วัฒนธรรมสัญจร : ศิลปกรรมในวัดระฆังโฆสิตาราม (2)
อ. รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล มาเล่าเรื่องเจดีย์ที่ใหญ่ที่สุดในธนบุรี
เจดีย์ประธานของวัดระฆัง คำถามสำคัญคือ มันสร้างขึ้นเมื่อใด
อ. ณ ปากน้ำ ให้ความเห็นว่าเป็นเจดีย์ทรงปรางค์ มีบันไดหน้า
ดังนั้นจึงน่าจะสร้างขึ้นในสมัยอยุธยาตอนต้น อันเป็นที่นิยม
อีกความเห็นหนึ่งเป็นพระวินิจฉัยของสมเด็จเจ้าฟ้าพระยานริศฯ
ที่ทรงให้ความเห็นว่าน่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนปลายหรือ
อาจจะเป็นการสร้างขึ้นในช่วงการบูรณะวัดใหม่ในสมัยรัชกาลที่ 1
ซึ่งพระองค์เอนเอียงไปทางเชื่อว่าน่าจะเป็นเจดีย์รัตนโกสินทร์
การอธิบายสำหรับคนที่ไม่ได้เรียนประวัติศาสตร์มาอย่างผมนั้น
มันคงจะเล่ายาก เพราะคำศัพท์และวิวัฒนาการทางศิลปะเป็นศูนย์
แต่สรุปง่ายๆ ว่า อ. รุ่งโรจน์เชื่อว่าน่าเป็นสมัยสมเด็จพระนารายณ์
โดยการเปรียบเทียบกับเจดีย์ที่วัดส้ม ที่อยุธยา (ถ้าจำไม่ผิด)
และเจดีย์วัดมหาธาตุ จังหวัดลพบุรีที่ถูกบูรณะในช่วงเวลานั้น
โดยเปรียบเทียบกับเจดีย์ฐานห้าที่มุมพระอุโบสถวัดพระเชตุพน
ที่สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 ระเบียบการใช้ฐานหน้ากระดาน
และบัวคว่ำบัวหงายนั้นแตกต่างกัน ที่นี่คล้ายกับอยุธยามากกว่า
ถ้าเป็นเช่นนั้น เจดีย์ประธานที่วัดระฆังจึงเปรียบดั่งมหาธาตุของเมือง
เพราะเป็นเจดีย์ที่ใหญ่ที่สุดมาก่อน จนกระทั่งมีพระปรางค์วัดอรุณ
แต่ อ. รุ่งโรจน์ ไม่ได้เล่าแต่เพียงเรื่องเจดีย์ ยังมีเรื่องที่น่าสนใจ
นั่นก็คือ แล้วธนบุรีมีความเจริญขึ้นมาเมื่อใด อย่างที่เล่าไว้ก่อนหน้า
ว่าศิลปะสมัยอยุธยาตอนต้นพบมากที่ตลิ่งชัน เหตุใดเป็นเช่นนั้น
เพราะเป็นที่ทราบกันดีว่า มีการขุดคลองลัดในสมัยพระไชยราชา
จากเดิมแม่น้ำเจ้าพระยาไหลผ่านมาถึงหัวมุมโรงพยาบาลศิริราช
จากนั้นก็ไหลอ้อมคลองชักพระ และคลองบางกอกใหญ่
ไปออกที่ป้อมวิไชยประสิทธิ์เป็นโค้งรูปเกือกม้า
กลายเป็นตำนานว่า คนเรือหุงข้าวตอนเช้าแล้วลืมหม้อไว้ที่ปากคลอง
ล่องเรือไปจนกระทั่งเย็นถึงปากคลองอีกฝั่ง
จะก่อไฟหุงข้าวเย็น นึกได้ว่าเมื่อเช้าลืมหม้อไว้
ก็แค่เดินลัดไปไม่เกินชั่วโมง ก็ได้หม้อใบเดิมกลับมา
ดังนั้นในความคิดเมื่อขุดคลองลัด ความสำคัญของคลองช่วงนี้ควรจะหมดลง
และริมฝั่งแม่น้ำที่เกิดใหม่ตั้งแต่โรงพยาบาลศิริราช จนถึงป้อมวิไชยประสิทธิ์
ควรจะมีโบราณสถานที่สอดคล้องกับช่วงเวลาหลังพระไชยราชาเป็นต้นมา
แต่กลับกลายเป็นว่า วัดเก่าๆ ยังคงอยู่ที่ฝั่งตลิ่งชัน
คำถามสำคัญ คือเกิดอะไรขึ้น
เราไม่อาจรู้แน่ชัดแต่กลับมีข้อขัดแย้งเพิ่มเติมอีก ถ้าคลองลัดสมัยพระไชยราชา
เกิดเป็นแม่น้ำสายใหม่จริง เหตุใดในรัชกาลพระมหาจักรพรรดิจึงได้ขุดคลองลัด
จากปากคลองบางกรวยตรงวัดชลอ มาทะลุคลองบางกอกน้อยกันด้วยเล่า
ถ้าคลองลัดสมัยพระไชยราชาเกิดกลายเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาสายใหม่
ไม่เห็นมีความจำเป็นใดๆ ที่จะขุดคลองลัดมาทะลุคลองบางกอกน้อยเลย
ดังนั้นจึงเป็นไปได้ว่า คลองลัดสมัยพระไชยราชายังไม่ใหญ่พอที่เดินเรือ
ต้องรอจนกระทั่งอย่างน้อยถึงสมัยพระเจ้าปราสาททองได้ขุดคลองลัด
จากหน้าเมืองนนทบุรีมาถึงหน้าวัดเขมา จนกระแสน้ำไหลได้ตัดตรง
กัดเซาะคลองสมัยพระไชยราชาจนกว้างขวางมากยิ่งขึ้น
เมื่อถึงสมัยสมเด็จพระนารายณ์คลองลัดจึงกลายเป็นแม่น้ำสายใหญ่
เป็นที่ตั้งด่านขนอน มีป้อมวิไชยเยนทร์ เกิดเมืองธนบุรีศรีมหาสมุทร
โดยมีวัดบางหว้าใหญ่เป็นวัดสำคัญ หรือเป็นมหาธาตุของเมืองนั่นเอง
ผู้ติดตามบล็อก : 20 คน [
ขอบคุณค่ะ
*** อาหารอร่อยดีนะคะ 4 เมนู ทุกคนลงความเห็นว่าใช้ได้ ที่สำคัญ แม่เป็นคนจ่าย ... ราคาไม่แรงด้วยค่ะ