เครื่องลำยอง .. องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมไทย

อุโบสถวัดราชนัดดา

ภาพใบระกา งวงไอยรา นาคสะดุ้ง และหางหงส์
วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม

ช่อฟ้าอุโบสถวัดพระแก้ว กรุงเทพฯ
(ช่อฟ้าแบบปากนก)

ช่อฟ้าวิหาร วัดเจ็ดยอด เชียงใหม่
(ช่อฟ้าแบบหัวช้าง)

ช่อฟ้าอุโบสถวัดพระสิงห์ เชียงใหม่
(ช่อฟ้าศิลปลานนา)

ช่อฟ้าวิหารหลวง วัดสุทัศน์ กรุงเทพฯ
(ช่อฟ้าแบบปากปลา)เครื่องลำยอง คือองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมไทยที่มีลวดลายประดับให้อาคารสวยงาม ซึ่งจะใช้กับอาคารทางศาสนา เทวสถาน พระบรมมหาราชวัง หรือเป็นอุเทสิกเจดีย์เท่านั้น
เครื่องลำยองที่ใช้กับหลังคาหน้าจั่ว
การใช้เครื่องลำยองประดับตกแต่งส่วนหลังคาและหน้าบันมีองค์ประกอบดังนี้
ช่อฟ้า เป็นส่วนซึ่งประดับอยู่ส่วนยอดบนสุดของปลายสันหลังคา
อุโบสถวัดราชนัดดา
องค์ประกอบของช่อฟ้า
ส่วนปลายยอดหรือหงอน
ส่วนปาก
ส่วนท้อง เรียกว่าอกสุบรรณ
ประเภทของช่อฟ้า
ช่อฟ้าแบบปากหงส์ เรียกอีกอย่างว่าปากปลา ลักษณะปลายจะงอยทู่หงายขึ้นยื่นไปข้างหน้า
ช่อฟ้าแบบปากครุฑ เรียกอีกอย่างว่าปากนก ลักษณะปลายจะงอยแหลมโค้งและงุ้มลง
ช่อฟ้าลาว
ช่อฟ้าหัวช้าง
ช่อฟ้าหัวนกเจ่า
ช่อฟ้าแบบประยุกต์ อื่น ๆ
ใบระกา เป็นส่วนของปั้นลม ประดับตกแต่งอยู่ระหว่างช่อฟ้าและหางหงส์ มีลักษณะลวดลายปลายเรียว มีหลายลักษณะ เช่นลายน่องสิงห์ ลายหอยจับหลัก ลายกระหนก ลายใบเทศ เป็นต้น มีคติความเชื่อว่าเป็นลักษณะของขนปีกของครุฑ
รวยระกา งวงไอยรา นาคสะดุ้ง
ภาพใบระกา งวงไอยรา นาคสะดุ้ง และหางหงส์ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
รวยระกา เป็นส่วนที่รองรับใบระกา
งวงไอยรา เป็นส่วนที่เกี่ยวงอกับแป
นาคสะดุ้ง เป็นรวยระกาส่วนที่โค้งงอต่อจากงวงไอยรายาวไปจนจรดหางหงษ์
หางหงส์ เป็นส่วนปลายสุดของปั้นลม มีหลายแบบได้แก่ แบบทรงนาค แบบนาคเบือน แบบเศียรนาค แบบเหรา เป็นต้น
ขอขอบคุณ วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
สิริสวัสดิ์โสรวาร สิริมานรมณีย์ค่ะ