งานออกพระเมรุ : สมเด็จเจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดาฯ (3)

พระมหาพิชัยราชรถ
งานพระเมรุหรือพระเมรุมาศแบบในปัจจุบันปรากฏขึ้นเป็นครั้งแรก
ในสมัยใดไม่อาจหาหลักฐานได้ เนื่องจากการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง
เอกสารจำนวนมากถูกทำลายไป รวมทั้งราชรถและพระโกศแบบต่างๆ
เมื่อบ้านเมืองผ่านพ้นยุคกู้ชาติในสมัยธนบุรีก่อตั้งกรุงรัตนโกสินทร์
สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมีเวลาพอที่จะฟื้นฟูธรรมเนียม
ในสมัยครั้งเมื่อบ้านเมืองยังดีกลับขึ้นมา
หนึ่งในนั้นก็คือการสร้างสิ่งจำเป็นในพระราชพิธีออกพระเมรุขึ้นมาใหม่
สิ่งที่เราเห็นส่วนใหญ่ก็ถูกสร้างตั้งแต่ในสมัยนั้นเป็นส่วนมาก
และสามารถเข้าเยี่ยมชมได้ตลอดเวลาที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ
ในส่วนที่เรียกว่า โรงเก็บราชรถ ซึ่งจะใช้เก็บอุปกรณ์ต่างๆ
อาคารโรงเก็บราชรถเป็นอาคารสีเหลี่ยมทรงสูงแบบเรียบๆ
ด้านหน้าเป็นสนามหญ้าที่ปรกติจะใช้จัดกิจกรรมเช่นการแสดงดนตรี
แต่เมื่อถึงคราวที่ต้องใช้งานก็จะทุบกำแพงด้านหน้า แล้วทำถนนต่อเชื่อม
เป็นเคล็ดว่า ราชรถไม่ควรที่จะอยู่ในสภานะพร้อมใช้งาน
ในอดีตพิพิธสถานแห่งชาติทั่วประเทศไม่อนุญาตให้ถ่ายภาพ
แต่ปัจจุบันสามารถกระทำได้ แต่ต้องไม่เป็นการรบกวนผู้อื่น

พระเวชยันตราชรถ
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงโปรดเกล้าให้สร้าง
พระมหาพิชัยราชรถใน พ.ศ. 2338 ด้วยไม้แกะสลักลงรักปิดทอง ประดับกระจก
กว้าง 4.85 เมตร ยาว 18 เมตร สูง 11.20 เมตร หนัก 13.70 ตัน เพื่ออัญเชิญพระบรมอัฐิ
สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ออกท้องพระเมรุเพื่อถวายพระเพลิงในปี พ.ศ. 2339
พระเวชยันตราชรถ ขนาดกว้าง 4.85 เมตร ยาว 18 เมตร สูง 11.70เมตร หนัก 12.25 ตัน
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงโปรดเกล้าให้สร้างขึ้นเพื่ออัญเชิญพระศพ
สมเด็จพระพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ ในงานพระเมรุคู่กับสมเด็จพระพี่นางเธอ
เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี ซึ่งทรงใช้พระมหาพิชัยราชรถในปี พ.ศ. 2342
พระเวชยันตราชรถถูกใช้เป็นราชรถสำรองหรือในงานพระเมรุที่ไม่ใช่พระมหากษัตริย์
เว้นแต่งานพระเมรุมาศพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ที่พระมหาพิชัยราชรถชำรุด
จึงได้ใช้เวชยันตราชรถเป็นรถทรงพระบรมศพโดยออกหมายเรียกพระมหาพิชัยราชรถ
ดูเผินๆ ราชรถทั้ง 2 องค์แทบจะไม่แตกต่างกัน แต่ถ้าได้เห็นใกล้ๆ
เกรินหน้าของพระมหาพิชัยราชรถใต้ตัวพญานาคจะแกะสลักเป็นลายกระจังทวนน้ำ
แสดงถึงฤทธานุภาพของพญานาคที่สูงกว่าของพระเวชยันตราชรถที่เป็นลายตามน้ำ
ในงานออกพระเมรุของสมเด็จเจ้าฟ้าเพชรัตน์ฯ ในตอนแรกนั้นมีข่าวว่าอาจจะใช้พระเวชยันตราชรถ
เนื่องจากพระมหาพิชัยราชรถนั้นถูกใช้มาอย่างต่อเนื่องในงานพระราชพิธีทั้งสองครั้งก่อนหน้า
แต่เมื่อใกล้ถึงเวลา ทางกรมศิลปากรก็สามารถซ่อมแซมได้เสร็จทัน
ดังนั้นในงานพระราชพิธีออกพระเมรุของสมเด็จเจ้าฟ้าเพชรัตน์ฯ จึงใช้พระมหาพิชัยราชรถ
ได้รับสาระความรู้เพียบเลยค่ะ