เมืองโบราณฮอดที่หลงเหลืออยู่
ช่วงหยุดยาววันแม่เดือน ส.ค. ที่ผ่านมาครอบครัวผมขึ้นเหนือพาน้องสะใภ้กลับบ้านไปเยี่ยมพ่อที่ อ.ฮอด จ.เชียงใหม่ครับ ทริปนี้ไปฮอด ตัวเมืองเชียงใหม่ และขึ้นเชียงดาว คงขอแยกออกเป็น 3-4 บล็อก (จะสิ้นปีแล้วก็ยังไม่ได้ขึ้นซีรี่ยส์ปราสาทหินภาคอีสานตามที่ตั้งใจซะที -3-") นอกจากจะเป็นทางผ่านไปออบหลวงหรือขึ้นดอยอินทนนท์แล้ว ตัวเมืองฮอดเองก็มีความเป็นมาที่น่าสนใจครับ
ผมเคยเล่าในบล็อกหริภุญชัย ซึ่งเป็นอาณาจักรที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในภาคเหนือก่อนการถือกำเนิดของอาณาจักรล้านนา ว่าอาณาจักรแห่งนี้มีเวียงบริวารอยู่ 4 แห่ง คือ เวียงท่ากานซึ่งเคยพาไปชมแล้ว เวียงเถาะ เวียงมโน และเวียงฮอด เมืองเหล่านี้มีอายุรุ่นราวคราวเดียวกับหริภุญชัย ซึ่งก็นับเป็นกลุ่มเมืองที่เก่าแก่ลำดับต้นๆของภาคเหนือด้วย แต่นอกจากเวียงท่ากานแล้วเวียงอื่นๆแทบไม่หลงเหลือร่องรอยอะไรให้ชมกัน
สำหรับฮอดเองผมเคยขึ้นไปสี่ครั้ง (รวมครั้งนี้ด้วย) เพราะเป็นบ้านเกิดบ้านน้องสะใภ้ จนมารอบนี้น้องสะใภ้อาสาพาไปชมเมืองโบราณฮอดกัน ถึงเมืองส่วนใหญ่จะจมน้ำไปแล้วเลยไม่ค่อยเหลืออะไรให้ดู แต่อยู่ไม่ไกลจากตัวเมืองฮอดปัจจุบันเลยครับ
อำเภอฮอดปัจจุบันอยู่ตำแหน่งที่ชี้บนแผนที่นี่ละครับ ต้องขับรถลงจากตัวเมืองเชียงใหม่ไกลเหมือนกัน ส่วนเมืองฮอดเก่าตอนนี้อยู่ใต้ทะเลสาบดอยเต่าไปแล้ว
เมืองฮอดเป็นเมืองบนเส้นทางสัญจรทางน้ำที่สำคัญของภาคเหนือมาตั้งแต่โบราณกาลตั้งอยู่ริมน้ำปิง และเชื่อมต่อไปยังเจ้าพระยาตอนล่างได้ มีตำนานกล่าวถึงเมืองฮอดไว้หลายอย่างทั้งในพงศาวดารโยนก ตำนานพิศดารนคร ตำนานมูลศาสนา ฯลฯ แต่สิ่งที่สอดคล้องกันคือพระนางจามเทวีได้ล่องเรือจากละโว้ผ่านเขตจังหวัดตากขึ้นมาอย่างยากลำบากจนกระทั่งมาถึงฮอดที่อุดมสมบูรณ์ในปี พ.ศ. 1201 จึงพักสร้างเมืองและวัดจำนวนมากเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้ไพร่พลที่เสียชีวิตในการเดินทาง ก่อนเดินทางไปยังอาณาจักรหริภุญชัยในเวลาต่อมา
วัดปัญญาวุธาราม ...ผมขอเรียกวัดสันกู่ตามที่ชาวบ้านเรียกแบบเดิมดีกว่า ไม่ชอบที่ทางการเที่ยวตั้งชื่อวัดใหม่จนชื่อน่าเบื่อซ้ำไปซ้ำมาเต็มไปหมด (มีใครเรียกวัดโพธิ์ว่าวัดพระเชตุพนบ้างครับ?) วัดนี้เพิ่งจะมีพระสงฆ์เข้ามาประจำวัดเมื่อปี พ.ศ. 2521 นี้เอง และบริเวณวัดก็ถูกบูรณะซะเหี้ยนไปด้วย
