ขณะจิตที่บรรลุมรรคผล ตามหลักที่ว่า ใน
ขณะที่บรรลุอริยมรรค แม้แต่ผู้ที่มิได้ฌานมาก่อน
จิตก็จะเป็นสมาธิถึง
ขั้นอัปปนา คือ ถึงระดับฌาน ในเรื่องนี้ สำหรับผู้มีพื้นความรู้ด้านอภิธรรม พึงดูลำดับ
การทำงานของจิตในตอนบรรลุมรรคผล (อัปปนาชวนวารแห่งมรรควิถี) ของพระวิปัสสนายานิก
(ตามนัยที่ท่านแสดงไว้ใน อุ.อ.42 สงฺคณี.อ.359 วิสุทธิ.3/316,324 สงฺคห.22) ดังที่ถอดความออกเป็นแผนผังได้ ดังนี้
(สังขารุฯ = สังขารุเบกขาญาณ ซึ่งเป็นวิปัสสนาญาณข้อที่ ๘ มโนทฯ = มโนทวาราวัชชนะ) ส่วนลำดับจิตของสมถยานิก อาจแสดงคร่าวๆ ได้ดังนี้ (ตอนมรรควิถีเหมือนข้างบน จึงไม่แสดงรายละเอียด)
ภวังค์ => ฌานวิถี => ภวังค์ => วิปัสสนาวิถี => ภวังค์ => มัคควิถี => ภวังค์
(วิปัสสนาวิถีนี้ เป็นการแสดงแบบคลุมๆ ความจริง มีการตกภวังค์ได้แล้ว ๆ เล่า ๆ ในระหว่าง) หลักการที่ว่า
จิตที่บรรลุมรรคผลต้องเป็น
อัปปนาสมาธิ นี้ เมื่อมองอย่างกว้างๆทำให้เกิดความคิดว่า ความรู้ความเข้าใจ หรือ ความหยั่งรู้หยั่งเห็น ที่จะแจ่มแจ้งชัดเจนและแล่นลึก
ถึงขั้น
เปลี่ยนแปลงพื้นจิตของคนได้
กำจัดกิเลส เปลี่ยนแปลงบุคลิกภาพได้นั้น จะต้องเป็น
ประสบการณ์ภายในชนิดเต็มทั่วหมดทั้งจิตทั้งใจ หรือ
โพลงทั้งชีวิตทีเดียว.
- อัปปนาสมาธิ สมาธิแน่วแน่, จิตต์ตั้งมั่นสนิท เป็นสมาธิ
- อัปปนาภาวนา ภาวนาขั้นแน่วแน่ คือ ฝึกสมาธิถึงขั้นเป็นอัปปนา 
ผู้ติดตามบล็อก : 9 คน [