หลายคืนก่อนกำลังหาคอร์สอบรมหรือสัมนาการแปลในประเทศอังกฤษเพราะว่าจะบินไปยุโรปเดือนมิถุนายนเลยจะวนเข้าอังกฤษไปเก็บ CPD ซะหน่อย

ปรากฏว่าดันไปจิ้มเจอเรื่องการเปิดรับสมัครผู้ที่สนใจสอบเพื่อขอรับวุฒิบัตรด้านการแปล (Diploma in Translation) ของ Chartered Institute of Linguists(CIOL) ประเทศอังกฤษ เห็นว่าน่าสนใจ เลยอยากเล่าให้ฟัง

เงื่อนไขของผู้สมัครไม่ได้กำหนดเรื่องวุฒิการศึกษาขั้นต่ำ (หรือเราหาไม่เจอเอง)แต่กำหนดอายุขั้นต่ำไว้ที่ 19 ปีขึ้นไป ส่วนค่าธรรมเนียมสอบราคาเต็มอยู่ที่ GBP 580 (ประมาณ 28,000 บาท)

สิ่งที่อยากรู้ก่อนสอบคือสอบผ่านแล้วได้อะไร

CIOL บอกไว้ว่า หากสอบผ่านจะสามารถสมัครเป็นสมาชิกในระดับต่างๆ ได้ ทั้งนี้เพราะเงื่อนไขการสมัครเป็นสมาชิกของสมาคมฯกำหนดให้สมาชิกต้องจบในสายภาษาเท่านั้นและต้องมีประสบการณ์ในการแปลอย่างน้อย 1ปี

หากสอบได้ร้อยละ60 จะถือว่าสอบผ่าน โดยจะประเมินจาก 3 ส่วนคือ (1)ความรู้ความเข้าใจในต้นฉบับ แปลและใช้ระดับภาษาได้ถูกต้อง (2) ไวยากรณ์ (หน่วยคำ วากยสัมพันธ์ เป็นต้น) ความเชื่อมโยง และ (3) องค์ประกอบทางเทคนิค ได้แก่ เครื่องหมายวรรคตอน การสะกด การถ่ายเสียงชื่อวันที่ ตัวเลข เป็นต้น

ทีนี้ลองมาดูรายละเอียดของการสอบขอรับคุณวุฒินี้

1. การเตรียมตัวสอบรับวุฒิบัตร Diploma in Translation

ปัจจัย2 ประการเพื่อประเมินความพร้อมก่อนสอบคือ (1) ความรู้ในเรื่องที่แปลและประสบการณ์ด้านการแปลตามมาตรฐานวิชาชีพและ (2) ปริมาณงานที่เคยทำพร้อมคำติชมที่ผู้สอบได้รับก่อนสอบ

2. ความสำคัญของทฤษฎีการแปล

ผู้สอบควรมีความรู้เกี่ยวกับทฤษฎีการแปลคือ วิเคราะห์วาทกรรมเป็น (เช่น ใครเป็นผู้ส่งสาร ผู้รับสาร รูปแบบการใช้คำน้ำเสียง) สามารถหาคำแปลที่มีระดับเทียบเคียงกับต้นฉบับได้และใช้โครงสร้างไวยากรณ์ที่เหมาะสมมีความรู้ด้านคำศัพท์เฉพาะที่ใช้ในภาษาต้นทางและภาษาปลายทาง รู้ว่าปัญหาในการแปลงานชิ้นนั้นๆคืออะไรและจะแก้ปัญหาได้อย่างไร (เช่น การแปลชื่อเฉพาะ ตัวย่อการแปลงหน่วยวัดต่างๆ) เป็นต้น

3. เทคนิคที่ใช้ในการแปล

ผู้สอบควรรู้จักวิธีต่างๆที่ช่วยให้แปลได้ซื่อตรงกับต้นฉบับ โดยอาจพิจารณาใช้เทคนิคดังต่อไปนี้

• Direct Translation ได้แก่ การใช้คำยืม (เช่น คำว่า baguette คำว่า glasnost) การใช้คำยืมแบบแปล (เช่น คำว่า marché aux puces ยืมมาแต่แปลเป็น ‘flea market’)