สันกู่แปลว่าที่ฝังกระดูก ซึ่งตำนานเล่าว่าเจดีย์ประธานของวัดเป็นที่บรรจุอัฐิไพร่พลของพระนางจามเทวีที่เสียชีวิตในการเดินทาง แต่อันที่จริงมีการขุดพบพระบรมสารีริกธาตุนะครับ ปัจจุบันเจดีย์นี้ถูกตั้งชื่อว่าพระธาตุตั้งเด่นชัย เพราะตระกูลตั้งเด่นชัยเป็นคนบูรณะถวายวัด
ย้อนกลับมานิดหน่อยแล้วออกไปเส้น 1012 ทางไปบ้านวังลุง จะมีวัดพระเจ้าโท้ เป็นวัดโบราณที่สร้างพร้อมเมืองฮอดตั้งแต่สมัยพระนางจามเทวี มีพระพุทธรูปเก่าแก่ที่ชาวบ้านเรียกว่าพระเจ้าโท้ตั้งอยู่กลางแจ้ง นับเป็นโบราณที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งของเวียงฮอด แต่วัดนี้ถูกน้ำท่วมใหญ่ช่วงที่สร้างเขื่อนภูมิพล ทำให้วัดร้างไปพักใหญ่ ก่อน สส. และชาวบ้านจะร่วมกันบูรณะวัดนี้ในปี พ.ศ. 2514 ทำวิหารแดงครอบองค์พระเจ้าโท้ (คนท้องถิ่นอ่านออกเสียงว่า พระ-เจ้า-โท่ หรือ พระ-เจ้า-โต้)
วิหารขาว อยู่ข้างวิหารแดงและสร้างอย่างวิจิตรสวยงามคล้ายๆวัดร่องขุ่นที่เชียงราย มีพระแก้วเมืองฮอดจำลองเป็นพระประธาน
แนวกำแพงเก่าในบริเวณวัด นอกจากแนวนี้แล้วตามพื้นดินยังมีร่องรอยเศษอิฐอยู่ทั่วไปครับ
อนุสาวรีย์พระนางจามเทวีในบริเวณวัด
ออกมาจากวัดพระเจ้าโท้ย้อนมานิดเดียวจะเห็นเจดีย์ร้าง ปัจจุบันพังทลายลงมาจนเหลือแต่ส่วนฐานแล้ว
ฝั่งตรงข้ามคือทางเข้าวัดดอยอูปแก้วซึ่งเป็นวัดที่สร้างขึ้นตั้งแต่สมัยหริภุญชัยเช่นเดียวกัน แต่ตอนนี้บูรณะหมดแล้วครับ หน้าป้ายทางเข้าเขียนว่าพิศดารนครซึ่งเป็นชื่อของฮอดตามตำนานพิศดารนคร
หลังหริภุญชัยล่มสลาย เมืองฮอดได้เข้าเป็นส่วนหนึ่งของล้านนา ก่อนถูกพม่าตีแตกพร้อมๆกับเชียงใหม่ในปี พ.ศ. 2110 และถูกทิ้งร้าง ต่อมาผู้คนได้ทยอยกลับเข้ามาอยู่อาศัย
ราวๆ 60 ปีก่อน ช่วงที่สร้างเขื่อนภูมิพล แม่น้ำปิงตอนเหนือของเขื่อนได้เพิ่มระดับจนท่วมเมืองฮอด เกิดเป็นทะเลสาบดอยเต่าแทนที่ โบราณสถานหลายแห่งก็จมน้ำหายไป ผู้คนต้องอพยพไปยังเมืองฮอดใหม่ที่ทางการเตรียมไว้ให้ แต่สาธารณูปโภคก็ยังขาดแคลนทั้งไฟฟ้า ประปา ถนนหนทาง และระดับน้ำที่ขึ้นสูงหลังสร้างเขื่อนยังเข้าทำลายพื้นที่เกษตรกรรมของชาวบ้าน หลายครอบครัวหนีน้ำอพยพขึ้นที่สูง