Absurdistan
รักต้องซ่อม

พล พะยาบ
คอลัมน์อาทิตย์เธียเตอร์ มติชนรายวัน 3 พฤษภาคม 2552

---

จุดเริ่มต้นของหนังเรื่องนี้มาจากข่าวหนังสือพิมพ์ว่าผู้หญิงในหมู่บ้านเล็กๆ แห่งหนึ่งในตุรกีร่วมกันคว่ำบาตรไม่ให้สามี “เข้าห้องนอน” นัยว่าเป็นการประท้วงและบีบให้ผู้ชายออกไปซ่อมท่อส่งน้ำเข้าหมู่บ้านสักที สาวๆ จะได้ไม่ต้องเดินเป็นกิโลๆ เพื่อขนน้ำ

ไฟต์ เฮลเมอร์ คนทำหนังชาวเยอรมันขยับขยายเติมต่อข่าวดังกล่าวจนเป็นหนังโรแมนติคชวนหัวเรื่อง Absurdistan (2008) โดยเหตุการณ์หลักยังเป็นเรื่องท่อส่งน้ำและการคว่ำบาตรด้วยเซ็กซ์ของสาวๆ ในหมู่บ้าน แล้วเพิ่มเรื่องราวความรักของหนุ่มสาวคู่หนึ่งซึ่งฝ่ายชายต้องพิสูจน์วีรกรรมทำเพื่อเธอโดยนำน้ำจากภูเขามายังหมู่บ้านให้ได้

อันที่จริง การรวมพลังของผู้หญิงเพื่อคว่ำบาตรเซ็กซ์ต่อผู้ชายชวนให้นึกถึงละครกรีกแนวสุขนาฏกรรมแบบเก่าเรื่อง Lysistrata ของ อริสโตเฟนิส ที่หญิงสาวชาวกรีกร่วมกันไม่ยอมหลับนอนกับสามีเพื่อบังคับให้ผู้ชายหาทางยุติสงครามเพโลพอนนีเชียน แม้เป้าหมายของผู้หญิงในหนัง Absurdistan ไม่ได้ยิ่งใหญ่เท่าในละคร แต่พลังที่แสดงออกมาเพื่อสยบเพศชายคงไม่ได้ยิ่งหย่อนกว่ากัน

เรื่องราวเกิดขึ้น ณ หมู่บ้านเล็กๆ ในดินแดนไม่ระบุชื่อ เสียงบรรยายช่วงต้นเรื่องเล่าว่าหมู่บ้านแห่งนี้เปลี่ยนมือผู้ปกครองมากมายทั้งเปอร์เซีย ตาตาร์ เติร์ค กระทั่งเมื่อสหภาพโซเวียตล่มสลายก็ไม่มีรัฐบาลไหนสนใจรับผิดชอบจนแม้แต่บนแผนที่ก็ไม่มีหมู่บ้านนี้ปรากฏ

สองหนุ่มสาว เทเมลโกกับอายา ซึ่งเกิดวันเดียวกันจนกลายเป็นเพื่อนสนิทและเพื่อนรัก เติบโตจนถึงวัยอยากริลองประสบการณ์ลึกซึ้งแต่ยายของอายาบอกว่ายังไม่ถึงเวลา พวกเขาต้องรอให้กลุ่มดาวคนถือธนูกับกลุ่มดาวหญิงสาวปรากฏคู่กันบนท้องฟ้าในอีก 4 ปีข้างหน้าเสียก่อน โดยต้องอาบน้ำอาบท่าเตรียมเอาไว้

เทเมลโกยืนยันว่าเขารอได้ แม้ระหว่างนั้นเขาต้องจากอายาเพื่อไปเรียนต่อในเมืองเหมือนเช่นเด็กหนุ่มทุกคนในหมู่บ้าน

ปัญหาเกิดขึ้นเมื่อน้ำจากถ้ำใต้ภูเขาซึ่งคนรุ่นเก่าก่อนเคยสร้างท่อลำเลียงมายังหมู่บ้านค่อยๆ ลดปริมาณลง แต่บรรดาผู้ชายซึ่งแต่ละวันเอาแต่จับกลุ่มสังสรรค์กันเองไม่ก็สนุกกับภรรยาไม่คิดออกไปซ่อมแซมท่อน้ำหรือหาทางแก้ปัญหาใดๆ กระทั่งไม่มีน้ำออกจากท่ออีกต่อไป

