“การฟังธรรม”

การฟังธรรมมีประโยชน์มีทั้ง ๒ แบบ

 คือความสงบกับปัญญา ถ้าจิตอยู่ในระดับสมาธิ

จิตก็จะสงบมากกว่า เกิดปัญญา

 จิตจะไม่พิจารณาตามก็ปล่อยไปตามเรื่องก่อน

 แต่ถ้าเป็นจิตที่ชอบพิจารณาตาม ก็จะเกิดความรู้

 เกิดความเข้าใจ เกิดปัญญา เกิดสัมมาทิฐิ

ความเห็นที่ถูกต้อง ระดับจิตของคนมันต่างกัน

 บางคนฟังธรรมเพื่อ อาศัยธรรมเป็นเครื่องกล่อมใจให้สงบ

 เพราะโดยลำพังเวลานั่งทำเองแล้ว ใจจะวอกแวก

 จะไปคิดเรื่องนั้นเรื่องนี้ แต่พอนั่งฟังธรรมแล้ว

 มีเสียงธรรมะไว้เกาะ จิตก็เกาะอยู่กับเสียงธรรมะ

 แต่ไม่ได้พิจารณาตาม ฟังไปๆแล้วจิตก็จะสงบนิ่ง

แต่ไม่รู้ว่าฟังเรื่องอะไร ก็ไม่เป็นไร

คือได้ทั้ง ๒ อย่าง แล้วแต่ฐานะของจิตของแต่ละคน

 บางคนฟังเพื่อให้เกิดสมาธิ เกิดความสงบ ก็ฟังไปก่อน

 เพราะต้องมีสมาธิก่อน เพื่อเป็นฐานของปัญญา

 ถ้าฟังแล้วพิจารณาตามไป ถ้าจิตไม่สงบก็จะปลงไม่ตก

 จะไม่เข้าใจ แต่ถ้าจิตมีสมาธิแล้ว จะปลงตก

อานิสงส์ของการฟังธรรม

ท่านก็แสดงไว้อยู่ ๕ ประการด้วยกัน

 คือ ๑. จะได้ยินได้ฟังในเรื่องที่ไม่เคยได้ยิน ได้ฟังมาก่อน

 ๒. เรื่องที่เคยได้ยินได้ฟังมาแล้วก็จะเกิดความเข้าใจดีขึ้น

 ๓. ขจัดความสงสัย

 ๔. ทำความเห็นให้ถูกต้อง

 ๕. ทำจิตใจให้ผ่องใสสงบ

 แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าจะได้ทั้ง ๕ ประการ

ในการฟังในแต่ละครั้ง บางครั้งฟังไปแล้ว

ความสงสัยก็อาจจะยังมีอยู่ก็ได้

บางครั้งฟังไปแล้วความสงสัย หายไปก็ได้

ทั้งนี้ทั้งนั้นก็ขึ้นอยู่กับผู้แสดงด้วย คือต้องเป็นผู้รู้ธรรมะ

 ผู้ฟังก็มีสติฟัง ถ้าผู้แสดงๆธรรมะไป แบบผิดๆถูกๆ

 ก็จะสร้างความสงสัย สร้างความสับสนให้ผู้ฟังมากขึ้นก็ได้

สมัยนี้เรามักจะไม่ได้บรรลุธรรม จากการฟังธรรมกัน

 ไม่เหมือนในสมัยพุทธกาล ที่เวลาฟังธรรมจากพระพุทธเจ้า

จะมีผู้บรรลุธรรมกันเยอะ

เพราะผู้แสดงธรรมก็ทรงแสดง

แต่ความจริงล้วนๆ ๑๐๐ เปอร์เซ็นต์

 สมัยนี้ผู้แสดงอาจจะเอาโมหะ

 เอาความหลงของตนมาสอดแทรกในการแสดงธรรม

 ผู้ฟังก็เลยลังเลใจ พิจารณาแล้วไม่ตรงกับความจริง

ก็ลังเลสงสัย ไม่สามารถที่จะตัดได้

 ไม่สามารถที่จะปลงได้

