ดูพุทธพจน์แล้ว อ่านธรรมโองการเทียบ


     เห็นได้ชัดว่า ธรรมในศิลาจารึกอโศก ส่วนใหญ่และที่กล่าวถึงบ่อย เป็นเรื่องของการปฏิบัติชอบต่อกัน หรือต่อบุคคลประเภทต่างๆ ที่แต่ละคนควรดูแลรับผิดชอบหรือช่วยเหลือกัน ซึ่งใกล้เคียงกันมากกับพระสูตรที่ยกมาให้ดูแล้ว จึงขอยกข้อความในศิลาจารึกนั้นมาให้ดูบ้าง


     ขอเริ่มด้วยจารึกหลักศิลา ฉบับที่ ๗ ซึ่งตรัสเล่าความเป็นมาและวัตถุประสงค์ของการทำศิลาจารึกประกาศธรรมไว้ด้วยอันเป็นเรื่องที่น่ารู้

       ๑. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวย เทพ ตรัสไว้ ดังนี้:-

       ตลอดกาลยาวนานล่วงมาแล้ว ได้มีพระราชาหลายองค์ทรงปรารถนาว่า ทําไฉนประชาชนทั้งหลายจะพึงเจริญก้าวหน้าด้วยความเจริญทางธรรม  แต่ประชาชนก็หาได้เจริญก้าวหน้าขึ้นด้วยความเจริญทางธรรมตามสมควรไม่…ก็แลด้วยอุบายวิธีอันใดหนอ ประชาชนทั้งหลายจะพึงประพฤติปฏิบัติตาม…

       ๓. ในเรื่องนี้  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพ ตรัสไว้ ดังนี้:-

       ข้าฯ ได้เกิดมีความคิดขึ้นว่า ข้าฯ  จักจัดให้มีการประกาศธรรม ข้าฯ จักจัดให้มีการอบรมสั่งสอนธรรม ประชาชนทั้งหลาย ครั้นได้สดับธรรมนี้แล้ว ก็จักพากันประพฤติปฏิบัติตาม จักยกระดับตนเองสูงขึ้น และจักมีความเจริญก้าวหน้า ขึ้นด้วยความเจริญทางธรรมอย่างมั่นคง

       เพื่อประโยชน์นี้ ข้าฯ จึงจัดให้มีการประกาศธรรม และสั่งให้มีการอบรมสั่งสอนธรรมขึ้นเป็นหลายแบบหลายอย่าง  เพื่อให้ข้าราชการทั้งหลายที่ ข้าฯ ได้แต่งตั้งไว้ดูแลประชาชนจํานวนมาก จักได้ช่วยกันแนะนําสั่งสอนบ้าง ช่วยอธิบายขยายความให้แจ่มแจ้งออกไปบ้าง  แม้เจ้าหน้าที่รัชชูกะ ข้าฯ ก็ได้แต่งตั้งไว้ดูแลชีวิตหลายแสนชีวิต เจ้าหน้าที่รัชชูกะเหล่านั้น ก็ได้รับคําสั่งจาก ข้าฯ ว่า ท่านทั้งหลายจงอบรมสั่งสอนประชาชนให้เป็นผู้ประกอบด้วยธรรมอย่างนี้ๆ


      ๔. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพ ตรัสไว้ว่า:-

     เมื่อได้พิจารณาใครครวญในเรื่องนโดยถ่องแท้แล้วนั่นแล ข้าฯ  จึงให้ประดิษฐานหลักศิลาจารึกธรรมขึ้นไว้ แต่งตั้งธรรมมหาอํามาตย์ขึ้นไว้และจัดให้มีการประกาศธรรม

