สัญชาติปุถุชน
............
กลางคืนมันนอนอัดควัน ด้วยความยึดมั่นถือมั่น
ด้วยความทะเยอ ทะยานอยาก พอสว่างตื่นขึ้นมาก็วิ่งไปหาเหยื่อ
หาสิ่งที่ตัวต้องการเรียกว่า ขนาดที่ว่าเป็นฟืน เป็นไฟ
ในบาลีก็มีอุปมาอันนี้ กล่าวไว้ว่า กลางคืนอัดควัน กลางวันเป็นไฟ
ได้แก่สัญชาติปุถุชนนั้นเอง
จงรู้จักปุถุชน ในลักษณะอย่างนี้ แล้วก็รู้จักพระอริยเจ้า
ในลักษณะที่มันตรงกันข้าม ไม่มีกลางคืนอัดควัน กลางวันเป็นไฟ
แต่ปกติ ทั้งกลางคืน ทั้งกลางวัน
ถ้าต้องทำการงานก็สนุกสนาน ถ้าต้องพักผ่อนก็หลับสนิท
ตื่นอยู่ก็ชื่นบาน สดชื่นเหมือนมีชีวิตครบร้อยเปอร์เซ็นต์
และตลอดเวลา
โดยสรุปว่าปุถุชนเสวยเวทนาด้วยความโง่
อริยสาวกเสวยเวทนาด้วยความฉลาด
ปุถุชนจะเป็นอยู่ด้วยความขึ้นๆลงๆ ไปตามอำนาจความผลักไส
ของกิเลส ตัณหา ส่วนอริยสาวกนั้นอยู่ด้วยความเป็นปกติ
พุทธทาสภิกขุ