ชื่ออื่น ๆ : ถั่วดิน, ถั่วลิสง, ถั่วยิสง, ถั่วลิง (ภาคกลาง-ภาคเหนือ), ถั่วยี่สง(ภาคกลาง), ถั่วคุด (ประจวบคีรีขันธ์), ถั่วใต้ดิน (ใต้), เหลาะฮวยแซ (จีน-แต้จิ๋ว)
ชื่อสามัญ : Groundnut, Peanut, Monkeynut.
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Arachis hypogaea Linn.
วงศ์ : PAPILIONACEAE

ลักษณะทั่วไป :

• ต้น : เป็นพรรณไม้ล้มลุกจะมีอายุสั้นไม่เกิน 1 ปี ลำต้นนั้นจะมีความสูงประมาณ 30-70 ซม. ลักษณะลำต้นจะเป็นเหลี่ยม และจะมีขนเป็นสีเหลืองออกขาวเล็กน้อย
• ใบ : เป็นใบประกอบ และจะมีใบย่อยประมาณ 4 ใบ ลักษณะตัวใบนั้นจะกลมหรือกลมรี ตรงปลายของมันจะมน หรือแหลมเล็กน้อย ฐานใบจะแคบ ของใบเรียบมองเห็นเส้นใบได้ชัด ส่วนก้านใบร่วมนั้นจะมีขนสีน้ำตาล
• ดอก : จะออกเดี่ยวหรือออกเป็นกลุ่ม ตามง่ามใบ เมื่อดอกบานยังไม่มีก้านดอก หลอดกลีบ เลี้ยงจะยาวและเล็ก ส่วนกลีบดอกจะมีลักษณะกลีบหนึ่งจะกลมและใหญ่ และมีกลีบเล็กอีก 2 กลีบ ส่วนด้านล่างนั้นจะมีกลีบเป็นเส้นแหลม ๆ อีกประมาณ 2 กลีบ คล้ายผีเสื้อ
• เกสร : เกสรตัวผู้จะมีอยู่ประมาณ 9 อัน จะฝ่อไป 1 อันและอับเรณูจะมีประมาณ 5 อันจะฝ่อไป 4 อัน จะเป็นตุ่มกลมเล็ก ส่วนก้านเกสรตัวเมียนั้นจะเล็กและยาว ตรงปลายของมันจะเป็นตุ่มเล็กและมีขนสั้น ๆ เล็กน้อย รังไข่จะมีไข่อ่อนอยู่หลายเม็ด ถ้าผสมเกสรแล้วก้านรังไข่จะยืดยาวลงไปในใต้ดิน เจริญต่อไปเป็นผล
• เมล็ด (ผล) : ผลจะมีลักษณะเป็นฝักกลมยาว และหนา ฝักจะมีความยาวประมาณ 1-5 ซม. ภายใน ฝักจะมีเมล็ดประมาณ 1-4 เม็ด จะติดผลในฤดูหนาว

การขยายพันธุ์ : โดยการเพาะเมล็ด

ส่วนที่ใช้ : ก้านและใบ เมล็ด น้ำมัน ใช้เป็นยา

สรรพคุณ :

• ก้านและใบ ใช้สดและแห้งถ้าสดใช้ประมาณ 40 กรัม ถ้าใช้แห้งประมาณ 30 กรัม นำ มาต้มกินน้ำ หรือใช้ภายนอกตำพอก รักษาแผลหกล้มกระทบกระแทก หรือแผลที่มีหนองเรื้อรัง ใช้กินเป็นยาลดความดันโลหิตสูง
• นอกจากนี้แล้วในก้านและใบยังมีได้ ได้แก่สาร 1-pentene-3-ol, l-hexanol, linalool, -terpinol และ geraniol
• เมล็ด ใช้แห้งประมาณ 60-100 กรัม นำมาบดชง หรือต้มกิน จะมีรสชุ่ม หล่อลื่นปอด รักษาอาการไอแห้ง ๆ บำรุงกำลัง บำรุงน้ำนมในสตรีหลังคลอดที่มีน้ำนมน้อย สมานกระเพาะอาหาร และในเมล็ดนั้นจะมีน้ำมันประมาณ 40-50% สารประกอบพวกที่มีไนโตนเจน เซลลูโลส และพวกวิตามินต่าง ๆ สารไนโตรเจนนอกจากจะเป็นโปรตีนแล้วยังมีพวก กรดอมิโน อัลคาลอยด์ และวิตามินได้แก่วิตามินบีหนึ่ง
• น้ำมัน จากเมล็ดใช้ประมาณ 30-60 มล. นำมาผสมกินจะมีรสชุ่ม เป็นยาระบาย หล่อลื่นลำไส้ ถ้าใช้ภายนอกให้ใช้ทาถูนวด นอกจากนี้แล้วน้ำมันในเมล็ดยังประกอบด้วยกรดไขมันและกลีเซอไรด์

ถิ่นที่อยู่ : พรรณไม้นี้มีถิ่นกำเนิดอยู่ทางแถบเขตร้อนของอเมริกา และพื้นที่ร้อนทางอื่น ๆ ก็พบบ้าง

ขอบคุณข้อมูลจาก samunpri.com