ชื่ออื่นๆ กำจร ผักทอดยอด
Swamp Morning Glory
ชื่อวิทยาศาสตร์ Ipomoea aquatica Forsk
วงศ์ CONVOLVULACEAE
ลักษณะพืช ไม้เถาเนื้ออ่อน เลื้อยทอดยอดไปตามพื้นดินหรือบนผิวน้ำ เถา เป็นปล้องภาย ในกลวง ทั้งต้นมีน้ำยางขาว ใบเดี่ยว ออกสลับ รูปใบหอก กว้าง 2- 10 เซนติเมตร ยาว 4-12 เซนติเมตร ปลายแหลม โคนรูปหัวใจ ดอกสีขาวอมชมพูหรือ ม่วงอ่อน ออกเป็นช่อตามซอกใบ ช่อละ 1-7 ดอก กลีบดอกโคนติดกันเป็นหลอด ปลาย บานออกคล้ายปากแตร เมื่อบานเต็มที่เส้นผ่าศูนย์กลาง 2-4 เซนติเมตร ผลรูปไข่ขนาด เส้นผ่าศูนย์กลาง 1 เซนติเมตรผลมีสัน 4 สัน เป็นไม้ที่เจริญได้ดีในน้ำ มักพบตามที่ชื้นแฉะ และตามคูคลองทั่วไป ผักบุ้งมี 2ชนิดคือ ผักบุ้งไทย ลำต้นอวบ สีม่วงแดง ดอกสีม่วง และผักบุ้งจีน ลำต้นสีเขียว ดอกสีขาว ใบเล็กกว่าผักบุ้งไทย
ประโยชน์ ด้านอาหาร ทั้งต้นมีกลิ่นหอมกินได้ทั้งสด ต้มรับประทานเป็นอาหาร นำไปประกอบอาหาร ผักบุ้งจีนนิยม ผัดกับน้ำมัน เป็นผักบุ้งไฟแดง ส่วนผักบุ้งไทยใช้ลวกเป็นผักจิ้ม และใช้ปรุงเป็นแกงคั่วต่างๆ ผักบุ้งมีสารจำพวก แคโรทีนสูง สารนี้สามารถเปลี่ยนไปเป็นวิตามินเอ ซึ่งมีคุณสมบัติในด้านการบำรุงสายตา ยอดสดมีโปรตีนร้อยละ 1.5-2.6 เส้นใยร้อยละ 0.8-1.1 และแคโรทีน/วิตามินเอร้อยละ 0.004-0.008 นอกจากนี้ยังมีธาตุฟอสฟอรัส ร้อยละ 0.01-0.02
ด้านการบำบัดรักษา ทั้งต้น แก้เลือดกำเดาออก ท้องผูก เป็นยาระบายอ่อนๆหนองใน
ยอด ผักบุ้ง เป็นยาถอนพิษ โดยใช้ผักบุ้งสด 1กำมือกับใบบัวสด 1กำมือ ตำให้ละเอียด คั้นเอาแต่น้ำดื่มจะท ให้อาเจียน เบาขัด แก้โรคประสาท การเสื่อมสมรรถภาพ โรคนอนไม่หลับ ถ่ายเป็นเลือด
ยาง เป็น ยา ถ่าย
ราก แก้ สตรีมี ตกขาว ฟันเป็นรูปวด เบาขัด ไอ เรื้อรัง เหงื่อออกมาก ลด บวม นอกจากนี้ยังรักษาอาการตาฟาง
ดอก ผักบุ้งใ้ช้ รักษา กลากเกลื้อน วิธีใช้ นำดอกตูม 4-6 ดอก มาขยี้หรือตำ ใช้ทาบริเวณที่เป็นกลากเกลื้อนบ่อยๆ จนกว่าจะหาย
ข้อมูลจากwww.skr.ac.th