เมื่อทนายกลายเป็นนักแปล

ปีที่แล้วติดค้างคำถามจากผู้อ่านท่านหนึ่งที่เป็นทนายความซึ่งสนใจจะทำงานแปล ตอนนี้ได้คำตอบจากคุณสเตฟาน ตำแหน่งผู้จัดการฝ่ายคู่ค้า ของบริษัทแปลชั้นนำจากประเทศเยอรมนี เลยเอามาเล่าให้อ่านกัน  (เราเคยเป็นคนตรวจแก้ให้ที่นี่ 2-3 งานแต่หลัง ๆ เราไม่รับเพราะไม่ถนัด CAT tools)

คุณสเตฟานเล่าว่าที่มาเป็นนักแปลแทนที่จะประกอบอาชีพทางด้านกฎหมายนั้นเกิดจากความบังเอิญ ตอนแรกคุณสเตฟานก็ทำงานด้านกฎหมายแต่ต่อมาบริษัทกฎหมายปิดตัวลง คุณสเตฟานจึงเริ่มทำบริษัท กฎหมายของตัวเอง แต่เนื่องจากจะต้องใช้เวลาระยะหนึ่งในการที่จะได้ลูกค้าใหม่ ๆ คุณสเตฟานเลยเริ่มทำงานแปลเป็นครั้งคราวเวลาที่ไม่มีคดี แล้วคุณสเตฟานก็ได้รู้อย่างรวดเร็วว่ามีนักแปลไม่มากนักที่จะมีความรู้ลึก ๆ ในด้านกฎหมายและงานแปลด้านกฎหมายที่มีอยู่นั้นก็แปลได้แย่หรือไม่ก็แปลผิดมาก งานแปลของลูกค้าของคุณสเตฟานที่คนอื่นแปลก็ด้วย ในไม่ช้าคุณสเตฟานก็กลายเป็นนักแปลงานกฎหมายของลูกค้า  และบอกกันปากต่อปากทำให้ได้ลูกค้าใหม่ ก็มีงานแปลเข้ามาอย่างสม่ำเสมอโดยไม่ต้องพยายามขายมากนัก จากที่เคยรับงานแปลในช่วงเริ่มต้นเพื่อหาเงินจนกว่าจะมีลูกค้าที่ต้องการบริการทางกฎหมายมาใช้บริการ พอถึงตอนนี้คุณสเตฟานเริ่มที่จะชอบการแปลและการตีความทางภาษารวมทั้งประเด็นทางกฎหมาย และความเป็นอิสระที่ทำงานที่ไหนก็ได้  เนื่องจากงานด้านกฎหมายเริ่มน้อยลงเรื่อย ๆ คุณสเตฟานจึงกลายเป็นนักแปลเต็มเวลาในที่สุด  แต่หลังจากทำงานแปลได้ 6-7 ปี คุณสเตฟานต้องการทำอะไรใหม่ ๆ แต่ก็ยังอยากอยู่ในธุรกิจการแปล ก็เลยรับงานในตำแหน่งผู้จัดการคู่ค้าที่ลูกค้ารายหนึ่งเสนอให้

