น้ำโขงเปลี่ยน บุ่ง-นาแซงหาย

สดจากเยาวชน
มัณฑนา ชอุ่มผล/สุตาภัทร หมั่นดี

ในประเทศไทยแม่น้ำโขงไหลผ่านภาคเหนือและภาคอีสานผู้คนที่อยู่ริมโขงได้พึ่งพาสายน้ำอย่างอิสระ เกิดประเพณีและวิถีชีวิตที่ผูกพันกับลำน้ำมากมาย อย่างเช่นที่ อ.เชียงของ จ.เชียงราย ทุกปีชาวบ้านจะมีประเพณีจับปลาบึก ปลาน้ำจืดขนาดใหญ่ ที่อาศัยอยู่ในแม่น้ำโขง ซึ่งเกิด เติบโตและวางไข่อยู่ในสายน้ำนี้เท่านั้น หากธรรมชาติเปลี่ยนแปลงไป ปลาและประเพณีก็อาจจะสูญหายในที่สุด

แม่น้ำโขงถือว่าเป็นแม่น้ำขนาดใหญ่และเป็นแม่น้ำสายสำคัญของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ต้นสายนั้นอยู่ในประเทศจีน ไหลลงมายังประเทศลาว ประเทศพม่า ประเทศไทย ประเทศกัมพูชา และไหลลงสู่ทะเลที่ประเทศเวียดนาม ทุกพื้นที่ที่สายน้ำไหลผ่านผู้คน ชุมชนตลอดลำน้ำได้พึ่งพาอาศัย คนหลายล้านคนได้ใช้ประโยชน์จนไม่อาจคิดเป็นมูลค่าได้

ทุกคนต่างปรับตัวและมีวิถีชีวิตตามฤดูกาลของสายน้ำ

ชาวบ้านบางแห่ง อย่างเช่นที่ จ.หนองคาย เมื่อถึงฤดูน้ำลดก็จะลงไปจับจองพื้นที่หาดทรายริมโขงเพื่อทำการเกษตร ทำแปลงมะเขือเทศขนาดใหญ่ โดยไม่ต้องใส่ปุ๋ยเพราะดินตะกอนริมโขงมีความอุดมสมบูรณ์ของแร่ธาตุตามฤดูกาลอยู่แล้ว ผลผลิตที่ได้จึงหวานอร่อยโดยธรรมชาติ หรืออาจจะมีอาหารพิเศษริมฝั่งยามน้ำลด อย่างเช่นเด็กริมโขง จ.อุบลราชธานี จะพากันไปขุด 'จิ๊หล่อ' หรือจิ้งหรีด ที่บริเวณหาดทรายริมโขงใกล้บ้าน

การเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลของแม่น้ำโขง บางครั้งก็ก่อให้เกิดแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ ที่สวยงามน่าอัศจรรย์ อย่างเช่น สามพันโบก ที่ อ.โพธิ์ไทร จ.อุบลราชธานี ก้อนหินริมแม่น้ำที่ถูกกัดเซาะจากแรงน้ำ ทำให้เกิด หลุมบ่อ หรือ โบก ขนาดใหญ่น้อยตามธรรมชาติ หรือกลายเป็นหินรูปร่างประหลาดมากมาย บริเวณสามพันโบกนี้ยังเป็นแหล่งจับปลาแม่น้ำโขงที่สำคัญอีกแห่งด้วย เป็นความหลากหลายทางอาหารและระบบนิเวศเฉพาะถิ่น เกิดขึ้นตามฤดูกาลและสายน้ำตามธรรมชาติเท่านั้น ปัจจุบันเมื่อแม่น้ำโขงเปลี่ยนไป เพราะโครง การขนาดใหญ่ที่ต้อง การพัฒนาสายน้ำและควบคุมธรรมชาติ จึงเกิดผลกระทบต่อชุมชนที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำโขงโดยประเมินมูลค่ามิได้ เส้นทางแม่น้ำโขงที่ยาว 4,000 กว่ากิโลเมตร ไหลผ่านประเทศในเขตเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ทั้ง 6 ประเทศ ก่อผลกระทบอะไร คนที่ไม่ได้อยู่ใกล้อาจไม่ทราบ

'เดี๋ยวนี้ธรรมชาติมันเปลี่ยนไปมาก แม่น้ำโขงก็ไม่เหมือนเดิม คนริมน้ำหาอยู่หากินลำบากขึ้นกว่าแต่ก่อน แม่น้ำโขงเปลี่ยนมันก็กระทบทุกอย่าง เมื่อก่อนช่วงน้ำลงที่ดินที่ใช้เพาะปลูก ใช้ทำเกษตรริมโขงมีมากกว่านี้ แต่เดี๋ยวนี้ลดลงเยอะ เพราะถูกน้ำกัดเซาะหายหมด'

คำบอกเล่าของ พ่อวัย ป้องพิมพ์ ชาวบ้านตามุย ต.ห้วยไผ่ อ.โขงเจียม จ.อุบลราชธานี ถึงความเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำโขงที่มีผลกระทบต่อความเป็นอยู่ของคนในชุมชน ทำให้รับรู้ถึงปัญหาที่ชาวบ้านริมโขงกำลังเผชิญ และดูเหมือนจะรุนแรงมากขึ้นทุกปี

แม่มณีวัน ปัญญาสู้ ชาวบ้านตามุย ยืนยันถึงความเปลี่ยน แปลงว่า 'เพราะน้ำโขงขึ้น-ลงไม่ปกติ บุ่งที่ปลูกข้าวนาแซงจึงถูกน้ำท่วม ทำให้ต้องดำนารอบที่สอง และไม่รู้ว่าข้าวที่ดำรอบสองจะทันเกี่ยวไหม กลัวน้ำจะขึ้นมาท่วมอีก'

'นาแซง' เป็นการทำนาในช่วงที่แม่น้ำโขงลด บนพื้นที่ดินตะกอนที่เต็มไปด้วยแร่ธาตุ เมื่อน้ำลดพื้นที่บางแห่งริมโขงมีน้ำขังจนสามารถทำนาได้ ชาวบ้านเรียกพื้นที่ตรงนี้ว่า 'บุ่ง' บุ่งจึงเป็นแหล่งข้าวปลาอาหารของชุมชน แถมเด็กๆ ในหมู่บ้านยังได้สนุกกับการหาอยู่หากินริมหาดอีกด้วย เรียกว่าเป็นพื้นที่พิเศษเฉพาะฤดูกาลของชาวบ้านและเด็กๆ ที่บ้านตามุย ต.ห้วยไผ่ อ.โขงเจียม จ.อุบลราชธานี

ในช่วงเวลาที่สายน้ำได้เปลี่ยนแปลงเช่นนี้เราไม่อาจคาดเดา ได้ว่าวิถีชีวิตของผู้คนสองฟากฝั่งโขงจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร นอก จากเก็บเกี่ยวความงดงาม ความรู้ และภูมิ ปัญญาจากสาย น้ำให้ผู้คนได้ร่วมรับรู้ก่อนที่จะสูญหาย ติดตามเรื่องราวนาแซงริมแม่น้ำโขงได้ในทุ่งแสงตะวัน ตอน 'นาน้อยแคมของ' วันเสาร์ที่ 7 เมษายน 2555 ทางไทย ทีวีสี ช่อง 3 //www.payai.com

ที่มา นสพ ข่าวสด

Create Date : 06 เมษายน 2555		0 comments
Last Update : 6 เมษายน 2555 4:14:29 น.
Counter : 1649 Pageviews.
Share Tweet