อยู่กับทุกข์ได้เมื่อใช้สติ

มนุษย์เราทุกคนล้วนรักความสุข

เกลียดความทุกข์กันทั้งนั้น

 สิ่งที่มนุษย์พยายามทำกันตลอดชีวิต

ก็คือการเข้าหาความสุข

 พยายามหนีจากความทุกข์

 เมื่อพบทุกข์ก็พยายามขจัดปัดเป่าออกไป

 หรือพยายามป้องกันไม่ให้มันเกิดขึ้น

ถือว่าเราโชคดีกว่าคนสมัยก่อน

เพราะเทคโนโลยีในการขจัดปัดเป่าความทุกข์มีมากขึ้น

 เวลาอากาศร้อนก็มีพัดลม มีเครื่องปรับอากาศ

บรรเทาความร้อน อากาศหนาวก็มีผ้าห่ม

ในบ้านหลายคนมีเครื่องทำน้ำอุ่น

อยากจะดื่มน้ำร้อนก็ต้มได้รวดเร็ว

จะเดินทางไปไหนมาไหนก็ไม่ต้องขี่เกวียนให้เหนื่อย

เพราะมีรถยนต์ สิ่งเหล่านี้ก็ช่วยให้เรา

ดำเนินชีวิตประจำวันได้สะดวกสบายขึ้น

อย่างไรก็ตาม ถึงแม้เราสามารถหนีความทุกข์

ขจัดปัดเป่า หรือบรรเทาความทุกข์ได้มากมายเพียงใด

 แต่ว่ายังมีความทุกข์อีกหลายอย่างที่เราหนีไม่พ้น

 เราทำได้เพียงชะลอหรือหน่วงเหนี่ยวให้เกิดขึ้นช้า

 ทุกวันนี้มี ความทุกข์แบบใหม่เกิดขึ้นอยู่เรื่อยๆ

  ไม่ว่าจะร่ำรวยมีเงินมีทอง มีวาสนาบารมีมากแค่ไหน

ก็ต้องเจอกับความทุกข์อยู่นั่นเอง

เช่น ถึงแม้ร่ำรวยก็ต้องเจอกับความสูญเสีย

 อาจจะเสียคนรักคนใกล้ชิด

 เพราะว่าไม่มีใครที่จะอยู่ค้ำฟ้าได้

ถึงอย่างไรเขาก็ต้องตายจากเราไปสักวัน

 พวกเราคงรู้จักทัชมาฮาล ซึ่งเป็นอนุสรณ์สถาน

ที่พระเจ้าพระเจ้าชาห์จาฮาน ผู้ยิ่งใหญ่สร้างขึ้น

เพื่ออุทิศให้กับมเหสีคนรัก

 แต่ไม่ว่าจะยิ่งใหญ่แค่ไหน

ก็ไม่สามารถหลีกหนีความสูญเสียคนรักไปได้

ลูกตาย เมียตาย ผัวตาย เรื่องนี้เกิดได้กับทุกคน

 นอกจากนั้นยังต้องเจอกับคำนินทาว่ากล่าว

ไม่ว่ายิ่งใหญ่แค่ไหนก็ต้องเจอกับความไม่สมหวัง

 ต้องเจอความแก่ความเจ็บความตาย

 อันนี้คือความทุกข์ที่ไม่มีใครหนีพ้น

 แม้ว่าเราจะตัดเรื่องความแก่ความเจ็บความตายออกไป

 ก็ยังเจอกับความทุกข์อีกหลายอย่าง

 เช่นงานการที่ไม่สำเร็จ หรือความผิดหวัง

ถ้าคนเราคิดแต่จะหนีความทุกข์

หรือหาทางปัดเป่าบรรเทาความทุกข์ตลอดเวลา

 ก็เตรียมใจทุกข์ได้เลย

เพราะว่ายังมีความทุกข์อีกหลายอย่าง

ที่เราต้องเจออย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

ขจัดปัดเป่าไปเพียงใดก็ไม่สำเร็จ

การอยู่กับความทุกข์นั้นทำได้หลายวิธี

ทั้งการมองในแง่บวก การปล่อยวางยอมรับมัน

หรือการปรุงแต่งใจในทางที่ดี

อย่างเช่น บุรุษไปรษณีย์คนหนึ่งนำพัสดุไปส่ง

แต่ประตูบ้านปิดเขาจึงเรียกให้เจ้าของบ้านออกมารับ

แต่เจ้าของบ้านไม่อยากออกมา

เพราะว่าไม่อยากเจออากาศร้อน

 บุรุษไปรษณีย์ก็รอเจ้าของบ้านมารับ

 แต่แทนที่จะรอเฉย ๆ ก็ร้องเพลงไปด้วย

 จนกระทั่งในที่สุดเจ้าของบ้านต้องออกมารับพัสดุ

เสร็จแล้วเธอก็ถามบุรุษไปรษณีย์ว่าอากาศร้อนๆ อย่างนี้

คุณมีอารมณ์ร้องเพลงได้อย่างไร

 เขาตอบว่า “โลกร้อน แต่ใจเราเย็น มันก็เย็นครับ

 ร้องเพลงเป็นความสุขของผมอย่างหนึ่ง ส่งไปร้องไป”