ต้องแผ้วถางป่าเพื่อหาพื้นที่ทำกินทดแทนของเดิม ก็ผิดกฎหมาย โดนเจ้าหน้าที่ไล่หัวซุกหัวซุน แต่ผู้มีบารมีภาคกลางกลับซ้ำเติมแบบคอมโบด้วยการยกพื้นที่ภูเขาให้ชนกลุ่มน้อยเข้าไปเผาป่าทำไร่เป็นสิบๆลูก ช่วงนั้นคนท้องที่ถึงกับประท้วงขอแยกกลับไปอยู่คนละประเทศเหมือนเดิม ถึงตอนนี้สถานการณ์จะคลี่คลายลงไประดับหนึ่งแล้ว แต่การที่ส่วนกลางเข้ามาเบียดเบียนชีวิตความเป็นอยู่ หรือควบคุมสิทธิ์ในทรัพยากรต่างๆของท้องถิ่นอย่างไม่เป็นธรรมก็ทำให้ความสัมพันธ์ของคนท้องถิ่นกับส่วนกลางแย่อยู่เนืองๆ
วัดเจดีย์สูง วัดเก่าแก่อดีตศูนย์รวมจิตใจของชาวฮอด ปัจจุบันจมอยู่ใต้น้ำหลังสร้างเขื่อนภูมิพล
นี่บ้านพ่อน้องสะใภ้ผมครับ ชาวบ้านส่วนใหญ่ทำไร่ลำใยบนภูเขา ไม่ต้องทำรั้วก็ไม่ต้องกลัวใครมาขโมย เพราะปลูกลำไยกันแทบทุกบ้านครับ ส่วนใหญ่ส่งขายโรงงานอบลำไยแห้ง ปกติได้โลละ 13-16 บาทก็ว่าน้อยแล้ว แต่ปีนี้ราคาลำไยยิ่งตกต่ำ ล็อตที่เห็นลูกโตๆนี่ขายได้โลละ 6 บาท ใช่แล้วครับ แค่หกบาท!! (แต่พอถึงมือผู้บริโภคราคาอาจจะปกติด้วยอิทธิฤทธิ์ของพ่อค้าคนกลางครับ)
เคราะห์ซ้ำกรรมซัด ช่วงนี้มีคนต่างถิ่นเข้ามาขโมยลำไยเลยต้องเพิ่ม security สักหน่อย แต่หมาที่เคยเก็บมาเลี้ยงให้มันเฝ้าสวนลำไยก็โดนวางยาเบื่อตายหมดแล้ว ชีวิตเกษตรกรอยู่ไม่ง่ายนะครับนะ ไหนใครอยากหนีชีวิตเมืองกรุงไปสูดอากาศสดชื่นทำไร่ทำนาที่ต่างจังหวัดบ้างยกมือขื้นนนน
ช่วงที่ๆบ้านขึ้นไปเยี่ยม คุณพ่อของน้องสะใภ้จะเอาผลไม้ที่ปลูกไว้หรือหาของป่ามาเลี้ยงต้อนรับ ทั้งเห็ดถอบ เห็ดโคน หรือมะนาวลูกเท่าส้ม วันนี้มีเห็ดไข่ห่านคอเหลืองครับ ผมก็เพิ่งเคยได้ยินนี่แหละ ขนาดใหญ่โต (ดูไซส์เทียบกับทัพพีซะก่อน) รสชาติและสัมผัสอร่อยลิ้นมาก วันรุ่งขึ้นไปเดินตลาดที่ลำปางก็มีอีกสารพัดเห็ดที่ไม่เคยได้ยินชื่อมาก่อนให้เลือกซื้อ ภาคเหนือมีสารพัดเห็ดให้กินจริงๆ
เป็นไงครับ อินโทรเมืองฮอดพร้อมวิถีชีวิตชาวบ้านพอหอมปากหอมคอ เดี๋ยวบล็อกหน้าขึ้นออบหลวงและดอยอินทนนท์หน้าฝนกันครับ
Create Date : 22 กันยายน 2557 |
|
34 comments |
Last Update : 22 กันยายน 2557 23:42:08 น. |
Counter : 9970 Pageviews. |
|
|
|
ตอนนี้ตาจิปิด ไปนอนก่อนน้า
บายๆจ้า
ขอบคุณที่แวะไปฟังเพลงด้วยกันเน่อ