สำหรับอุปสรรคที่คุณพบในการแปล  คุณสเตฟานตอบจากจากมุมมองของนักกฎหมายที่ไม่ได้เรียนการแปล  ไม่มีความรู้แม้แต่น้อยเกี่ยวกับเครื่องมือ CAT Tools หรือ Trados matrix หรืออื่น ๆ ถึงแม้ว่าคุณสเตฟานจะสะกดคำและเขียนเครื่องหมายวรรคตอนได้ค่อนข้างดี แต่ก่อนหน้านี้คุณสเตฟานไม่เคยสนใจเกี่ยวกับช่องว่างระหว่างคำที่ห้ามแบ่ง ความแตกต่างระหว่างขีดยาวและขีดสั้นหรืออื่น ๆ ปัจจุบันคุณสเตฟานต้องจัดการกับการนับจำนวนคำ segment ใน Trados จัดการคู่มือรูปแบบการแปล จัดการ QA Tool และอื่น ๆ โชคดีที่ลูกค้าให้เวลาและโอกาสหาความรู้เฉพาะทางที่จำเป็นด้านการแปล ถึงตอนนี้คุณสเตฟานก็ทำงานในสายนี้มาสิบกว่าปีแล้ว และสังเกตได้ว่ามีการเปลี่ยนจากการจ้างธุรกิจเอสเอ็มอีให้เป็นนักแปล มาเป็นจ้างนักแปลและสอนให้นักแปลกลายเป็นเอสเอ็มอี การเปลี่ยนแปลงอย่างนี้มีผลกับต้นทุน คือ ราคาในอุตสาหกรรมการแปลนั้นแข่งขันรุนแรงและเอสเอ็มอีปกติคิดค่าแรงแพงกว่านักแปล 

ข้อดีของการเป็นผู้เชี่ยวชาญในสาขาเมื่อทำงานแปลคือมีคนถามหาคุณสเตฟานทันทีเมื่อต้องแปลงานกฎหมายที่ซับซ้อน การมีความรู้ทางกฎหมายทำให้การแปลเนื้อหาทางกฎหมายเป็นเรื่องง่าย มีสิ่งที่ต้องระวัง เมื่อแปลประเด็นทางกฎหมายแต่มี “ข้อผิดพลาดมาตรฐาน"เพียง 40-50 จุดที่ต้องหลีกเลี่ยงและนักแปลสามารถเรียนรู้สิ่งเหล่านี้ได้อย่างง่ายดาย นอกจากนี้ในฐานะนักกฎหมาย คุณสเตฟานรู้ว่าทำไมในศาลถึงเรียบเรียงประโยคอย่างนี้ ในตลาดมีนักแปลเอกสารกฎหมายมืออาชีพไม่กี่คนและยิ่งนักแปลเอกสารกฎหมายเก่ง ๆ ยิ่งมีน้อยไปอีก ดังนั้นการเป็นนักแปลด้านกฎหมายที่แปลได้ดีจึงเป็นจุดขายที่ดีทีเดียว

คุณสเตฟานแนะนำว่า หากนักกฎหมายอยากเปลี่ยนมาทำอาชีพแปล ขอแนะนำให้เริ่มทำงานกับบริษัทแปลงานหนึ่งหรือสองบริษัท ถึงแม้ว่าจะได้เงินไม่มากเท่ากับทำงานให้กับลูกค้าโดยตรง แต่ข้อดีคือนักแปลจะได้ฝึกฝีมือ บริษัทแปลจะให้งานแปลคุณจำนวนมากตั้งแต่แรกเลยและจากประสบการณ์ของคุณสเตฟาน นักแปลจะใช้เวลาประมาณ 2-3 ปีจึงจะมีความสามารถพอทำเงินได้จากการประกอบอาชีพแปลโดยผลิตงานแปลที่มีคุณภาพดีในขณะที่รักษาปริมาณงานแปลที่แปลออกไป และต่อไปนักแปลจะค่อย ๆ หาลูกค้าที่เป็นผู้ใช้ปลายทางเพื่อรับงานตรง  เนื่องจากงานแปลส่วนใหญ่แปลโดยใช้ CAT tool นักแปลก็ควรหัดใช้เครื่องมือช่วยแปล 2 หรือ 3 โปรแกรม

