พุทธศิลป์และสัญลักษณ์พระพุทธเจ้า -พุทธศาสนา ในอินเดีย ยุค พ.ศ. 300-500
ภาพดอกบัวบานและจำนวนเลขศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ ล้อมด้วยสิงห์ ๘ ตัว ซึ่งเป็นตัวสัตว์สัญลักษณ์ประจำพระองค์อย่างหนึ่ง
(จากหินสลัก แบบภารหุต สมัยสุงคะ พ.ศ. ๓๐๐–๔๐๐)
จำนวนสิงห์ ๘ ตัว จะให้หมายถึงอริยมรรคมีองค์แปด, หรือจะให้หมายถึง มรรค ๔ ผล ๔ รวมเป็นแปดไปเสียเลย, หรือจะหมายถึงสิ่งใดอีกก็ย่อมแล้วแต่ความพอใจของผู้ดู เพราะไม่มีทางที่จะทราบได้โดยตรงเผง ถึงความคิดของศิลปินเหล่านั้นหรือของผู้จ้างหรือบันดาลให้ศิลปินเหล่านั้นทำมันขึ้นมา. เราอาจจะคิดเลยไปได้ว่า ทิศทั้ง ๘ ทิศ ถูกครอบงำแล้วโดยการเกิดของพระพุทธองค์ ดังนี้ก็ยิ่งรู้สึกชมเชยความคิดของศิลปินเหล่านั้นเพิ่มขึ้นอีกมากทีเดียว, และควรจะเอาอย่างวิธีการอันนี้กันบ้างเพื่อหยุดทำอะไรสืบ ๆ กันไปอย่างตามบุญตามกรรมนั้นเสียที,
บัวซึ่งเป็นตัวสัญลักษณ์โดยตรง มีกลีบ ๑๖ กลีบ, ๓๒ เส้นเกสร, ๘ จุดตุ่มเกสรตัวเมีย, และแถมมีเม็ดกลม ๆ ทำนองเม็ดลูกประคำ เป็นวงรอบดอกบัว ซ้อนกัน ๒ วง รวมกัน ๑๘ เม็ดพอดี. จำนวนเลข ๑๐๘ นี้ คงเป็นคติโบราณก่อนพุทธกาล, และถูกรับเข้ามาเป็นคติของพุทธบริษัทด้วยในภายหลัง และพยายามจะจัดอะไรให้มีจำนวน ๑๐๘ ขึ้นเป็นธรรมดา, ในลักษณะที่เป็นจำนวนศักดิ์สิทธิ์, เช่นมาล้อมรอบดอกบัวซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของพระโพธิสัตว์
ภาพกอบัว มีหงส์ ๒ ตัว, ขึ้นมาจากหม้อเต็มด้วยน้ำ แบบหม้อปูรณฆฏะ ซึ่งมีอยู่มากแบบด้วยกัน.
(จากหินสลัก แบบสาญจี สมัยสุงคะ พ.ศ. ๔๐๐–๕๐๐)
หม้อปูรณฆฏะในที่นี้ หมายถึงหม้อเต็มด้วยน้ำและมีดอกบัวหรือดอกบัวโผล่ขึ้นมาในลักษณะที่เบิกบาน; เป็นสัญลักษณ์แห่งการเกิด (Nativity) ของพระพุทธองค์ เป็นสัญลักษณ์แห่งการประสูติของพระองค์ ในระดับเดียวกันกับความที่ ต้นโพธิ์เป็นสัญลักษณ์ของการตรัสรู้, วงล้อเป็นสัญลักษณ์ของการแสดงธรรมจักร, และสถูปรูปเนินดินเป็นสัญลักษณ์ของการปรินิพพาน. และในบางกรณีในศิลปะตระกูลคันธาระ ได้ใช้ภาพหม้อนี้เป็นสัญลักษณ์ของพระพุทธองค์โดยตรงก็ยังมี.
ในภาพนี้ มีกอบัวขึ้นมาจากหม้อหรือไหหรือตุ่ม เป็นเครือเถาเลื้อยรอบดอกบัวบานที่เป็นประธานของเรื่องนี้อยู่ตรงกลาง ทำให้เรียกได้ว่า มีหม้อปูรณฆฏะนั้น เป็นสิ่งประกอบของดอกบัว. เครือเถานั้น ประกอบด้วยดอกบัวบานเต็มที่ ๘ ดอก ซึ่งเป็นจำนวนเลขศักดิ์สิทธิ์เช่นเดียวกับจำนวนสิงห์มีปีก ๘ ตัว ในภาพที่แล้วมา. มีดอกบัวตูม ๑ ดอก และใบบัว ๓ ใบ รวมอยู่ในส่วนนอกนี้.
ดอกบัวที่ใจกลาง มี ๑๒ กลีบ, ๓๖ เส้นเกสร, ส่วนที่ใจกลางจริง ๆ แทนที่จะมี ๗ จุดเหมือนภาพอื่นโดยมากกลับมีภาพสัญลักษณ์ที่สำคัญที่สุด คือภาพความหมุนอย่างรุนแรงที่เรียกกันทั่วไปว่า สวัสติกะ หมายถึงล้อแห่งธรรมจักรที่กำลังหมุนอย่างเต็มที่ เหมาะสมที่จะเป็นสัญลักษณ์แห่งการที่พระองค์ทรงอุบัติขึ้นในโลกนี้เป็นอย่างยิ่ง (credit //www.siamsouth.com/smf/index.php?topic=13875.14)