เสมาหรือสีมา

 

คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์สถาปัตยกรรมไทย
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์




 

 

 

 

 

 

 

 



ตามพจนานุกรมพุทธศาสตร์ ของท่านประยุทธ์ ปยุตโต เสมา หรือสีมา หมายถึงเขตกำหนดความพร้อมเพรียงของสงฆ์ หรือเขตที่สงฆ์ตกลงไว้สำหรับภิกษุทั้งหลายที่อยู่ในพื้นที่เขตนั้นจะต้องทำสังฆกรรมร่วมกัน

เสมา หรือ สีมา แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ

พัทธสีมา แปลว่า แดนที่ผูก ได้แก่เขตที่สงฆ์กำหนดขึ้นเอง

อพัทธ สีมา แปลว่า แดนที่ไม่ได้ผูก ได้แก่ เขตที่ทางราช การกำหนดไว้ หรือเขตที่เกิดตามธรรมชาติเป็นเครื่องกำหนด และสงฆ์ถือเอาตามเขตที่กำหนดนั้น ไม่ได้ทำหรือผูกขึ้นใหม่

การที่ต้องมีสีมา เป็นเครื่องกำหนดเขตชุมชนของสงฆ์นี้ เนื่อง จากพระพุทธเจ้าได้ทรงกำหนดให้ภิกษุต้องทำอุโบสถ ปวารณาและสังฆกรรมร่วมกัน โดยเฉพาะการสวดปาฏิโมกข์

ซึ่งต้องสวดพร้อมกัน เดือนละ 2 ครั้ง ในวันขึ้น 15 ค่ำ และวันแรม 15 ค่ำ โดยให้มีเขตที่มีเครื่อง หมายเป็นที่ทราบกัน เรียกว่า สีมา และสีมาตามพระวินัยต้องมีความบริบูรณ์ตามที่กำหนดจึงจะใช้ได้

หากไม่เป็นตามที่กำหนดถือว่าเป็นสีมาวิบัติใช้ไม่ได้ การทำสังฆกรรมต่างๆ ภายในสีมาวิบัติ ถือว่าเป็นโมฆะ ข้อกำหนดของสีมาที่สมบูรณ์คือ ต้องมีขนาดใหญ่พอที่พระสงฆ์ 21 รูป เข้าไปนั่งหัตถบาสได้

จากการเสวนาเรื่องพุทธเถรวาทจากเสมาหิน โดยอาจารย์ศรีศักร วัลลิโภดม เล่าในตอนหนึ่งว่า ไม่พบหลักเสมารอบโบสถ์ทั้งในอินเดียและลังกา เสมาจึงน่าเป็นพัฒนาการขึ้นในประเทศไทย

และยังให้ข้อคิดต่อไปว่า คติการปักใบเสมาในเขตภาคอีสานเป็นคติที่สืบ ทอดมาจากประเพณี การปักหินตั้ง ซึ่งเป็นระบบความเชื่อในเรื่องผีบรรพบุรุษ จนกระทั่งมีการรับพระพุทธศาสนาเข้ามาจึงมีการปรับเปลี่ยนให้กลายเป็นใบเสมา เพื่อกำหนดเขตในพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์

รูปแบบของเสมามี 3 แบบ ที่พวกเราเห็นเป็นส่วนใหญ่ เป็นแบบแผ่นหินที่มีรูปคล้ายใบบัวปักอยู่รอบอุโบสถ 8 แท่ง หรือติดอยู่ที่ผนังโบสถ์ สัญลักษณ์ของกลีบดอกบัว คือสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์


ดังนั้นใบเสมา 8 ใบ ที่ล้อมรอบอุโบสถ จึงเป็นคติที่บอกถึงแนวเขตบริสุทธิ์ภายใต้การปฏิบัติอันมีมรรค 8 เป็นฐาน

หน้า 6

ขอบคุณ
ข่าวสดออนไลน์
คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์สถาปัตยกรรมไทย
คุณชวพงศ์ ชำนิประศาสน์

สิริสวัสดิ์อาทิตยวารค่ะ




Create Date : 13 พฤษภาคม 2555
Last Update : 13 พฤษภาคม 2555 14:13:17 น.
Counter : 1902 Pageviews.

0 comments
ความสุขดุจทองคำ สมาชิกหมายเลข 7582876
(9 ม.ค. 2568 12:19:26 น.)
Re dell'abisso affrettati from UN BALLO IN MASCHERA by Giuseppe Verdi ปรศุราม
(8 ม.ค. 2568 11:03:55 น.)
งานซ้อมใหญ่พยุหยาตราทางชลมารค 2567 (6) ผู้ชายในสายลมหนาว
(10 ม.ค. 2568 14:17:46 น.)
BlogGang Popular Award ครั้งที่ 21 BlogGang.com
(6 ม.ค. 2568 10:13:44 น.)

Vinitsiri.BlogGang.com

sirivinit
Location :
กรุงเทพฯ  Thailand

[ดู Profile ทั้งหมด]
 ผู้ติดตามบล็อก : 224 คน [?]

บทความทั้งหมด