เรื่องการจัดการกับข้อโต้แย้งเกี่ยวกับงานแปล คุณสเตฟานบอกว่านักแปลบางคนไม่เปิดใจรับความคิดเห็นใด ๆ เลยในขณะที่นักแปลบางคนจะมีการพิจารณาคำติชมต่าง ๆ จากคนตรวจแก้ และสามารถแก้ต่างจุดบกพร่องเหล่านั้นได้อย่างเป็นระบบ  บางทีก็มีเรื่อง“อีโก้” หรือการที่นักแปลมีความเชื่อมั่นในความคิดของตนและไม่ยอมรับความคิดเห็น  คุณสเตฟานในฐานะที่เป็นผู้จัดการคู่ค้าคิดว่านักแปลทุกคนควรหวังที่จะได้รับความคิดเห็นที่ดีเสมอ และคำว่า“ดี” นี่ไม่ได้หมายถึงความคิดเห็นในเชิงบวกเท่านั้น ตอนที่คุณสเตฟานเริ่มต้นแปลงาน คุณสเตฟานรับความคิดเห็นในเชิงลบมากมายแต่เนื่องจากความคิดเห็นในเชิงลบส่วนใหญ่นั้นเป็นการวิจารณ์ในเชิงติเพื่อก่อซึ่งชี้ให้เห็นว่าจะปรับปรุงเรื่องต่าง ๆ ได้อย่างไร คุณสเตฟานจึงดีใจที่ได้เรียนรู้จากความคิดเห็นในเชิงลบเหล่านั้น  ดังนั้นตราบเท่าที่ความคิดเห็นนั้นมีพื้นฐานอยู่บนข้อเท็จจริงและเป็นการติเพื่อก่อ คุณสเตฟานคิดว่าความคิดเห็นอันไหน ๆ ย่อมดีเสมอ แน่นอนว่า บางครั้งก็ผิดหวังเล็กน้อยเมื่อคิดว่างานแปลออกมาดีมากแต่กลับได้ความคิดเห็นในเชิงลบ

สิ่งที่คุณสเตฟานคิดว่าขาดหายไปคือการวิจารณ์ในเชิงบวก มีลูกค้าหรือผู้ตรวจแก้งานแปลไม่กี่คนที่จะบอกคุณเมื่อคุณแปลได้ดี  [คือ ถ้าแปลดี ก็ชมกันบ้างเถอะ]  บ่อยครั้งที่มีคนบอกคุณสเตฟานว่า “หากคุณไม่ได้รับคำวิจารณ์ในเชิงลบนั่นหมายความว่างานแปลของคุณดี“ ดังนั้นเมื่อคุณสเตฟานมาเป็นผู้จัดการคู่ค้า คุณสเตฟานก็พยายามให้ความคิดเห็นในเชิงบวกแก่นักแปลด้วย โดยเฉพาะนักแปลหน้าใหม่หรือนักแปลรุ่นน้องเพื่อที่จะไม่เสียความรู้สึกเมื่อได้รับความคิดเห็นในเชิงลบ  และเนื่องจากงานแปลเริ่มซับซ้อนมากขึ้นเรื่อย ๆ นักแปลหน้าใหม่หรือนักแปลรุ่นน้องหนีไม่พ้นต้องโดนตำหนิแต่ความคิดเห็นในเชิงบวกจะช่วยได้ คุณสเตฟานจำได้ว่ารู้สึกดีแค่ไหนที่ได้รับคำชมและมีแรงจูงใจเป็นครั้งแรกในการแปลเอกสารการตลาดชิ้นหนึ่ง

คุณสเตฟานบอกว่า แต่ก่อนกลัวเสมอว่าเมื่อไรทีได้รับความคิดเห็นในเชิงลบ ก็จะไม่ได้รับงานชิ้นใหม่ ปัจจุบันในฐานะผู้จัดการคู่ค้า คุณสเฟตานรู้แล้วว่าความคิดเห็นในเชิงลบเพียงไม่กี่ครั้งไม่ได้หมายความว่านักแปลจะไม่ได้งานอีกต่อไป เพราะทุกคนทำพลาดได้และตราบเท่าที่นักแปลกำลังพยายามปรับปรุงและเรียนรู้จากข้อผิดพลาดของตนเองหรือมีคำอธิบายที่สมเหตุสมผลสำหรับข้อผิดพลาด  บริษัทแปลจะยังคงส่งงานให้นักแปลคนนั้นต่อไป

*****************

ปรับปรุงเนื้อหาเมื่อวันที่ 11 มิถุนายน 2563