หรืออาจจะเป็นเพราะผู้ฟังในสมัยนี้

 อาจจะฟังแบบเป็นพิธีก็ได้

 เช่นบางคนชอบหาเสาพิง หาฝาพิง

พอพระตั้งนะโมคอก็พับ

ฟังแบบนี้ฟังไปอีก ๑๐๐ ชาติก็ไม่รู้เรื่อง

เหมือนทัพพีในหม้อแกง ไม่เหมือนลิ้นกับแกง

 ถ้าเป็นเหมือนลิ้นกับแกงแล้ว คำพูดทุกคำที่แสดงออกมา

จะเข้าไปในใจ จะไม่มีอย่างอื่นมาแทรก

บางคนนั่งฟังไป แต่ใจคิดเรื่องอะไรอยู่ก็ไม่รู้

 เป็นอย่างนี้ตลอดเวลา แข่งกับเสียงที่เข้ามา

ถ้าเป็นอย่างนี้แล้ว ฟังไปก็ไม่เกิดประโยชน์

 เพราะการแสดงธรรมเป็นเรื่องเหตุเรื่องผลที่ต่อเนื่องกัน

ถ้าขาดตอนใดตอนหนึ่งไปแล้ว ก็จะไม่เข้าใจ

 เหมือนกับการดูหนัง พอดูตอนต้นแล้ว

ก็ออกไปเข้าห้องน้ำ พอกลับมาดูต่อ ก็ไม่รู้เรื่องแล้ว

 ว่าเกิดอะไรขึ้นในขณะที่ไปเข้าห้องน้ำ

เวลาฟังธรรมก็เหมือนกัน ถ้าแว๊บไปคิดเรื่องนั้นเรื่องนี้

 พอกลับมาฟังอีกที ก็ไม่รู้ว่าพูดไปถึงไหนแล้ว

 เกี่ยวกับอะไร เพราะฟังไม่ติดต่อกัน ก็จะไม่ได้ประโยชน์

 สติในการฟังธรรมจึงเป็นเรื่องสำคัญมาก

ถ้ามีสติมากเท่าไรก็จะได้รับประโยชน์มากเท่านั้น

 จึงควรเจริญสติปัฏฐาน ๔ อย่างต่อเนื่อง

พยายามฝึกจิตให้อยู่กับปัจจุบันเสมอ

สติคือการทำจิตให้อยู่กับที่ ไม่ให้ลอยไปลอยมา

 ถ้าเป็นเรือสติก็เป็นเหมือนกับสมอเรือ

 ถ้าทอดสมอแล้ว เรือจะไม่ลอยไปตามกระแสน้ำ

 น้ำจะพัดมาอย่างไร เรือก็ยังจอดอยู่กับที่

แต่ถ้าไม่ได้ทอดสมอแล้ว เรือก็จะลอยไปตามกระแสน้ำ

 ในจิตเราก็มีกระแสซึ่งเป็นเหมือนกับกระแสน้ำ

คืออารมณ์ต่างๆ ที่ไหลลอยมาอยู่เรื่อยๆ

 พอมีอารมณ์อะไรลอยมาปั๊บ ก็ชวนเราคุยด้วย

เราก็คุยไปเพลิน อย่างเวลาจะขนข้าวของ ขึ้นหรือลงเรือ

 ถ้าเรือไม่จอดอยู่นิ่งๆ ก็ขนไม่ได้ ฉันใด

เวลาจะเอาความรู้เข้าไปในจิต ถ้าจิตไม่นิ่ง

 ความรู้ก็จะไม่เข้าไปในจิต เหมือนกับเวลาเทน้ำใส่แก้ว

ถ้าคว่ำแก้วไว้ เทน้ำไปหมดขวด ก็ไม่มีน้ำอยู่ในแก้ว

 แม้แต่หยดเดียว

 เพราะไม่ได้หงายแก้วขึ้นมารับน้ำนั่นเอง ฉันใด

ใจของเราก็เหมือนกัน ถ้าไปคิดเรื่องอื่น

 ไม่ได้สนใจฟัง ฟังเป็นชั่วโมงๆก็ไม่เกิดประโยชน์อะไร

การฟังธรรมจึงต้องฟังด้วยสติ

อย่างน้อยผลที่ควรจะได้ ก็คือความสงบ

