ห่วงพิธีทำขวัญแม่โพสพ

ชาวนามีชีวิตผูกพันอยู่กับนาข้าว เวลาทำนาเกี่ยวข้าวจะมีพิธีทำขวัญให้กับต้นข้าวอยู่เสมอ แต่ประเพณีทำขวัญข้าวนับวันจะหมดความสำคัญลงเรื่อยๆ เมื่อที่นาจำนวนมากถูกเปลี่ยนมือไปเป็นของนายทุน มีการทำนาแบบสมัยใหม่โดยพึ่งเทคโนโลยีและสารเคมี ละเลยประเพณีแบบเก่า ทำให้เกิดภัยธรรมชาติตามมาอย่างที่เห็น

ประเพณีทำขวัญแม่โพสพ (ข้าว) ตามความเชื่อว่าแม่โพสพมีพระคุณ จึงต้องทำขวัญเป็นการกล่าวขอขมาต่อต้นข้าวทุกครั้งที่มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นกับต้นข้าว ทั้งที่เกิดเองตามธรรมชาติและจากการที่มนุษย์กระทำอะไรก็ตามกับต้นข้าว เช่น เกี่ยวข้าว อีกทั้งเพื่อเป็นการขอบคุณและเอาใจแม่โพสพที่ให้ความอุดมสมบูรณ์แก่ผืนนา ขออภัย และเรียกขวัญแม่โพสพ เพื่อเป็นสิริมงคล ดลบันดาลให้มั่งมียิ่งขึ้น ปรกติจะทำกันในวันศุกร์ ซึ่งถือว่าเป็นวันขวัญข้าว

บางจังหวัดอาจมีประเพณีทำขวัญข้าวอยู่ 2 ช่วงคือ ช่วงที่ข้าวตั้งท้อง และช่วงข้าวพร้อมเกี่ยว ในแต่ละช่วงจะมีเครื่องเซ่นไม่เหมือนกัน ด้วยความเชื่อที่ว่าแม่โพสพเป็นสิ่งมีชีวิตเช่นเดียวกัน พอข้าวตั้งท้องก็เชื่อว่าอยากกินอาหารเหมือนคนท้อง สิ่งที่ขาดไม่ได้ในเครื่องเซ่นช่วงดังกล่าวจึงเป็นของรสเปรี้ยว อ้อย น้ำมะพร้าว นอกเหนือจากหมาก พลู ธงกระดาษสีต่างๆ ผ้าแดง ผ้าขาว ใส่ในชะลอมเล็กๆ มีด้ายสีแดงและสีขาวผูกเครื่องเซ่นเข้ากับต้นข้าว

ด้วยความเชื่อที่ว่าแม่โพสพเป็นผู้หญิง จึงต้องมีน้ำอบ น้ำหอมด้วย โดยคนที่ทำพิธีมักจะเป็นผู้หญิงเจ้าของที่นา หลังจากมัดโยงเครื่องเซ่นกับต้นข้าวด้วยด้ายสีแดงและสีขาวเข้าด้วยกันแล้ว ผู้ทำพิธีจะพรมน้ำหอมแป้งร่ำที่ต้นข้าว จากนั้นจึงจุดธูปปักลงบนที่นาพร้อมกล่าวคำขอขมาต่างๆแล้วแต่จะนึกได้ ส่วนมากจะเป็นการบอกกล่าวถึงสิ่งที่กำลังจะทำ เช่น ขอให้มีรวงข้าวสวยๆ มีข้าวเยอะๆ ให้ผลผลิตสูงๆ เมื่อพูดทุกอย่างที่อยากพูดจบก็ต้องกู่ร้องให้แม่โพสพรับทราบเจตนาดังๆ

เมื่อข้าวเริ่มตั้งท้อง ชาวนาจะเอาไม้ไผ่มาสานชะลอมแล้วนำเครื่องแต่งตัวของหญิง เช่น แป้ง น้ำมันใส่ผม น้ำอบไทย หวี กระจก ใส่ในชะลอม พร้อมด้วยขนมหวาน 2-3 อย่าง ส้มเขียวหวาน ส้มโอแกะกลีบ ปักเสาไม้ไผ่แล้วเอาชะลอมแขวนไว้ในนา เพื่อให้แม่พระโพสพแต่งตัวและเสวยสิ่งของนั้น จะได้ออกรวงได้ผลดี ซึ่งเรียกว่าเฉลว

หลังจากพิธีทำขวัญข้าวในช่วงข้าวพร้อมเกี่ยวก็ทำการเก็บเกี่ยวได้เลย หลังจากนั้นเตรียมตัวทำพิธีรับขวัญแม่โพสพในวันขึ้น 9 ค่ำ เดือน 6 ของทุกปี แม้ว่าการทำนาปัจจุบันจะทำได้ถึงปีละ 3 ครั้ง แต่

ประเพณียังคงทำตามการปลูกข้าวตามฤดูกาลในอดีตเท่านั้น ผู้ชายสามารถทำขวัญข้าวได้ แต่รับขวัญข้าวไม่ได้เด็ดขาด

เมื่อปลายปีที่แล้วเกิดน้ำท่วมใหญ่ นาข้าวเสียหาย เกษตรกรในพื้นที่ภาคกลางเลยอดทำขวัญข้าวโดยปริยาย...

ที่มา : หนังสือพิมพ์โลกวันนี้รายวัน ปีที่ 13 ฉบับที่ 3214 ประจำวันพฤหัสบดีที่ 26 มกราคม พ.ศ.2555 คอลัมน์ : วัฒนธรรมบ้านเรา โดย กรวี

credit : Dailyworldnews

 

Create Date : 28 มกราคม 2555		0 comments
Last Update : 28 มกราคม 2555 17:51:39 น.
Counter : 1574 Pageviews.
Share Tweet