      ๕. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพ ตรัสไว้ ดังนี้:-

    แม้ตามถนนหนทาง  ข้าฯ ก็ได้ให้ปลูกต้นไทรขึ้นไว้เพื่อจักได้เป็นร่มเงาให้แก่สัตว์และมนุษย์ทั้งหลาย ให้ปลูกสวนมะม่วง ให้ขุดบ่อน้ำไว้ทุกระยะกึ่งโกรศะ^* ให้สร้างที่พักคนเดินทางขึ้นไว้ และให้สร้างอ่างเก็บน้ำจํานวนมากมายขึ้นไว้ในที่ต่างๆ เพื่อการใช้สอยแห่งสัตว์และมนุษย์ทั้งหลาย

    แต่การใช้ประโยชน์เช่นนี้ยังจัดว่าเป็นสิ่งเล็กน้อย  พระราชาทั้งหลายในกาลก่อนก็ดี ตัวข้าฯ ก็ดี ต่างก็ได้บํารุงประชาชนทั้งหลายให้มีความสุขด้วยวิธีการบํารุงสุขประการต่างๆ แต่ที่ข้า ฯ ได้ กระทําการเช่นนี้ก็ด้วยความมุ่งหมายข้อนี้ คือ เพื่อให้ประชาชนทั้งหลายประพฤติปฏิบัติตามธรรม…

      ๘. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพ ตรัสไว้ ดังนี้

    กรรมดีใดๆก็ตาม ที่ข้าฯ ได้กระทําแล้ว ประชาชนทั้งหลายก็ได้พากันประพฤติปฏิบัติกรรมดีนั้นๆ ตามอย่างแล้ว และยังคงดําเนินตามกรรมดีนั้นๆ อยู่ต่อไป ด้วยการกระทำเช่นนั้น ประชาชนทั้งหลายก็ได้มีความเจริญงอกงามขึ้นแล้ว และยังจักเจริญงอกงามยิ่งๆ ขึ้นไปอีกด้วย: 

     - การเชื่อฟังมารดาบิดา

     - การเชื่อฟังครูทั้งหลาย

     - การปฏิบัติชอบต่อท่านผู้เฒ่าชรา

     - การปฏิบัติชอบต่อพราหมณ์และสมณะ

     - (การปฏิบัติชอบ) ต่อคนยากจน และคนตกทุกข์

     - ตลอดถึงคนรับใช้ และคนงานทั้งหลาย


     จารึกศิลา ฉบับที่ ๓ ระบุธรรมที่พึงเผยแพร่ ดังนี้

     สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศี  ผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพ ตรัสไว้ดังนี้

     ข้า ฯ เมื่ออภิเษกแล้วได้ ๑๒ ปี ได้สั่งประกาศความข้อนี้ไว้ว่า ทุกหนทุกแห่งในแว่นแคว้นของข้าฯ เจ้าหน้าที่ยุกตะ เจ้าหน้าที่รัชชูกะ และเจ้าหน้าที่ปราเทศิกะ จงออกเดินทาง (ตรวจตรา) ทุกๆ ๕ ปีเพื่อประโยชน์อันนี้ คือ เพื่อการสั่งสอนธรรมนี้  พร้อมไปกับการปฏิบัติหน้าที่ราชการ อย่างอื่น

     (เจ้าหน้าที่เหล่านั้นพึงสั่งสอน) ว่า

    - การเชื่อฟังมารดาบิดา เป็นความดี

     - การให้ปันแก่มิตรสหาย ญาติ แก่พราหมณ์ และสมณะ เป็นความดี

     - การไม่ฆ่าสัตว์เป็นความดี

     - การประหยัดใช้จ่ายแต่น้อย  การสะสมแต่น้อย  (เลี้ยงชีวิตแต่พอดี ?)  เป็นความดี


     จารึกศิลา ฉบับที่ ๙ กล่าวถึงธรรมที่พึงปฏิบัติดังนี้

     สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพ ตรัสว่า ประชาชนทั้งหลาย ย่อมประกอบพิธีมงคลต่างๆ เป็นอันมาก…อันเป็นเรื่องหยุมหยิมไร้สาระ และไม่ประกอบด้วยประโยชน์…โดยนัยตรงข้าม ยังมีพิธีกรรมที่เรียกว่าธรรมมงคล ซึ่งเป็นพิธิกรรมมีผลมาก ในธรรมมงคลนั้น ย่อมมีกิจต่อไปนี้ คือ

