงให้เจ้าหน้าที่นักภาษาโบราณ งานบริการหนังสือภาษาโบราณ
เดินทางไปสำรวจและจัดทำสำเนาจารึก ณ วัดเขาน้อยสีชมพู อำเภออรัญประเทศ
จังหวัดสระแก้ว เมื่อวันที่ 9-11 มกราคม พุทธศักราช 2530

ต่อมาได้มีการอ่านและแปลจารึกวัดเขาน้อยสีชมพู โดย นายชะเอม แก้วคล้าย
และนายบุญเลิศ เสนานนท์ ถูกนำไปตีพิมพ์ในหนังสือ ปราสาทเขาน้อย
เนื่องในโอกาสสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนิน
ทรงเป็นประธานในพิธีเปิดนิทรรศการพิเศษในวันอนุรักษ์มรดกไทย เมื่อวันที่ 4 เมษายน 2533

เนื้อความค่อนข้างขาดหาย ใจความสำคัญคือ ช่วงต้นเป็นภาษาสันสกฤต
มีการบูชาพระวิษณุ ประวัติการต่อสู้ของพระเจ้าศรีภววรมัน และกล่าวถึงเมืองเชษยฐปุระ

ส่วนต่อมาเป็นภาษาเขมร กำหนดศักราช พ.ศ.1180 กล่าวถึงขุนนางชื่อ
โกลญเชยษฐปุระได้ถวายสิ่งของแก่กัมรเตง ทำให้ทราบว่าปราสาทหลังนี้
แรกสร้างนั้นเพื่อถวายแด่พระวิษณูในลัทธิไวษณพนิกาย
สัมพันธ์กับอายุของทับหลัง ที่กำหนดอายุศิลปะแบบสมโบว์ไพรกุก ต่อกับแบบไพรกเมง

4. ทับหลังศิลปะเกาะแกร์ จำนวน 2 ชิ้น

ไม่ปรากฏว่าพบปราสาทแบบเกาะแกร์ในภาคตะวันออก
ที่เคยได้ยินจะเป็นเมืองเสมาหรือพนมวัน จึงเป็นไปมากว่า มาจากศาสนสถานแถบอื่น
หรืออาจจะมาจากประเทศอื่น เพราะทับหลังเกาะแกร์หาได้น้อยมาก
จึงค่อนข้างน่าตื่นเต้น ลักษณะเด่นของศิลปะสกุลนี้ คือเน้นความใหญ่โต

ชิ้นแรกคือ ทับหลังพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ ระบุเพียงว่าได้มาจากจังหวัดปราจีนบุรี
ชิ้นที่สองคือ ศิลาจำหลักนารายณ์บรรทมศิลป์ ระบุว่ามาจากอรัญประเทศ สระแก้ว

5 พระคเณศ

กำหนดอายุศิลปะแบบทวารวดี พบที่เมืองศรีมโหสถ เป็นหินจำหลักที่มีความสูงราว 2 เมตร
ประกอบขึ้นใหม่จากชิ้นส่วนชำรุด เป็นพระคเณศประทับเหนือฐานสี่เหลี่ยมมีร่องน้ำสรง
มีศิลปะแบบช้างตามธรรมชาติ ไม่ทรงเครื่องประดับ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 12

Create Date : 20 กันยายน 2564

Last Update : 30 กันยายน 2564 13:15:10 น.

5 comments

Counter : 1742 Pageviews.

ผู้โหวตบล็อกนี้...

คุณtuk-tuk@korat, คุณหอมกร, คุณSertPhoto, คุณKavanich96, คุณทนายอ้วน, คุณสายหมอกและก้อนเมฆ, คุณnewyorknurse, คุณhaiku, คุณ**mp5**

เดี๋ยวจะค้นเรื่องบุคคลในวงกลมรูปไข่ก่อนค่ะ
คลับคล้ายคลับคลาว่าเป็นพระอาทิตย์ ไม่แน่ใจนะคะ

โดย: tuk-tuk@korat

วันที่: 20 กันยายน 2564 เวลา:17:22:08 น.

จะสักกี่คนนะที่จะสนใจเรื่องของพ่อคนโบราณ

โดย: หอมกร

วันที่: 20 กันยายน 2564 เวลา:17:31:16 น.

ไปค้นรูปดูก็ไม่มีรูปไหนชัดเหมือนกันค่ะ
แม้จะเป็นรูปในเลคเชอร์

โดย: tuk-tuk@korat

วันที่: 21 กันยายน 2564 เวลา:13:54:46 น.

ไม่ทราบว่าได้ดูละยัง แต่ไม่เห็นร่องรอย เลยมาชวนไปเที่ยวค่ะ

https://www.bloggang.com/mainblog.php?id=tuk-tukatkorat&month=18-05-2019&group=28&gblog=51

รูปภาพประธานของทับหลังสมโบร์ไพรกุก
เป็นบุคคลถือดอกบัวสองมือ
ถ้าเป็นอย่าง อ.กระติกว่าไว้ก็เป็นพระอาทิตย์ค่ะ

โดย: tuk-tuk@korat

วันที่: 25 กันยายน 2564 เวลา:8:45:43 น.

แวะมาเยี่ยมและส่งกำลังใจครับ

โดย: **mp5**

วันที่: 26 กันยายน 2564 เวลา:11:55:23 น.