กลุ่มแม่บ้านนำโดยยายของอายาจึงชักชวนกันประท้วงพวกผู้ชายและยื่นคำขาดว่าตราบใดที่ไม่มีน้ำมาถึงหมู่บ้านก็ไม่มีสิทธิจู๋จี๋กับภรรยา

แทนที่บรรดาสามีจะสำนึก พวกเขากลับคิดแผนสารพัดเพื่อหาความสำราญอย่างต่อเนื่อง แต่ฝ่ายผู้หญิงรู้ทันและขัดขวางทุกวิถีทาง กระทั่งหมู่บ้านถูกแบ่งออกเป็น 2 ฝั่งด้วยเส้นสีขาวและรั้วลวดหนาม ห้ามก้าวล้ำกันโดยเด็ดขาด

เมื่อเทเมลโกกลับมายังหมู่บ้านแล้วพบว่าไม่มีน้ำอาบเพื่อรอรับฤกษ์ดีจากท้องฟ้า เขาจึงคิดซ่อมท่อน้ำตามลำพังแต่ก็เกินกำลังจะทำคนเดียวได้ ซ้ำร้ายเทเมลโกยังถูกอายาเข้าใจผิดว่ากลายเป็นพวกรักสนุกไม่ต่างจากผู้ชายคนอื่นๆ

นับวันเส้นตายยิ่งใกล้เข้ามา... เทเมลโกจะทำอย่างไรเพื่อไม่ให้วันที่เฝ้ารอต้องหลุดลอยไปท่ามกลางความชุลมุนวุ่นวายของพวกผู้ใหญ่ในหมู่บ้าน

หนังใช้หมู่บ้านเก่าแก่ห้อมล้อมด้วยทิวเขาในอาเซอร์ไบจานเป็นสถานที่ถ่ายทำหลักให้สอดคล้องกับฉากหลังซึ่งกำหนดว่าเป็นหมู่บ้านเล็กๆ ตั้งอยู่ระหว่างยุโรปกับเอเชีย ความแปลกตาของสถานที่ไม่ว่าจะเป็นอาคารบ้านเรือน ถนนหนทาง รวมทั้งภูมิประเทศ จึงเป็นจุดเด่นซึ่งสัมผัสได้ตั้งแต่แรก แม้จะรู้สึกแปลกๆ กับรายละเอียดเรื่องศาสนา เนื่องจากสภาพฉากหลังเต็มไปด้วยศิลปะมุสลิมแต่เนื้อหาเรื่องราวกลับให้ตัวละครประกอบพิธีแบบคริสต์

ผู้กำกับฯเฮลเมอร์ (อดีตนักเรียนหนังที่อาจารย์ วิม เวนเดอร์ส เลือกบทของเขามาทำเป็นหนัง A Trick of the Light) ได้รับอิทธิพลอย่างมากจากหนังเงียบชวนหัวยุคชาลี แชปลิน บัสเตอร์ คีตัน เห็นได้จากแนวทางของ Absurdistan ที่เป็นการเล่าเรื่องราวสนุกสนานโดยไม่ใช้บทสนทนา แต่ใส่เสียงและดนตรีประกอบเพิ่มอารมณ์เข้าไป

การเล่าเรื่องโดยแทบไม่มีบทสนทนาตลอดทั้งเรื่องนำมาซึ่งความเก๋ของหนังบางประการ อย่างแรกคือหนังเล่าเรื่องผ่านเสียงบรรยายของ 2 ตัวละคร คือเทเมลโกกับอายาสลับกันตามแต่ว่าใครกำลังดำเนินเรื่อง แทนที่จะเป็นเสียงบรรยายเดียวอย่างที่เราคุ้นเคย (เสียงบรรยายมี 2 เวอร์ชั่นคือ ภาษาเยอรมัน และภาษารัสเซีย เข้าใจว่าฉบับที่ฉายนอกเยอรมนีเป็นเวอร์ชั่นภาษารัสเซียทั้งหมด)