ถ้าไม่เกิดปัญญา ก็ไม่เป็นไรเพราะในเบื้องต้น

เราต้องฝึกจิตให้เป็นสมาธิก่อน

ถ้ามีสมาธิแล้ว ต่อไปก็จะได้ปัญญา

ถ้าไม่มีสมาธิแล้วเจริญปัญญาอย่างไรก็ไม่เป็นปัญญา

จะเป็นสัญญาไป พอถึงเวลาที่จะเอามาใช้ดับกิเลส

ก็จะดับไม่ได้ ปัญญาจึงถูกแบ่งไว้ ๓ แบบด้วยกัน

คือ ๑. สุตตมยปัญญา ปัญญาที่เกิดจากการฟัง

 ๒. จินตมยปัญญา ปัญญาที่เกิดจากการคิด

และ ๓. ภาวนามยปัญญา ปัญญาที่เกิดจากการภาวนา

 ปัญญา ๒ อย่างแรกนำไปดับกิเลสไม่ได้

เช่นวันนี้ฟังว่าพวกเราต้องตัดกิเลส ต้องอย่าไปเที่ยว

 ต้องเข้าวัด แต่ถ้ายังไม่มีสมาธิก็จะเข้าวัดไม่ได้หรอก

ฟังได้แต่ทำไม่ได้ แต่ถ้าจิตมีสมาธิแล้ว เรียกว่าเป็นภาวนา

 พอได้ฟังอะไรแล้ว ก็สามารถเอาไปปฏิบัติได้เลย

 เรียกว่าภาวนามยปัญญา คือปัญญาที่ตัดกิเลสได้

 ต้องเป็นภาวนามยปัญญา หมายถึงต้องมีสมาธิพร้อมแล้ว

 มีสมาธิเป็นผู้สนับสนุน ถ้าไม่มีสมถภาวนา

มีแต่วิปัสสนาล้วนๆ จะกลายเป็นความรู้ประดับเฉยๆ

แต่เอามาทำประโยชน์ไม่ได้ ท่องพระไตรปิฎกได้ทั้งเล่ม

แต่เอามาตัดกิเลสของตัวเองไม่ได้

ในสมัยพุทธกาลก็มีนิทานเรื่องพระโปฐิละ

คงจะเคยได้ยินกัน ท่านก็ศึกษาพระไตรปิฎกจนรู้หมดทุกอย่าง

 แต่เวลาที่พระพุทธเจ้าเจอพระโปฐิละทีไร ก็ทรงตรัสว่า

 โปฐิละเธอเกิดมาเสียชาติเกิด เธออยู่ไปเปล่าๆ

กินไปเปล่าๆไม่ได้รับประโยชน์อะไรกับการอยู่ของเธอเลย

 เมื่อพระพุทธเจ้าได้ทรงตรัสหลายครั้งหลายหน

 ท่านก็เลยสำนึกได้ว่ายังต้องพัฒนาอีก

 ความรู้ที่มีอยู่ยังไม่เพียงพอ

เพราะกิริยาอาการของตนยังไม่สงบเรียบร้อย

 ยังมีอาการของกิเลสแสดงออกมาอยู่

 จึงตัดสินใจไปปฏิบัติที่สำนักปฏิบัติ

ท่านก็ไปสำนักปฏิบัติที่มีแต่พระอรหันต์

 ไปกราบพระผู้ใหญ่องค์แรกท่านมีพรรษาน้อยกว่า

 ท่านก็ปฏิเสธไปว่า ผมสอนท่านไม่ได้หรอก

 ท่านเป็นพระเถระ มีพรรษามากกว่าผม

 ก็เลยไปขอองค์ที่ ๒ องค์ที่ ๒ ก็ตอบเหมือนกัน

 องค์ที่ ๓ องค์ที่ ๔ ก็เหมือนกัน

จนไปถึงองค์สุดท้ายเป็นสามเณร

เป็นพระอรหันต์เช่นเดียวกัน สามเณรก็จะปฏิเสธเหมือนกัน

 พระหัวหน้าท่านก็เลยพูดว่า เณรจะไม่รับท่าน

สงเคราะห์ท่านสักหน่อยหรือ

