Zelary
อีกแง่มุมของมหาสงคราม

พล พะยาบ
คอลัมน์อาทิตย์เธียเตอร์ มติชนรายวัน 10 เมษายน 2548

---

ก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 จะเปิดฉาก ประวัติศาสตร์บทหนึ่งบันทึกไว้ว่า ประเทศเชโกสโลวะเกียถูกอังกฤษและฝรั่งเศสหักหลังด้วยการยินยอมให้กองทัพนาซีเข้ายึดครองดินแดนใดก็ได้ของเชโกสโลวะเกียที่มีคนเชื้อสายเยอรมันอาศัยเกินกว่า 50 เปอร์เซ็นต์ ทำให้แคว้นซูเดเตนถูกรวบไปเป็นส่วนหนึ่งของเยอรมนี

แต่โลภจริตแห่งฮิตเลอร์ยังไม่หยุดแค่นั้น วันที่ 13 มีนาคม 1939 เขาเรียกประธานาธิบดีเอมิล ฮาชา ของเชโกสโลวะเกียมาพบ เพื่อให้ยอมรับแต่โดยดีว่าเยอรมนีจะยึดประเทศ เมื่อประธานาธิบดีฮาชาปฏิเสธ ฮิตเลอร์จึงขู่ว่าจะส่งเครื่องบินไปถล่มกรุงปรากให้ราบคาบ ผู้หญิงและเด็กเป็นล้านๆ คนจะต้องตาย ด้วยไม่มีทางเลือกประธานาธิบดีฮาชาจำต้องเซ็นรับรองการสูญเสียอิสรภาพของชาติและประชาชนชาวเช็ก วันรุ่งขึ้นกองทัพนาซีจึงยาตราเข้ากรุงปรากในฐานะผู้ยึดครอง ไม่กี่ปีจากนั้นสงครามโลกครั้งที่ 2 ก็อุบัติขึ้น

นี่คือจุดเริ่มต้นของความขมขื่น-บีบคั้นที่ผู้คนในเชโกสโลวะเกีย ซึ่งปัจจุบันแม้จะแยกออกเป็นประเทศอิสระ 2 ประเทศ คือ เช็ก และสโลวะเกีย แล้วก็ตาม ยังคงจดจำเป็นบาดแผลไม่มีวันลบเลือน

กระทั่งเป็นที่มาของ Zelary (2003)โศกนาฏกรรมความรักภายใต้ภาวะไร้ซึ่งอิสรภาพ หนังที่หน่วยงานรัฐทั้งเช็กและสโลวะเกียให้การสนับสนุน

Zelary สร้างจากนิยายเรื่อง Jozova Hanule ของ คเวตา เลกาโตวา (Kveta Legatova) ซึ่งดัดแปลงจากเรื่องจริง กำกับฯโดย อองเดรจ์ โทรจาน (Ondrej Trojan) เล่าถึงเหตุการณ์ในปี 1943 เกี่ยวกับ เอลิสกา หญิงสาวนักเรียนแพทย์ที่ต้องหยุดเรียนกลางคันเพราะนาซีสั่งปิดโรงเรียน เธอผันตนเองมาเป็นพยาบาลในโรงพยาบาลรัฐซึ่ง ริชาร์ด แฟนของเธอเป็นศัลยแพทย์อยู่ด้วย

คืนหนึ่งทั้งสองได้ช่วยชีวิต โจซา หนุ่มใหญ่ชาวชนบทที่ประสบอุบัติเหตุร้ายแรงโดยเอลิสกาถ่ายเลือดของเธอให้กับเขา