     - การปฏิบัติชอบต่อคนรับใช้และคนงาน

     - การแสดงความเคารพนับถือต่อครูอาจารย์

     - การสํารวมตนต่อสัตว์ทั้งหลาย

     - การถวายทานแก่สมณพราหมณ์ 

     ในจารึกศิลา ฉบับที่ ๑๑ นอกจากธรรมปฏิบัติที่คล้ายกับในจารึกอื่นแล้ว มีข้อพึงสังเกตพิเศษ คือเรื่องธรรมทาน และการบูชายัญ ที่จะพูดถึงเพิ่มเติมอีกข้างหน้า ดังนี้

     สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพตรัสไว้ ดังนี้

     ไม่มีทานใดเสมอด้วยการให้ธรรม (ธรรมทาน) การแจกจ่ายธรรม (ธรรมสังวิภาค) และความสัมพันธักันโดยธรรม (ธรรมสัมพันธ์) อาศัยธรรม (ธรรมทาน เป็นต้น) นี้ ย่อมบังเกิดมีสิ่งต่อไปนี้คือ

     - การปฏิบัติชอบต่อคนรับใช้ และคนงาน

     - การเชื่อฟังมารดาบิดา

     - การเผื่อแผ่แบ่งปันแก่มิตร คนคุ้นเคย ญาติ และแก่สมณพราหมณ์

     - การไม่ฆ่าสัตว์เพื่อบูชายัญ

     บิดาก็ดี  บุตรก็ดี  พี่น้องชายก็ดี  นาย (หรือสามี) ก็ดี มิตรและคนคุ้นเคยก็ดี ตลอดถึงเพื่อนบ้าน พึงกล่าวคํานี้ (แก่กัน) ว่า 'นี่เป็นสิ่งดีงามแท้  นี่เป็นกิจควรทํา'

     บุคคลผู้ปฏิบัติเช่นนี้ ย่อมทําความสุขในโลกนี้ให้สําเร็จด้วย และในโลกเบื้องหน้า ย่อมประสพบุญหาที่สุดมิได้เพราะอาศัยธรรมทานนั้นด้วย.

     ธรรมแบบที่เป็นหัวข้อนามธรรม คือเป็นตัวคุณธรรม พบในจารึก เพียง ๒ แห่ง คือจารึกหลักศิลา ฉบับที่ ๒ ดังนี้

     สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพตรัสไว้ ดังนี้ :

     - ธรรมเป็นสิ่งดีงาม ก็สิ่งใดเล่าชื่อว่าธรรม ธรรมนั้น ได้แก่สิ่งต่อไปนี้คือ

     - การมีความเสียหายน้อย (อัปปาทีนวะ?)

     - การมีความดีมาก (พหุกัลยาณะ)

     - ความเมตตา กรุณา  (ทยา)

     - การเผื่อแผ่แบ่งปัน  (ทาน)

     - ความสัตย์  (สัจจะ)

     - ความสะอาด  (โสไจย)

     อีกแห่งหนึ่งที่พบธรรมแบบที่เป็นหัวข้อนามธรรม คือเป็นตัวคุณ ธรรม ได้แก่จารึกหลักศิลา ฉบับที่ ๗ ดังนี้

     ๗. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพ ตรัสไว้ ดังนี้

     เจ้าหน้าที่ชั้นผู้ใหญ่เหล่านี้และพวกอื่นๆ อีกจํานวนมาก ได้รับมอบหมายให้มีหน้าที่ทําการจําแนกแจกทาน ทั้งในนามของ ข้าฯ เอง และในนามแห่งพระราชเทวีทั้งหลาย ทั่วทุกฝ่ายในของข้าฯ  เจ้าหน้าที่ชั้นผู้ใหญ่เหล่านี้  สามารถจัดดําเนินการในกิจต่างๆ ที่มุ่งหมาย จนเป็นที่น่าพอใจได้ด้วยวิธีการมากหลาย ทั้งใน (พระนครหลวง) นี้  และในส่วนต่างๆ (ของประเทศ)