 สามเณรก็เลยรับพระเถระรูปนั้นมาเป็นลูกศิษย์

แต่ก่อนที่จะสอนก็ต้องเอามาฝึกดูนิสัยใจคอก่อน

ว่าจะเป็นคนเชื่อฟังหรือไม่

หรือยังมีทิฐิถือตัวว่าเป็นพระเถระอยู่

 เพราะเดี๋ยวนี้สามเณรเป็นอาจารย์แล้ว

 เรื่องพรรษาจึงถือไม่ได้แล้ว

 เพราะระหว่างอาจารย์กับลูกศิษย์

ลูกศิษย์ต้องเชื่อฟังอาจารย์เสมอ

ถ้าไม่เชื่อฟังก็สอนไม่ได้ สอนไปแล้วไม่ฟัง

ก็จะสอนไปทำไมให้เสียเวลาไปเปล่าๆ

 บอกให้เลี้ยวขวาก็เลี้ยวซ้ายแทน ก็อย่าไปเสียเวลาเลย

 ไม่เกิดประโยชน์ ท่านทดสอบดูว่าจะเชื่อฟังหรือไม่

ก็ใช้อุบายต่างๆ ให้ล้างกระโถน

ให้ซักจีวร บางทีก็ให้ลุยน้ำลงไปหยิบของในน้ำ

พอเดินไปถึงใกล้จะหยิบของได้แล้ว ก็เปลี่ยนใจ

บอกไม่เอาแล้ว พระเถระท่านก็นิ่งเฉย ไม่โกรธ

 ไม่ตอบโต้อย่างไร เชื่อฟังครูบาอาจารย์ทุกอย่าง

เมื่อสามเณรเห็นว่าท่านไม่มีทิฐิเหลืออยู่แล้ว

จึงสั่งสอนท่าน โดยยกตัวอย่างว่า มีจอมปลวกอยู่รังหนึ่ง

 ในจอมปลวกนี้มีทางเข้าออกอยู่ ๖ ทางด้วยกัน

และในจอมปลวกนี้มีกิ้งก่าอยู่ตัวหนึ่ง

ถ้าอยากจะจับกิ้งก่าที่อยู่ในจอมปลวกนี้

ก็ต้องปิดทวารทั้ง ๕ ไว้ ให้เหลือทวารเดียว

แล้วเฝ้าอยู่ตรงทวารนั้น กิ้งก่าก็จะออกทางอื่นไม่ได้

จะต้องออกทางนี้ พอออกมาก็จะตะครุบตัวได้เลย

 แต่ถ้ามีทางออกอีก ๕ ทาง แล้วเราเฝ้าอยู่ตรงนี้

 มันก็จะออกทางโน้นได้ ก็จะจับมันไม่ได้

ฉันใดกิเลสตัณหาก็เช่นเดียวกัน

มีทางออกอยู่ถึง ๖ ทางด้วยกัน

 คือทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

 ท่านจึงสอนให้ปิด ๕ ทาง

 คือปิดตา ปิดหู ปิดจมูก ปิดลิ้น ปิดกาย

 ด้วยการสำรวม อย่าไปอยู่ใกล้กับรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ

 ที่ทำให้เกิดกิเลส เกิดความยินดี

 เกิดความอยากจะออกไปสัมผัส เช่นไปอยู่ตามป่าตามเขา

 จะได้ไม่มีรูปที่จะดึงกิเลสออกมา

ไม่มีเสียงที่จะดึงกิเลสออกมา ก็เท่ากับปิดประตูทั้ง ๕ ไว้

 ก็จะเหลืออยู่ประตูเดียวก็คือใจ ก็จะคิดปรุงต่างๆ

 คิดไปก็สร้างความทุกข์ให้กับใจ พอรู้ปั๊บก็ดับได้ รู้ปั๊บก็ดับได้

เดี๋ยวกิเลสก็แพ้เราเอง ในที่สุดท่านก็ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์