อีกสถานะหนึ่งของริชาร์ดและเอลิสกาคือเป็นผู้ร่วมขบวนการใต้ดินต่อต้านนาซี เมื่อเกสตาโปดมกลิ่นรู้เข้า จึงตามจับกุมและสังหารทุกคนที่เกี่ยวข้อง ริชาร์ดหนีออกนอกประเทศ ส่วนเอลิสกาต้องไปกับโจซา เปลี่ยนชื่อตนเองว่า ฮานา แล้วแฝงตัวเป็นชาวบ้านอยู่ในหมู่บ้านเล็กๆ ชื่อว่า เซลารี่ ในหุบเขาห่างไกลสายตาทหารเยอรมัน

ที่สำคัญ เธอต้องแต่งงานกับโจซา เพื่อให้อยู่ในหมู่บ้านโดยไม่เป็นเหมือนสิ่งแปลกปลอม

จากหญิงสาวชาวเมืองต้องปรับตัวอยู่ในหมู่บ้านเล็กๆ ในชนบท ไร้ซึ่งสิ่งอำนวยความสะดวกแม้กระทั่งไฟฟ้า ทั้งยังต้องอยู่ร่วมชายคากับชายหนุ่มบ้านป่าท่าทางเถื่อนๆ ที่เธอไม่รู้จักมักคุ้น ฮานาค่อยๆ ปรับตัวให้เข้ากับสภาพชีวิตใหม่และสามีโดยนิตินัย ในที่สุดเธอก็สามารถกลมกลืนเป็นส่วนหนึ่งของเซลารี่ พร้อมหัวใจที่เปิดรับโจซาในฐานะสามีของเธอ

กระนั้น แม้จะมีชีวิตสงบเงียบ มีคนที่เธอรัก แต่ฮานาก็ตระหนักว่าเธอไม่ใช่คนที่นี่ หากเป็นผู้ลี้ภัยที่ต้องหลบๆ ซ่อนๆ ใจที่ระวังระแวงจึงไม่อาจสงบเงียบได้ตลอดเวลา หลังหุบเขายังมีสงคราม มีทหารเยอรมันที่เธอหวาดผวา ซึ่งไม่อาจล่วงรู้ได้ว่าจะมาถึงตัวเธอเมื่อไร ที่สำคัญคือคำถามว่าเธอจะต้องอยู่ที่นี่ตลอดไปหรือเปล่า

หนังหลีกเลี่ยงฉากบังคับกระตุ้นอารมณ์ลุ้นระทึกในหนังประเภทนี้ เช่น ฉากการหลบหนีเอาตัวรอด หรือฉากตรวจสอบของทหารเยอรมัน หันมาใส่ใจกับรายละเอียดชีวิตของฮานา(เอลิสกา) ว่าเธอจะอยู่อย่างไรในสถานการณ์บีบบังคับเช่นนี้

การที่หนังเปิดเรื่องด้วยฉากเธอและริชาร์ดกำลังพลอดรักกันอย่างมีความสุข ทั้งที่รู้ว่าข้างนอกมีทหารเยอรมันถือปืนยืนอยู่บนถนน จึงไม่ต่างจากเชโกสโลวะเกียก่อนจะถูกนาซีเข้ายึดครอง เอลิสกาและริชาร์ดภายในห้องหับส่วนตัวเปรียบได้กับเชโกสโลวะเกียซึ่งแม้จะได้รับผลกระทบจากนาซี แต่ก็ยังใช้ชีวิตกันต่อไปได้ตามใจ

แต่ทันทีที่นาซียึดครองแล้ว ใช่เพียงอิสรภาพที่สูญเสีย ยังมีการพลัดพรากของผู้คนในครอบครัว จำนวนไม่น้อยถูกฆ่า เหมือนกับเอลิสกาต้องพลัดพรากกับริชาร์ด ขณะที่เพื่อนหลายคนที่ร่วมขบวนการถูกสังหาร (ช่วงนาซียึดครอง ชาวยิวและชาวเช็กในเชโกสโลวะเกียถูกสังหารรวมกันกว่า 1 แสนคน)

