เรื่องเล่าเช้าวันพระ: เหนือโลกธรรม

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า

กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ 

พระไพศาล วิสาโล เขียนเล่าเรื่อง

...............................

สมเด็จพระสังฆราชเจ้าองค์สุดท้ายของกรุงรัตนโกสินทร์

 คือ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์

พระนามเดิมคือ ม.ร.ว. ชื่น นพวงศ์ ประสูติในต้นสมัยรัชกาลที่ ๕

 และบรรพชาเป็นสามเณรตั้งแต่อายุ ๑๓ ปี

 หลังจากนั้นก็ทรงครองเพศบรรพชิตสืบมา

จนได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราช

เมื่อทรงมีพระชนมายุ ๗๓ พรรษา

 เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จออกผนวชในปี ๒๔๙๙

 พระองค์ได้ทรงเป็นพระราชอุปัธยาจารย์ (อุปัชฌาย์)

ก่อนที่จะสิ้นพระชนม์สองปีถัดมา


แม้ว่าพระองค์ทรงมีชาติตระกูลอันสูง

อีกทั้งทรงดำรงตำแหน่งประมุขสงฆ์

แต่พระองค์ทรงมีชีวิตอย่างเรียบง่าย สมถะ มีเมตตา

และเป็นกันเองอย่างยิ่ง ไม่เฉพาะกับผู้คน

แต่ยังรวมถึงสรรพสัตว์ด้วย เป็นที่รู้กันดีว่าเมื่อได้เวลาฉัน

 พระองค์จะเสด็จไปประทับที่ห้องเล็ก นั่งกับพื้น หันหลังพิงฝา

ระหว่างที่ฉันก็จะหยิบข้าวสุกทีละเมล็ดจิ้มกับข้าว

แล้วเอาติดไว้ที่ฝาเบื้องหลัง แล้วเอานิ้วเคาะที่ฝาเบา ๆ ครั้งสองครั้ง

 จิ้งจกก็จะวิ่งออกมากิน บางตัวก็รู้เวลา ออกมาคอย

 และกินอาหารจากพระหัตถ์ของพระองค์เลยทีเดียว

 ว่ากันว่าพระองค์ทรงรู้จักจิ้งจกทุกตัวในกุฏิ

พระองค์ยังทรงเป็นที่ขึ้นชื่อในเรื่องความเป็นกันเอง

ไม่ถือพระองค์ อีกทั้งไม่มีพิธีรีตอง

 คราวหนึ่งพระองค์เสด็จไปงานบุญที่วัดแห่งหนึ่งในจังหวัดลพบุรี

ชาวบ้านที่มาทำบุญไม่รู้จักพระองค์ ก็เรียกพระองค์ว่าหลวงตา

พระองค์ก็ตอบรับ สนทนากับชาวบ้านทั้งวันอย่างสนุกและสบายใจ

บางครั้งพระองค์หายไปจากวัดบวรนิเวศ เป็นเวลานาน

 พระผู้ใหญ่ในวัดตามหากันจนวุ่น ถามใครก็ไม่มีใครรู้

ว่าเสด็จออกจากวัดตอนไหน

 เพราะไม่มีรถหลวงประจำตำแหน่งสังฆราชมารับ

ครั้นราว ๆ เที่ยงเศษ ผู้คนก็โล่งใจ

เมื่อเห็นพระองค์เดินถือตาลปัตรกลับมาเอง

 เพราะทรงรับนิมนต์ชาวบ้านไปสวดมนต์

และฉันเพลตามห้องแถวเล็ก ๆ บริเวณเสาชิงช้าหรือบางลำพู

 เรื่องแบบนี้เลขานุการประจำพระองค์มักไม่รู้

เพราะใครที่ประสงค์จะมานิมนต์พระองค์

 สามารถเข้าถึงพระองค์ได้โดยตรงและง่ายดาย

ส่วนพระองค์ก็มักจดวันเวลาไว้ตามเศษกระดาษบ้าง ห่อใบชาบ้าง

 สุดแท้แต่ว่ามีอะไรอยู่ใกล้มือ

มีเรื่องเล่าว่า วันที่มีประกาศสถาปนา

พระองค์เป็นสมเด็จพระสังฆราชในพระบรมมหาราชวัง

 ศิษย์วัดกลุ่มหนึ่งที่ตามพระราชาคณะของตนเข้าไปในวัง

ได้จับกลุ่มนั่งคุยกันอยู่ข้างนอก เด็กคนหนึ่งถามขึ้นมาว่า

“สังฆราชองค์ใหม่ชื่ออะไรโว้ย?” เด็กในกลุ่มไม่ทันจะตอบ

ก็มีเสียงห้าว ๆ ดังมาจากข้างหลังว่า “ชื่อชื่นโว้ย”

เมื่อเด็กหันหลังไปยังต้นเสียง ก็พบว่าผู้ตอบคือพระองค์นั่นเอง

ตอนนั้นพระราชพิธีเพิ่งเสร็จ พระองค์จึงเสด็จออกมา

ตามลูกศิษย์กลับวัด บังเอิญได้ยินคำถามของเด็ก

 พระองค์จึงตอบให้ เพราะนามเดิมของพระองค์

คือ ม.ร.ว.ชื่น นพวงศ์

แม้ทรงมีชาติตระกูลและสมณศักดิ์อันสูงยิ่ง

แต่สิ่งเหล่านี้แทบไม่มีความหมายกับพระองค์เลย

 จะว่าพระองค์ไม่ไยดีเลยก็ว่าได้ เพราะทรงตระหนักว่า

มันเป็นแค่สมมติที่มิควรลุ่มหลง อีกทั้งเป็นโลกธรรมที่ไม่ยั่งยืน

สำหรับพระองค์ การครองตนอย่างสมถะตามวิถีของสมณะ

 มุ่งลดละกิเลสตามคำสอนของพระพุทธองค์

เป็นสิ่งประเสริฐและสำคัญเหนืออื่นใด












ขอบคุณที่มา fb. วัดป่าสุคะโตธรรมชาติที่พักใจ

ขอบคุณเจ้าของภาพทุกภาพค่ะ