|
องค์มรรคที่ ๖ กะตะโม จะ ภิกขะเว สัมมาวายาโม ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความพากเพียรชอบเป็นอย่างไรเล่า ? อิธะ ภิกขะเว ภิกขุ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ อะนุปปันนานัง ปาปะกานัง อะกุสะลานัง ธัมมานัง อะนุปปาทายะ ฉันทัง ชะเนติ วายะมะติ วิริยัง อาระภะติ จิตตัง ปัคคัณหาติ ปะทะหะติ ย่อมทำความพอใจให้เกิดขึ้น ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองตั้งจิตไว้ เพื่อจะยังอกุศลธรรมอันเป็นบาปที่ยังไม่เกิด ไม่ให้เกิดขึ้น ฯลฯ อันนี้ คือ ปธาน ๔ นั่นเอง. ปธาน ๔ คือ เพียรระวังไม่ให้บาปเกิดขึ้นในจิต เพียรละบาปที่เกิดขึ้นแล้ว เพียรทำกุศลให้เกิดขึ้น เพียรรักษากุศลที่เกิดขึ้นแล้วให้เสื่อม นี้เรียกว่า สัมมาวายามะ เพียรชอบ
อันแรกคือว่า เพียรระวังไว้ ระวังโดยมีสติคอยควบคุม. คุมที่ไหน ? คุมที่ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ คุมที่ใจอันเดียวพอ ตาหูไม่ต้อง มันมากองอยู่ที่ใจแล้ว เพราะฉะนั้น ต้องคุมใจไม่ให้เกิดกิเลส เช่นไม่ให้เกิดราคะความกำหนัดเพลินเพลินในรูปที่เห็น ไม่ให้เกิดโทสะเพราะเห็นสิ่งไม่เป็นที่ชอบใจ ไม่ให้เกิดโมหะความหลง ไม่ให้เกิดริษยาพยาบาท อาฆาตจองเวร. พูดง่ายๆ ว่า ระวังใจไม่ให้เกิดกิเลส เมื่อตากระทบรูป หูกระทบเสียง จมูกกระทบกลิ่น ลิ้นกระทบรส กายถูกต้องโผฏฐัพพะ ใจมีความคิด ระวังไว้ นี่เป็นความเพียรอันหนึ่ง คือ ต้องคอยคุมไว้.
เวลาว่างๆ เราก็คอยสำรวจตัวเอง ควบคุมตัวเอง ทำบ่อยๆ เวลาว่างเยอะ แต่เอาเวลาไปนั่งคุยกันเสียบ้าง ไม่ทำอะไรกันเสียบ้าง เหมือนชาวบ้านไปนั่งโขกหมากรุก เล่นหมากฮอสกันเสีย ได้เรื่องอะไร เรามานั่งคุมตัวเอง เดินคุมก็ได้ เดินจงกรม เดินไปเดินมา คอยดูว่ามันเกิดอะไร อย่าให้มันเกิดกิเลส พอเกิดขึ้นก็หยุดเสีย หยุดแล้วต้องพิจารณาว่ามันมาอย่างไร เช่น เกิดความกำหนัดขึ้นมา นึกว่า เอ๊ะ กำหนัดอะไร คิดถึงอะไร ทำไม่จึงได้เป็นอย่างนั้น อ้อ เราคิดถึงเจ้านั่นสิ่งนั้นๆ สิ่งนั้นมันคืออะไร มันมีอะไรนักหนา มีอะไรที่ดีงามนักหรือ แต่เป็นของปฏิกูล น่าเกลียด ไม่น่ารัก ไม่น่าชมอะไร พิจารณาไปเดี๋ยวก็หายไปเอง. ถ้าว่าเราคอยระวังไว้มันก็ไม่เกิด เผลอเกิดขึ้น ต้องพยายามละ เมื่อละส่วนชั่วแล้ว เหมือนกับล้างแล้วต้องเช็ดต่อ ล้างแล้วต้องรีบต่อ พยายามทำกุศลให้เกิดขึ้นต่อไป.
กุศลอันใดเกิดขึ้นแล้ว พยายามรักษาให้อยู่นานๆ อย่าให้เสื่อมไป ดีแล้วต้องดีนานๆ ชนะแล้วต้องชนะนานๆ สงบได้แล้วให้สงบนานๆ รักษามันไว้อย่าให้เปลี่ยนแปลงไป เหมือนกับเรามาอยู่วัดก็คงจะได้กำไรพอสมควร ครั้นออกไปอยู่บ้าน สิ่งแวดล้อมคนละเรื่อง เราอย่าให้สิ่งแวดล้อมนั้นดูดเราเข้าไป แต่เราจะต้องเป็นฝ่ายต้านไม่ให้ความคิดความอ่านตกไปในทางต่ำ ไม่ให้ตกไปสู่สภาวะที่ต่ำทราม แต่เราจะต้องเป็นฝ่ายต้านไม่ให้ความคิดความอ่านตกไปในทางต่ำ ไม่ให้ตกไปสู่สภาวะที่ต่ำทราม เราต้องนึกไว้ในใจเสมอว่า นะ อะนะริยัง กะริสสามะ เราจะไม่ทำสิ่งที่ต่ำทราม คอยท่องคาถานี้ไว้ เตือนตนเองว่า เราจะไม่ทำสิ่งที่ต่ำทราม อะไรที่เขาทำกันแบบต่ำทรามเราจะไม่ทำ เราจะไม่เป็นคนตามใจตัวเอง ไม่ตามใจอารมณ์ ไม่ตามใจกิเลส แต่เราจะเป็นคนฝืนใจไว้ จะบังคับตัวเองไว้ตลอดเวลา อย่างนี้เรียกว่าเป็นผู้ชนะ. ความเพียร ๔ ประการนี้ อยู่ในหมวด ๔ คือ สัมมาวายามะ เพียรชอบ เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ปธาน ๔.
| Create Date : 30 สิงหาคม 2565 |
|
1 comments |
| Last Update : 27 มกราคม 2567 15:12:18 น. |
| Counter : 387 Pageviews. |
|
 |
|
