ปราสาทภูมิโปน ปราสาทในวัฒนธรรมเขมรโบราณที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศไทยปราสาทภูมิโปน ตั้งอยู่ที่บ้านภูมิโปน ตำบลดม อำเภอสังขะ จังหวัดสุรินทร์ เป็นศาสนสถานขนาดใหญ่ในศาสนาฮินดู และเป็นศูนย์กลางของชุมชนโบราณ เป็นร่องรอยของอารยธรรมเจนฬา
สร้างขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 12 - 13 ตรงกับสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 1 นับเป็นปราสาทในวัฒนธรรมเขมรโบราณที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย
ปราสาทภูมิโปนเป็นศาสนสถาน ประกอบด้วยปราสาทอิฐ 3 หลัง และฐานอาคารก่อด้วยศิลาแลง ซึ่งสร้างขึ้นเพิ่มเติมภายหลัง ปราสาทอิฐหลังใหญ่ที่มีสภาพสมบูรณ์ที่สุด
ก่อด้วยอิฐมีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ฐานเตี้ย เรือนธาตุทรงสี่เหลี่ยม มีประตูทางเข้าออกด้านทิศตะวันออก ส่วนยอดก่อหลังคาซ้อนลดหลั่นกันขึ้นไปเป็นชั้นๆ เท่าที่เป็นได้ในปัจจุบันมี 3 ชั้น
ใต้หน้าบันของประตูทางเข้าออกมีลายสลักเป็นรูปใบไม้ม้วน ในการขุดแต่งยังได้พบชิ้นส่วนของจารึก 1 ชิ้น จารึกด้วยอักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต ซึ่งนิยมใช้กันในเวลานั้น นอกจากนั้นยังพบทับหลังศิลปะเขมรแบบไพรกเม็งอีกด้วย
ปราสาทขอม ในพื้นที่ต่างๆ
พระนคร นครธม นครวัด ปักษีจำกรง บันทายกเดย บันทายสำเหร่ บันทายศรี บากอง บาปวน บายน เจ้าสายเทวดา แม่บุญตะวันออก กบาลสะเปียน คลัง โกรลโค โลเลย นาคพัน
พิมานอากาศ พนมบาแค็ง พนมกรอม ออกยม กระวาน พระขรรค์ พระโค พระป่าเลไลย์ พระปิตุ แปรรูป สะพานทมอ สระสรง ตาพรหม ตาโสม ตาแก้ว ตาเนย ลานช้าง
ลานพระเจ้าขี้เรื้อน ธรรมานนท์ บาราย (บารายตะวันตก บารายตะวันออก) แม่บุญตะวันตก พนมกุเลน
ส่วนอื่นๆ ของกัมพูชา บันทายชมาร์ บึงมาลา เกาะแกร์ พระวิหาร สมโบร์ไพรกุก พนมดา
ประเทศไทย พระปรางค์สามยอด ปรางค์แขก ศาลพระกาฬ พนมรุ้ง เมืองต่ำ พิมาย เมืองสิงห์ พนมวัน สด๊อกก๊อกธม ปรางค์พรหมทัต ปรางค์กู่ (ร้อยเอ็ด) ปรางค์กู่ (ศรีสะเกษ) สระกำแพงใหญ่ สระกำแพงน้อย ตาเล็ง โดนตวล ศีขรภูมิ ช่างปี่
ตาเมือน ตาเมือนธม ตาเมือนโต๊ด ตาควาย ห้วยทับทัน (บ้านปราสาท) ภูมิโปน ยายเหงา จอมพระ ตระเปียงเตีย บ้านพลวง บ้านไพล ปรางค์สองพี่น้อง นารายณ์เจงเวง
วัดพระพายหลวง วัดกำแพงแลง วัดมหาธาตุ ราชบุรี วัดเจ้าจันทร์ ดงเมืองเตย เปือยน้อย เขาโล้น กุฎิฤๅษีบัวราย บ้านบุ หนองโปร่ง (หนองปล่อง) โคกปราสาท หนองตาเปล่ง
ถมอ (ปราสาททะมอ) กุฏิฤๅษีบ้านโคกเมือง กู่กาสิงห์ กู่พรามณ์จำศีล ปรางค์ทอง สังข์ศิลป์ชัย เมืองแขก เขาน้อย กู่สวนแตง กู่พระสันตรัตน์
ประเทศลาว วัดพู อุ้มเมือง เรือนหิน
ขอขอบคุณ วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
อาทิตยวารสิริวิสุทธิ์ มานอวลบุษปคันธาลดามาลย์ค่ะ