เมื่อไม่มีบทสนทนาเป็นอุปสรรค เฮลเมอร์จึงจัดการหนังของเขาให้กลายเป็นหนังนานาชาติโดยคัดเลือกนักแสดงจากทั่วโลก นอกจากพระเอก-นางเอกซึ่งเป็นชาวเยอรมันและเช็กตามลำดับแล้ว บรรดาชาวบ้านหญิง-ชายมีทั้งชาวโปรตุเกส สเปน โมร็อกโก มาซิโดเนีย ฮังการี ลัตเวีย ฯลฯ ส่วนทีมงานต่างชาติคนสำคัญคือ ชิเงรุ อูเมะบายาชิ คนทำดนตรีประกอบซึ่งเฮลเมอร์ติดใจจากเรื่อง In the Mood for Love และ 2046 ของหว่องกาไว

ภาพรวมของ Absurdistan คล้ายนิทานหรือเรื่องเล่าเกินจริง เต็มไปด้วยความสนุกสนานครื้นเครงและอารมณ์หฤหรรษ์ ฉากหลังซึ่งไม่ระบุแน่ชัดถูกทำให้ไร้กาลเวลามากขึ้นด้วยเครื่องแต่งกายและองค์ประกอบฉากต่างๆ ความเพลิดเพลินตื่นตาตื่นใจจึงเกิดขึ้นแก่ผู้ชมได้ตลอดเวลา

คำว่า “แอ็บเซอดิสถาน” (Absurdistan) เป็นการเล่นคำจากคำว่า absurd แปลว่า ไร้เหตุผล เหลวไหล ไร้สาระ ถ้าเป็นศัพท์ทางวรรณกรรม-ละครคือ Theatre of the Absurd เมื่อเกิดเป็นคำว่า Absurdistan จะมีความหมายในเชิงเสียดสีประเทศที่มีบรรทัดฐานแปลกแปร่งไม่สมเหตุผล หรือเจาะจงไปที่รัฐบาลและอำนาจการปกครอง เริ่มต้นจากยุคสงครามเย็นที่มีการใช้คำนี้เรียกประเทศโลกตะวันออกซึ่งเป็นบริวารของสหภาพโซเวียต

แม้ฉากหลังและสถานที่ถ่ายทำจะอยู่ในอาณาบริเวณของอดีตรัฐบริวารของโซเวียต แต่ผู้สร้างน่าจะตั้งชื่อหนังโดยหยิบคำที่มีอยู่แล้วมาใช้เรียกเรื่องราวชุลมุนวุ่นวายแบบไปกันใหญ่ของบรรดาตัวละคร ไม่ได้มีนัยทางการเมือง อย่างไรก็ตาม เมื่อเรื่องราวดำเนินมาถึงจุดที่ตัวละครตีเส้นแบ่ง-ขึงรั้วลวดหนามกั้นขวางกันไว้ชวนให้คิดถึงเส้นเขตแดนที่ถูกใช้เป็นเครื่องแบ่งแยกผู้คนออกจากกันเพียงเพราะความขัดแย้งบางอย่าง

อีกจุดที่น่าสนใจคือ จากเนื้อหาว่าด้วยการคว่ำบาตรผู้ชายด้วยเซ็กซ์ทำให้องค์ประกอบฉากและเรื่องราวต่างๆ เต็มไปด้วยสัญลักษณ์ที่สื่อในทางนั้น ไม่ว่าจะเป็นฉากที่พวกผู้หญิงเฝ้ารอน้ำไหลออกจากท่อ หรือจรวดซึ่งเทเมลโกพาอายาทะยานขึ้นฟ้าก่อนที่พวกเขาจะมีอะไรกัน

เห็นได้ว่าแนวคิดของหนังไม่ “เฟมินิสม์” อย่างละคร Lysistrata (ที่ถูกประเมินค่าเช่นนั้นในเวลาต่อมา) เพราะสุดท้ายผู้ชายยังสบายตัว ส่วนผู้หญิงก็กลับมาสบายใจต่อการทำหน้าที่ภรรยาได้เหมือนเดิม







หมายเหตุ : Absurdistan ฉายในเทศกาลภาพยนตร์โลกแห่งกรุงเทพฯ ครั้งที่ 7 ระหว่างวันที่ 6-15 พฤศจิกายน 2552

Create Date : 31 ตุลาคม 2552
Last Update : 22 มกราคม 2553 22:56:59 น.		10 comments
Counter : 2139 Pageviews.
Share Tweet