• Indirect(oblique) translation ได้แก่ การแปลแบบเปลี่ยนหน้าที่ของคำ (เช่น คำในต้นฉบับเป็นคำนามฉบับแปลอาจต้องเปลี่ยนเป็นคำกริยาเพื่อให้ฉบับแปลเป็นธรรมชาติ) การแทนที่วลีในต้นฉบับด้วยวลีที่เทียบเคียงกันในฉบับแปล(เช่น ภาษาฝรั่งเศสคำว่า dernier étage แปลเป็นภาษาอังกฤษว่า ‘top floor’) การแปลโดยใช้คำเทียบเคียงซึ่งไม่เหมือนต้นฉบับเลยเช่นในกรณีของการแปลสำนวนหรือสุภาษิต การดัดแปลง (เช่น การถอดความคือคงความหมายเดิมแต่สื่อด้วยคำใหม่) การแปลชดเชย โดยการเพิ่มคำแปลในส่วนอื่นของเนื้อหาในกรณีที่แปลตรงตัวแล้วอาจได้ความไม่ครบ(เช่น Quai D’Orsay แปลว่า ‘the French Foreign Ministry’)

4. ข้อผิดพลาดที่พบบ่อย

แปลผิดเช่น ไม่เข้าใจความหมายโดยรวมของต้นฉบับทำให้ผู้สอบแปลเนื้อหาแบบตรงตัว(อ่านไม่รู้เรื่อง) เดาความหมายแทนที่จะเปิดพจนานุกรมตีความต้นฉบับผิดทั้งในระดับคำ ความ สำนวน หรือคำศัพท์เฉพาะ แปลตก(ถ้าแปลตกเกินร้อยละ 5 จะถือว่าสอบตก ไม่ว่าส่วนที่เหลือในฉบับแปลจะแปลได้ดีแค่ไหนก็ตาม)(โหดเนอะ)

5. คำแนะนำอื่นๆ

ผู้สอบควรตรวจความเรียบร้อยของคำแปลทั้งหมดก่อนส่ง หลักๆคือ อ่านฉบับแปลแล้วควรจะรู้สึกเหมือนงานชิ้นนั้นเขียนด้วยภาษาปลายทาง (ลื่นไหลไม่สะดุด) และตรวจสอบรายละเอียดต่างๆทั้งวันที่ ชื่อ ตัวเลข ทศนิยม เครื่องหมายวรรคตอน

6. การสอบการแปลเฉพาะทาง

สอบแปล 6 สาขา เลือกจากสาขาต่างๆ ดังนี้ เทคโนโลยี ธุรกิจ วรรณกรรม วิทยาศาสตร์ สังคม และกฎหมาย(แต่ละสาขาจะมีสาขาย่อย ซึ่งดูได้จากเว็บ CIOL)

**************************************

ผู้ที่สนใจอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้จากคู่มือการสอบขอรับวุฒิบัตรการแปล //www.ciol.org.uk/images/Qualifications/DipTrans/DipTransHandbook.pdf

รายชื่อหนังสือสำหรับอ่านเตรียมสอบ

In Other Words. A Coursebook on Translation. Mona Baker (Routledge 1992)

A Textbook of Translation. Peter Newmark (Prentice Hall 1988)

Paragraphs on Translation/ More Paragraphs on Translation. Peter Newmark (Multilingual DipTrans Handbook-201422 Matters 1993/1998)

**************************************

ความเห็นส่วนตัวนะ แนวทางในการทำข้อสอบก็มาจากหลักการแปลที่สอนในหลักสูตรการแปลในมหาวิทยาลัยต่างๆ รายชื่อหนังสืออ่านเพื่อเตรียมสอบก็เป็นหนังสือเรียนที่ใช้เรียนในหลักสูตรฯฉะนั้นการสอบรับวุฒิบัตรใบนี้ เหมือนเป็นทางลัด ไม่ต้องเรียนปริญญาโทการแปล 2 ปี แต่… จากเกณฑ์การให้คะแนนที่ละเอียดยิบย่อยแล้วเราคิดว่า ไม่น่าจะสอบผ่านได้ง่ายๆ