สงครามระหว่างอาณาจักรขอม(สุริยวรมันที่2)และอาณาจักรจามปา พ.ศ 1687
ในปี พ.ศ. 1659 พระเจ้าสูรยวรมันได้ทรงรื้อฟื้นความสัมพันธ์ทางการทูตกับจีน ซึ่งความสัมพันธ์ร้าวฉานลงในสมัยนั้น โดยได้ส่งเครื่องราชบรรณาการไปยังราชสำนักจีน นับแต่ พ.ศ. 1666 ถึง พ.ศ. 1679 พระเจ้าสูรยวรมันที่ 2 ได้ทรงยกทัพไปโจมตีไดเวียต แต่ไม่ประสบความสำเร็จ (อาณาจักรเวียดนามในเวลานั้นได้ประกาศเอกราชจากจีน เมื่อ พ.ศ. 1482 )และในปี พ.ศ. 1671 พระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 ได้ส่งกองกำลังราว 20,000 คนไปรบไดเวียด ที่เมืองเญอัน แต่ก็ถูกต่อต้านพ่ายแพ้กลับมา ไม่กี่เดือนต่อมา กองทัพเรือกว่า 700 ลำก็เริ่มเดินทางไปตลอดชายฝั่งเลียบอ่าวตังเกี๋ย พระเจ้าสูรยวรมันทรงบังคับให้อาณาจักรจามปาสนับสนุน ครั้นเมื่อ พ.ศ. 1675 ทรงรวบกำลังของกัมพูชาและจามปาเข้าด้วยกัน เพื่อบุกเมืองเญอัน แต่ก็พ่ายแพ้ ครั้นใน พ.ศ. 1679 กษัตริย์จามปา ทรงพระนามว่า ชัยอินทรวรมันที่ 3 ได้ผูกความสัมพันธ์กับอาณาจักรไดเวียต และไม่ยอมสวามิภักดิ์ต่อพระเจ้าสุริยวรมันอีกต่อไป เมื่อปี พ.ศ. 1687 พระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 ได้โจมตีและครอบครองอาณาจักรจามปาสำเร็จ เพราะเห็นว่าจามปาทรยศหักหลัง ในปีต่อมาจึงได้ผนวกจามปาเข้ากับอาณาจักรกัมพูชา และให้พระเจ้าหริเทว ซึ่งเป็นพระชามาดา (ลูกเขย) ขึ้นครองบัลลังก์จาม ที่เมืองวิชัย (จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี)
การทหารของไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัยนั้น เท่าที่ปรากฏเป็นหลักฐานที่เก่าแก่ที่สุดและยังคงสภาพให้ศึกษาค้นคว้ากันต่อไปนั้น ได้แก่ ภาพจำหลัก ที่ระเบียงปราสาทนครวัด ประเทศกัมพูชา ซึ่งได้จำหลักไว้ในรัชสมัย พระเจ้าชัยวรมัน ที่ 7 (พ.ศ. 1724-1761) เป็นภาพขบวนพยุหยาตราของกองทัพ พระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 (พ.ศ. 1656-1695) ในภาพดังกล่าวมีกองทหารซึ่งอยู่ทางตอนหน้าของขบวนทัพ มีอักษรจารึกไว้ว่า เป็นหน่วยทหารเสียมกุก คือ กองทัพของชาวเสียม (สยาม) ตอนหนึ่ง และชาวละโว้ตอนหนึ่ง รูปชาวละโว้แต่งกายเหมือนกับพวกขอม แต่รูปชาวสยามนั้น แต่งกายแปลก ออกไปอีกอย่างหนึ่ง
นักโบราณคดีชาวฝรั่งเศษคณะหนึ่งกล่าวว่า หน่วยทหารของสยาม ในฐานะที่เป็นพันธมิตร ได้เป็นกองระวังหน้า ในกองทัพ พระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 แห่งราชอาณาจักรกัมพูชา ที่ยกไปตีอาณาจักรจามปา เมื่อปี พ.ศ. 1688 และสามารถยึดเมืองวิชัยราชธานีของจามไว้ได้
นักโบราณคดีไทยบางท่านกล่าวว่า กองทัพชาวเสียมนั้น มาจากลุ่มแม่น้ำกก ซึ่งมี ขุนเจื๋อง (ท้าวฮุง) กษัตริย์แห่งอาณาจักรเงินยาง ซึ่งครองเมืองพะเยาอยู่ เป็นผู้รวบรวมกำลังชาวไทย (ลาว) และอาจมีชาวข่าร่วมด้วย ส่งกำลังดังกล่าวไปช่วยพระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 รบกับพวกจาม (ข้อมูล โดย ส.อ.เอกนิษฐ์ )