ชื่ออื่น ๆ : มะถั่วเน่า, ถั่วหนัง, ถั่วเน่า (ภาคเหนือ), ถั่วเหลือง, ถั่วแระ, ถั่วพระเหลือง (ไทยภาคกลาง), เฮ็กตั่วเต่า, อึ่งตั่วเต่า (จีน-แต้จิ๋ว)
ชื่อสามัญ : Soya Bean
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Glycine max Merr.
วงศ์ : PAPILIONACEAE

ลักษณะทั่วไป :

• ต้น : เป็นพรรณไม้ล้มลุกมีอายุนานไม่เกิน 1 ปี ลำต้นมีความสูงประมาณ 50-80 ซม. และจะมีขนสีเหลืองปกคลุมทั่วต้น
• ใบ : จะเป็นใบประกอบ และจะมีใบย่อยอยู่ประมาณ 3 ใบ ก้านใบนั้นยาวและปกคลุมไป ด้วยขนสีเหลืองยาว ส่วนตัวใบจะมีความยาว ประมาณ 6-13 ซม. และกว้างประมาณ 4-8.5 ซม. ตรงปลายใบจะแหลมสั้น ขอบใบจะเรียบหรือเป็นหยักเล็กน้อย ฐานใบจะกลม และตัวใบทั้ง 2 ด้านจะมีขนสีเหลืองแข็ง
• ดอก : จะออกเป็นช่อสั้น ๆ ตามง่ามใบ ดอกนั้นเล็กจะเป็นสีขาวหรือสีม่วง กลีบเลี้ยงจะเป็น สีเขียว ส่วนกลีบดอกมีลักษณะคล้ายผีเสื้อ และดอกย่อยจะมีประมาณ 2-10 ดอก กลีบดอกจะปกคลุมไปด้วยขนสีเหลืองแข็ง
• เกสร : เกสรตัวผู้จะมีประมาณ 10 อัน ส่วนก้านเกสรตัวเมียจะสั้นตรงปลายจะเป็นตุ้ม และรังไข่นั้นจะมีลักษณะกลมยาวปกคลุมไปด้วยขนสีเหลือง
• เมล็ด (ผล) : ผลนั้นจะออกเป็นฝักยาวประมาณ 5-7 ซม. และกว้างประมาณ 1 ซม. ฝักจะปกคลุมไป ด้วยขนสีเหลือง ส่วนเมล็ดนั้นจะมีลักษณะเป็นรูปกลมรี เปลือกนอกเมล็ดจะเป็นสีเหลืองหรือสีเหลืองออกเขียว หรือเป็นสีดำก็ได้

การขยายพันธุ์ : โดยการเพาะเมล็ด

ส่วนที่ใช้ : ดอก ใบ เมล็ด เปลือกเมล็ด กากเมล็ด ใช้เป็นยา

สรรพคุณ :

• ดอก ใช้สดเป็นยารักษาต้อกระจก
• ใบ ใช้สดนำมาต้มกิน ใช้เป็นยารักษาภายนอก โดยการตำพอก เป็นยารักษาคนที่ถูกงูกัด และมีอาการเลือดออกบ่อย ๆ
• เมล็ด ใช้แห้งประมาณ 30-90 กรัม นำมาต้มกิน เป็นยาบำรุงม้าม หล่อลื่นลำไส้เป็นยาระบาย ขับปัสสาวะ รักษาโรคตานขโมย บิด ซูบผอม สตรีที่มีครรภ์โดนพิษเฉียบพลัน แผลที่มีหนองเรื้อรัง บาดแผลภายนอก มีเลือดออก ให้นำเอาเมล็ดมาตำพอก หรือจะคั่วให้เกรียม บดเป็นผงผสมทา ส่วนเมล็ดถั่วดำนั้นใช้แห้งประมาณ 10-15 กรัม นำมาต้มน้ำกิน หรือทำเป็นยาเม็ดหรือยาผงกิน ถ้าใช้ภายนอกให้บดเป็นผงทา หรือจะต้มเอาแต่น้ำทาก็ได้ ใช้รักษาอาการพิษต่าง ๆ ขาบวม บวมน้ำ ตัวเหลืองบวมน้ำ ชักกระตุก ลมพิษ ลมชักหลังคลอด ขับลม ขับปัสสาวะ ทำให้โลหิตหมุนเวียนดี และเป็นแผลฝีเรื้อรัง
• เปลือกเมล็ด ใช้แห้งประมาณ 10-15 กรัม นำมาต้มน้ำกินเป็นยาบำรุงโลหิต ขับ ปัสสาวะ บรรเทาอาการเหงื่อออกมากปวดศีรษะ และเป็นแผลเน่าเปื่อยเนื่องจากการนอนแช่ปัสสาวะ
• กากเมล็ด ที่เหลือจากการบีบน้ำมันจะมีปริมาณโปรตีนสูงใช้เป็นอาหารเลี้ยงสัตว์ได้ และยังใช้กินแทนเนื้อสัตว์ป้องกันการอุดตันของไขมันในเส้นเลือดได้

อื่น ๆ : เมล็ดถั่วดิบนั้นจะมีสารที่สามารถย่อยเม็ดเลือดแดงได้แต่ฤทธิ์นี้ ถูกทำลายได้ด้วยความร้อน ถั่วเหลืองนี้ยังทำเป็นถั่วงอกกินเป็นผักสด ที่มีคุณค่าทางอาหารสู ส่วนถั่วงอกแห้งที่ไม่มีเปลือกนี้ จะมีฤทธิ์ช่วยระบาย ละลายก้อนและเสริมสร้างเนื้อเยื่อ และช่วยทำให้ผมดกงอกงามดี รักษาโรครูมาติสซั่ม และโรคท้องมาน นอกจากนี้ในเมล็ดยังมีโปรตีนมาก ไขมันและคาร์โบไฮเดรต แคโรทีน วิตามินบีหนึ่ง วิตามินบีสอง และไนอาซิน (niacin) และยังประกอบด้วยสารพวกไอโซฟลาโวน เมล็ดแห้งนี้ยังใช้ทำน้ำนมถั่วเหลือง เพราะมีคุณค่าทางอาหารเทียบเท่านมวัว เป็นอาหารเสริมบำรุงร่างและยังใช้รักษาโรคท้องเสียในเด็กได้ และยังเป็นอาหารสำหรับผู้ป่วยที่ฟื้นจากไข้ได้

ถิ่นที่อยู่ : พรรณไม้นี้มีปลูกขึ้นได้ทั่ว ๆ ไป มักจะปลูกกันไว้ตามสวนเพื่อขาย และปลูกไว้กิน

ขอบคุณข้อมูลจาก samunpri.com