เครื่องปั้นดินเผา วัฒนธรรมเชิงหัตถศิลป์ที่ได้รับการสืบทอดความคิดมาจากบรรพชน สุโขทัยถือเป็นแหล่งอารยธรรมที่เจริญรุ่งเรืองมานานนับพันปี ปรากฏจากโบราณสถานและโบราณวัตถุ เครื่องปั้นดินเผาที่มีชื่อเสียงของสุโขทัย คือเครื่องสังคโลก

เครื่องสังคโลกหมายถึงเครื่องปั้นดินเผาที่ผลิตขึ้นในรูปภาชนะเครื่องใช้ และเครื่องประดับอาคารต่างๆ เช่น ถ้วย ชาม จาน ไหดิน โอ่งน้ำ ขวดดิน กระปุก ป้านน้ำชา ช้อน ตลอดดจนตุ๊กตารูปคน รูปสัตว์ เช่น ช้าง รูปยักษ์ รูปเทวดา พระพุทธรูป กระเบื้องมุงหลังคา สิงห์สังคโลก ลูกมะหวด ท่อน้ำ ตุ๊กตาเสียกบาล ตัวหมากรุก ช่อฟ้า บราลี ฯลฯ มีทั้งที่เคลือบน้ำยาและไม่เคลือบน้ำยา

ลักษณะเด่นคือ เป็นเครื่องปั้นดินเผาเคลือบเนื้อละเอียด โดยเฉพาะอย่างยิ่งชนิดเนื้อแตกลายงาสีเขียวไข่กา มีความประณีตงดงาม มีการเรียกชื่อเครื่องปั้นดินเผาสีเขียวนี้ว่า “เซลาดอน” อย่างไรก็ตาม เครื่องสังคโลกจากหลักฐานที่ค้นพบ ถ้วยสีเขียวในเรือที่จมอยู่ใต้ทะเลอ่าวไทย เชื่อว่าทำขึ้นในสมัยราชวงศ์หยวนของจีน อายุประมาณต้นพุทธศตวรรษที่ 19 ใกล้เคียงกับเครื่องสังคโลกที่พบที่ประเทศฟิลิปปินส์ เพราะอยู่ในสมัยราชวงศ์หมิง มีอายุระหว่างพุทธศตวรรษที่ 18-19

สำหรับในประเทศไทย เครื่องสังคโลกเริ่มทำขึ้นในสมัยสุโขทัย แต่ได้รับการส่งเสริมเป็นสินค้าส่งออกและขยายการผลิตในสมัยกรุงศรีอยุธยา จากนั้นตลาดก็ซบเซาลงในพุทธศตวรรษที่ 23 เมื่อจีนหันมาผลิตเครื่องปั้นแบบลายครามน้ำเงิน-ขาวแทนเครื่องสังคโลก ซึ่งกลายเป็นสินค้าที่นิยมในเวลาต่อมา

• คำว่าสังคโลกมีผู้สันนิษฐานไว้ต่างกัน บ้างว่ามาจากคำว่า “ซ้องโกลก” แปลว่าเตาแผ่นดินซ้อง บ้างว่ามาจากคำว่า “ซันโกโรกุ” หรือ “ซังโกโรกุ” ในภาษาญี่ปุ่น ซึ่งอาจเพี้ยนมาจากคำว่า “สวรรคโลก” อันเป็นชื่อที่แพร่หลายของเมืองเชลียงหรือศรีสัชนาลัยในพงศาวดารอยุธยา

เครื่องสังคโลกแบ่งได้ตามลักษณะเนื้อดินและลวดลายคือ เนื้อดินแกร่ง หรือสโตนแวร์ (stoneware) ใช้อุณหภูมิในการเผาสูงประมาณ 1,150-1,280 องศาเซลเซียส เทคนิคการตกแต่งทั้งการเคลือบและลวดลายมีต่างๆกันดังนี้

เครื่องปั้นดินเผาเนื้อแกร่งไม่เคลือบ ประดับลวดลายด้วยการใช้แม่พิมพ์กดประทับ เช่น ลายก้านขดหรือลายเรขาคณิต มีการประดับด้วยวิธีปั้นดินแล้วแปะติดเข้ากับภาชนะก่อนเผา

เครื่องถ้วยสีน้ำตาลเข้ม เป็นการเคลือบสีพื้นเดียว ลักษณะรูปแบบและสีน้ำเคลือบคล้ายกับเครื่องถ้วยลพบุรีประเภทเคลือบสีน้ำตาล

เครื่องถ้วยเคลือบขาวที่เขียนลวดลายใต้เคลือบน้ำตาลดำ ลักษณะคล้ายเครื่องถ้วยจีนจากเสาสือโจ้ว กับเครื่องถ้วยอันหนาน (เครื่องถ้วยของเวียดนาม)

เครื่องถ้วยเคลือบขาวที่เขียนลวดลายบนเคลือบสีน้ำตาลทอง เครื่องถ้วยเคลือบสีเขียวไข่กาหรือเซลาดอน ตกแต่งลวดลายด้วยวิธีการขูดและขุดลายในเนื้อดินแล้วเคลือบทับ คล้ายกับเครื่องถ้วยจีนจากเตาหลงฉวน สมัยราชวงศ์ซุ้งตอนปลายถึงราชวงศ์หยวน (ประมาณพุทธศตวรรษที่ 19-20)

ลวดลายที่ปรากฏในถ้วยชามสังคโลกเป็นลวดลายเฉพาะ ที่พบมากในจาน ชาม ได้แก่ รูปปลา กงจักร ดอกไม้ โดยเฉพาะรูปปลาสันนิษฐานว่าเป็นปลากาไม่ใช่ปลาตะเพียนที่เข้าใจกันมาแต่ก่อน เพราะในชามสังคโลกใบหนึ่งมีอักษรลายสือไท เขียนบอกชื่อปลาไว้ว่า “แม่ปลาก่า” อยู่ใต้ตัวปลา ปลากาเป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่งรูปร่างคล้ายปลาตะเพียน มีอยู่ 2 ชนิดคือ ปลากาดำ และปลากาทรงเครื่อง มีมากในแม่น้ำลำคลองทั่วไป รวมทั้งในแม่น้ำยม

Create Date : 28 มิถุนายน 2555
Last Update : 28 มิถุนายน 2555 21:00:57 น.		0 comments
Counter : 5876 Pageviews.
Share Tweet