 นี่คือภาวนามยปัญญา ปัญญาที่เกิดจากการปฏิบัติ

ปัญญาที่เกิดจากการได้ยินได้ฟังหรือคิดเองนี้

 เป็นเพียงแต่จุดเริ่มต้น คือต้องศึกษาก่อน

ถ้าคิดเองไม่เป็น ถ้าไม่รู้ ก็ต้องอาศัยคนอื่นสอน

ถ้าคิดเองได้ ก็ต้องนำเอาไปปฏิบัติ

 เช่นพระพุทธเจ้าไม่มีใครสอนพระองค์ได้

จึงต้องคิดเอง แล้วก็ลองไปทำดู ถ้าถูกก็ใช้ได้

 ถ้าไม่ถูกก็เปลี่ยนใหม่ เช่นทรงคิดว่าอดข้าวสัก ๔๙ วัน

จะชนะกิเลสได้ แต่ไม่ถูกทาง กิเลสก็ยังไม่ตาย

 กิเลสก็ยังดิ้นอยู่ในใจ ก็เลยต้องถอยกลับมานั่งภาวนา

ทำสมถภาวนาก่อนด้วยการเจริญอานาปานสติ

 ทำจิตใจให้สงบ เมื่อสงบแล้วก็พิจารณาขันธ์ ๕ รูป

 เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ

และพิจารณาเข้าไปในจิตจนดับอวิชชาได้ จิตก็หลุดพ้น

นี่เรียกว่าภาวนามยปัญญา เจริญปัญญาด้วยการปฏิบัติ

 เรียนจบแล้วอย่าเอาไปแบกไว้บนบ่า

อย่าเรียนเพื่อเอาใบประกาศนียบัตร

นักธรรมตรี โท เอก ยังไม่พอ ยังไม่เกิดประโยชน์เท่าที่ควร

เรียนไปแล้วต้องเอาไปปฏิบัติ ทานต้องทำให้มากยิ่งขึ้น

 มีเงินเหลือก็เอาไปทำบุญทำทานเสีย

อย่าเอาไปซื้อข้าวซื้อของฟุ่มเฟือยต่างๆ

 ศีลก็รักษาไปเรื่อยๆ ให้มีมากยิ่งขึ้นไป

แล้วก็ไหว้พระสวดมนต์

 นั่งทำสมาธิปฏิบัติธรรมให้มากขึ้น

 อยู่ที่บ้านก็ทำได้ อยู่ที่ไหนก็ทำได้

ถ้ามีเวลาว่างก็ไปวัด ไปอยู่นานๆบ้างก็ได้

สิ่งเหล่านี้เราทำได้ ถ้าวางแผนคิดไว้ล่วงหน้าก่อน

 เพราะจะทำแบบทันทีทันใดก็จะทำไม่ได้

เพราะมีภาระผูกพัน แต่เราวางแผนสำหรับอนาคตได้

จะลดละภาระต่างๆอย่างไร ก็ลดไปๆ

เมื่อเราไม่ใช้เงินมาก เราก็ลาออกจากงานได้

เกษียณก่อนเวลาก็ได้

 ถ้าคิดว่าเงินที่สะสมไว้พอเพียงแล้ว

อย่างตอนที่อาตมาลาออกจากงาน

ก็มีเงินอยู่ประมาณ ๖๐๐๐ บาท

 ก็คิดว่าอยู่ได้ปีหนึ่ง ขออยู่แค่ปีหนึ่งเพื่อปฏิบัติธรรม

สมัยนั้นก๋วยเตี๋ยวชามละ ๒ บาทเท่านั้นเอง

 วันหนึ่งใช้ไม่เกิน ๑๐ บาท อาหารก็กินแค่มื้อเดียว

กินก๋วยเตี๋ยวชามหนึ่ง ข้าวผัดจานหนึ่ง แค่นั้นก็อยู่ได้แล้ว

 ความต้องการของร่างกายมันไม่มาก

 เราไปสร้างให้มากด้วยกิเลสตัณหาต่างหาก

อาหารมื้อละ ๕๐๐ กับอาหารมื้อละ ๔๐ - ๕๐ ก็อิ่มเหมือนกัน

 แต่กิเลสต้องมื้อละ ๕๐๐ ถึงจะอิ่ม

 ต้องไปกินในที่มีเครื่องปรับอากาศ มีบรรยากาศ

 มีอะไรต่างๆ วันนี้ได้ยินได้ฟังแล้วก็ต้องเอาไปคิดต่อ

คิดวางแผนว่าต้องพัฒนาอย่างไร จะก้าวขึ้นไปอีกก้าวหนึ่ง

 จะต้องทำอย่างไร จะให้คนอื่นยกเราขึ้นไปไม่ได้

เราต้องยกตัวเราขึ้นไปเอง ก้าวขึ้นไปเอง.

พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต

.............................

กัณฑ์ที่ ๒๓๐ วันที่ ๒๐ พฤศจิกายน ๒๕๔๘

 (จุลธรรมนำใจ ๒)

“ศาสนาสอนให้เห็นความจริง”






ขอบคุณที่มา fb. พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต
ขอบคุณเจ้าของภาพค่ะ