นี่เป็นวิธีหนึ่งในการอยู่กับความร้อนได้โดยใจไม่ทุกข์

 แม้เขาร้อนจนเหงื่อไหลชุ่ม แต่ใจเขาไม่ทุกข์

 เพราะเขารู้วิธีผ่อนคลายด้วยการร้องเพลงให้ใจเย็น

 ความร้อนจึงไม่เป็นปัญหา

อีกวิธีหนึ่งที่ช่วยให้อยู่กับความทุกข์ได้คือสติ

เวลาเกิดทุกขเวทนาขึ้น

ไม่จำเป็นต้องใช้วิธีการปรุงแต่งใจ

หรือปลอบใจตัวเองก็ได้

 แต่ใช้สติคือรู้ทันจนปล่อยวางมันได้

 ความปวดกายที่เกิดขึ้น ถ้าเราเผลอก็จะปวดใจตามมา

เวลาเจออากาศร้อน ไม่ใช่ร้อนกายอย่างเดียว

แต่ร้อนใจไปด้วย เพราะว่าจิตไม่ปล่อยวางความปวด

แถมปรุงแต่งไปในทางลบอีก

คนเราเวลาเจอทุกขเวทนาใจก็มักปรุงแต่ง

บางทีแค่เห็นหรือสัมผัสนิดหน่อยก็เอาไปปรุงแต่งแล้ว

 กลายเป็นความทุกข์ทรมาน ทุกขเวทนาเป็นเรื่องของกาย

 ส่วนความทุกข์ทรมานเป็นเรื่องของใจ

เวลาความทุกข์เกิดขึ้นกับเรา ถ้าเราปฏิเสธผลักไส

ก็ยิ่งทุกข์เข้าไปใหญ่ แต่ถ้าเรามีสติดูใจ

คือดูความคิดที่ปรุงแต่ง เห็นใจที่ขุ่นเคืองตีโพยตีพาย

 หรือเห็นทุกขเวทนาจนปล่อยวางได้

 เมื่อนั้นความทุกข์ก็จะคลายไป มีความสงบมาแทนที่

เราควรเรียนรู้ที่จะอยู่กับทุกขเวทนาให้ได้

ที่วัดป่าสุคะโต ในช่วงเดือนธันวาคม ท้องฟ้าเปิด

อากาศร้อนมาก เรามีการเดินธรรมยาตรา

คนที่มางานนี้ต้องเดินกลางแดดวันละสี่ห้าชั่วโมง

เพื่อรณรงค์ให้ผู้คนช่วยกันอนุรักษ์ธรรมชาติ

ดูแลลำธาร รักษาป่า ขณะเดียวกัน

ก็ฝึกตนให้อยู่กับทุกขเวทนาให้ได้

 คืออยู่กับความร้อนแต่ใจไม่บ่น จึงมีคำขวัญว่า

“กายร้อนแต่ใจไม่ร้อน” หรือ “ร้อนแต่กาย ใจสงบเย็น”

ที่ทำอย่างนี้ไม่ใช่เป็นการหาความทุกข์ใส่ตัว

 แต่เป็นการเดินเข้าหาความทุกข์

เพื่อฝึกใจให้อยู่กับความทุกข์ได้

คนที่มีปัญญาเมื่อรู้ว่าหนีสิ่งใดสิ่งหนึ่งไม่พ้น

ก็ต้องเรียนรู้ที่จะอยู่กับมันให้ได้

ความทุกข์เป็นสิ่งหนึ่งที่เราต้องรู้จักอยู่กับมันให้ได้

 จนเห็นมันเป็นมิตร ถ้าเราเป็นมิตรกับทุกขเวทนาได้

 เราก็ไม่ต้องร้อนใจ นี่เป็นเรื่องที่เราสามารถฝึกได้

ในชีวิตประจำวัน

นักปฏิบัติธรรมที่ดี

ต้องเรียนรู้ที่จะอยู่กับความทุกข์ให้ได้

 แต่ไม่ใช่ด้วยความอดทน

 ดีกว่านั้นก็คืออยู่กับมันโดยอาศัยสติ

คือรู้ทันใจที่ปรุงแต่งเวลามีความทุกข์กาย

 จนใจเป็นปกติได้แม้กายจะทุกข์ก็ตาม

คนเราสามารถรักษาใจให้สงบแม้กายจะปวดได้.


พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล





ขอบคุณที่มา fb.พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล
ขอบคุณเจ้าของภาพค่ะ