การหลบหนีและการแต่งงานของเอลิสกาเพื่อความปลอดภัย ไม่ต่างกับเชโกสโลวะเกียซึ่งต้องเขียนแผนที่ประเทศใหม่ ผู้คนต้องย้ายถิ่นที่อยู่ (ชาวเช็กในดินแดนที่มีชาวเยอรมันเกิน 50 เปอร์เซ็นต์ ต้องย้ายออกไปที่อื่น) และเปลี่ยนสถานะจากรัฐอิสระมาเป็นรัฐในอารักขาของเยอรมนี เพื่อหลีกเลี่ยงการสูญเสียเลือดเนื้อและชีวิตของประชาชนส่วนใหญ่


แม้จะเป็นเรื่องของหญิงสาวผู้ต้องหลบหนีการตามล่าของเยอรมัน แต่หนังไม่ได้นำเสนอการดิ้นรนเอาชีวิตรอดเป็นด้านหลัก ซับพล็อตเกี่ยวกับเพื่อนบ้านหนุ่มที่ชอบทำร้ายผู้หญิงและคอยหาทางล่วงเกินฮานา กับเรื่องของเด็กเหลือขอที่ถูกพ่อเลี้ยงกับครูใหญ่เกลียดชัง แต่ภายหลังเขาเป็นผู้ช่วยชีวิตคนในหมู่บ้าน คือสิ่งที่หนังตั้งคำถามว่าพวกเขาจะใช้ชีวิตกันอย่างไร จะรักใคร่-ชิงชังกันเอง หรือปล่อยปละละเลยบางชีวิตให้ต้องผจญเคราะห์กรรมตามลำพัง

ส่วนที่แตกต่างแปลกตาจากหนังยุโรปที่ใช้ฉากสงครามโลกครั้งที่ 2 แน่นอนว่าคือฉากชนบทแวดล้อมด้วยป่าเขาดูสงบสวยงาม แทนที่จะเป็นบ้านเมืองพังพินาศ หรือสมรภูมิรบอันเคร่งเครียดดุเดือด จุดนี้น่าจะเป็นส่วนดึงดูดความสนใจผู้ชมไม่ให้เบือนหน้าหนีไปเสียก่อน หากรู้ว่าเป็นหนังเกี่ยวกับมหาสงครามซึ่งชมกันมาแล้วนับครั้งไม่ถ้วน ส่วนชาวเช็ก-สโลวัก และชาวยุโรปบางประเทศคงสัมผัสกลิ่นอายแห่งอดีตที่พาให้รำลึกถึงคืนวันขมขื่นเมื่อ 60 ปีก่อนได้อย่างดี

หนังไม่ได้เสนอภาพโศกนาฏกรรมรันทด เช่น Schindler’s List หรือ The Pianist ไม่ได้ฟูมฟายแบบความรักของโกโบริกับอังศุมาลิน แต่เป็นอีกมุมหนึ่งของสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งต่างออกไป ทั้งยังเป็นหนังจากชาติที่เราคงไม่ค่อยมีโอกาสชมหนังของเขาได้บ่อยๆ

แม้ไม่ได้ถึงกับซาบซึ้งตรึงใจ แต่โดยรวมแล้วถือว่าน่าชื่นชม




หมายเหตุ

1.Zelary เป็นตัวแทนสาธารณรัฐเช็ก เข้ารอบสุดท้ายออสการ์หนังภาษาต่างประเทศ ปี 2004 แต่แพ้ให้กับ The Barbarian Invasions จากแคนาดา

2.แอนนา ไกส์เลโรวา (Anna Geislerova) ผู้รับบท ฮานา หรือ เอลิสกา คว้ากินรีทองคำสาขานักแสดงหญิง ในบางกอกอินเตอร์ฯฟิล์ม ปี 2005

Create Date : 07 ตุลาคม 2550
Last Update : 8 ตุลาคม 2550 0:35:42 น.		6 comments
Counter : 3477 Pageviews.
Share Tweet