     อนึ่ง ในส่วนแห่งโอรสของข้า ฯ และเจ้าชายอื่นๆ ซึ่งประสูติแต่พระราชเทวีทั้งหลาย ข้าฯ ก็ได้สั่งให้กระทําการ (จําแนกแจกทาน) เช่นนี้  โอรสของข้าฯ เหล่านี้  จักเป็นผู้ฝักใฝ่ในการจําแนกแจกทาน อันจะเป็นการช่วยส่งเสริมหลักการทางธรรม และการประพฤติปฏิบัติตามธรรม หลักการทางธรรม และการประพฤติปฏิบัติตาม ธรรมเหล่านี้ กล่าวคือ

     - ความเมตตา กรุณา (ทยา)

     - การเผื่อแผ่แบ่งปัน (ทาน)

     - ความสัตย์ (สัจจะ)

     - ความสะอาด  (โสไจย)

     - ความสุภาพอ่อนโยน  (มัททวะ)

     - ความเป็นสาธุชน (สาธวะ)

     จะพึงเจริญเพิ่มพูนขึ้นในหมู่ประชาชน

     ส่วนอีกแห่งหนึ่ง ไม่ใช่เป็นหัวข้อธรรมหรือคุณธรรมที่จะสอนโดยตรง แต่กระตุ้นเตือนให้ตระหนักว่า การที่จะทำให้สำเร็จตามจุดหมายที่ตั้งไว้นั้น จะต้องทําตัวหรือปฏิบัติตนอย่างไร ได้แก่ จารึกหลักศิลา ฉบับที่ ๑ ซึ่งมีข้อความดังนี้

     สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวปริยทรรศีผู้เป็นที่รักแห่งทวยเทพตรัสไว้ ดังนี้:-

     ธรรมโองการนี้ ข้าฯ ได้ให้จารึกขึ้นไว้  เมื่ออภิเษกแล้วได้  ๒๖ พรรษา ประโยชน์ในโลกนี้และโลกหน้า เป็นสิ่งที่จะพึงปฏิบัติให้สําเร็จได้โดยยาก หากปราศจาก


     - ความเป็นผู้ใคร่ธรรมอย่างยิ่งยวด   (อัคค-ธัมมกามตา)

     - การใช้ปัญญาไตร่ตรองอย่างยิ่งยวด  (อัคค-ปริกขา)

     - การตั้งใจฟังคําสั่งสอนอย่างยิ่งยวด  (อัคค-สุสสูสา)

     - ความเกรงกลัว (ต่อบาป) อย่างยิ่งยวด  (อัคค-ภยะ)

     - ความอุตสาหะอย่างยิ่งยวด  (อัคค-อุสสาหะ) ^*

         บัดนี้   ด้วยอาศัยคำสั่งสอนของข้าฯ  ความมุ่งหวังทางธรรม และความฝักใฝ่ใคร่ธรรม ได้เจริญงอกงามขึ้นแล้วทุกๆวัน  และจักเจริญงอกงามยิ่งขึ้นเรื่อยไป.



^* คำศัพท์ในวงเล็บทั้งหมดนี้ พึงทราบว่า ไมใช่รูปเดิมในศิลาจารึก แตเป็นการถอดรูปออกมาและ เขียนเทียบเป็นคำภาษาบาลีเพื่อให้ได้ประโยชน์ในการศึกษามากขึ้น  (เช่น ข้อ ๒ ที่ถอดเป็น “อัคค-ปรกขา” นั้น คำในจารึกเป็น   “อคาย ปลีขาย”)  แต่ที่นี่ มิใช่โอกาสที่จะอธิบายมากกว่านี้
 

Create Date : 31 มกราคม 2567		0 comments
Last Update : 31 มกราคม 2567 15:42:39 น.
Counter : 188 Pageviews.
(โหวต blog นี้)  Share Tweet