Bloggang.com : Gia Huy - Peeradol : พิธีกงเต็กเวียดนาม (Lễ Trung Nguyên หรือ Lễ Đốt Mã) ตอนที่ 2

พิธีกงเต็กเวียดนาม (Lễ Trung Nguyên หรือ Lễ Đốt Mã) ตอนที่ 2

ตอนที่ 2 และตอนที่ 3 จะขอเล่าถึงลำดับพิธีพิธีกงเต็กแบบเวียดนามตามตำราโบราณซึ่งจะจัดขึ้น 2 วัน วันแรกนิยมเรียกว่า "วันเข้า" ส่วนวันที่สองนิยมเรียกว่า "วันออก" โดยการทำพิธีเต็มตามตำราโบราณนั้นปัจจุบันมีเท่ยหรือซินแซที่ทำพิธีนี้ได้เหลืออยู่เพียง 2-3 คนเท่านั้น จึงขอนำเสนอเรื่องราวไว้ในบล๊อกเพื่อเป็นประโยชน์ต่อผู้สนใจและในอนาคตหากว่าพิธีนี้สาปสูญหมดสิ้นไปอย่างน้อยที่สุดความงดงามของพิธีกรรมโบราณนี้ก็ถูกบันทึกไว้แล้ว การบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับพิธีกรรมเป็นเรื่องที่ค่อนข้างละเอียดอ่อน ผู้เขียนเองเขียนบันทึกเรื่องราวนี้ขึ้นโดยการสังเกต สอบถามจากผู้รู้ และสรุปจากที่ได้พบเห็นมาเท่านั้น ขอนำเสนอเป็นลำดับดังข้อมูลข้างล่างนี้

พิธีวันแรกหรือวันเข้าจะประกอบด้วยพิธีย่อย ๆ 3 พิธี

1. พิธีไหว้เจ้าที่ที่บ้าน เริ่มทำพิธีประมาณ 8.00 น.

รายการของไหว้เจ้าที่ที่บ้าน และรายการจัดถาดวิญญาณก่อนเดินทางไปทำพิธีที่สุสาน

การจัดของไหว้เจ้าที่ที่บ้านก่อนไปสุสาน

การจัดของในถาดวิญญาณ

2. พิธีไหว้เจ้าที่สุสาน

เริ่มทำพิธีประมาณ 9.00 น. โดยเท่ยจะเริ่มจากการทำน้ำมนต์ (Tẩy uế ) พรมไปที่ของไหว้ที่จัดวางบนแท่นพิธี ที่ต้องทำน้ำมนต์พรมของไหว้ก่อนก็เพราะว่าในยุคก่อนเจ้าภาพจะไว้ทุกข์ยาวนานถึง 2 ปี (ยกเว้นลูกชายคนโตต้องไว้ทุกข์ต่ออีก 3 เดือนหลังจากการทำพิธีออกทุกข์เมื่อครบ 2 ปี ) และก่อนจะครบ 2 ปี จะนิยมทำกงเต๊ก ดังนั้นของไหว้ที่ทำมาจากครอบครัวที่ยังไว้ทุกข์อยู่ก็อาจถือได้ว่าไม่บริสุทธิ์และสะอาดพอที่จะนำขึ้นไหว้เทพเจ้า เท่ยจึงต้องทำน้ำมนต์ปะพรมเสียก่อน แต่ในปัจจุบันแม้ว่านิยมออกทุกข์กันตอนครบ 100 วันแล้วก็ตาม แต่เท่ยก็ยังคงทำน้ำมนต์พรมของไหว้ก่อนเพื่อรักษาธรรมเนียมดั้งเดิมและอีกนัยหนึ่งย่อมแสดงถึงความละเมียดและความใส่ใจในการนำของไหว้ที่สะอาดบริสุทธิ์ขึ้นไหว้เทพเจ้า

ข้อสังเกตอีกอย่างคือ ถ้า tẩy uế แล้วจะไม่มีการล้างมือเหมือนในพิธีการอื่น ๆ (การใช้นิ้วจุ่มน้ำแล้วเช็ดใส่กระดาษเงินกระดาษทองก่อนเริ่มพิธี )

รายการของไหว้เจ้าที่ที่สุสาน

รายการของไหว้ที่สุสานนี้มีมากมายหลายรายการแต่ละรายการล้วนแล้วแต่มีความหมาย ได้แก่

1.ไก่ต้ม + ข้าวเหนียว 1 จาน + หมากพลู 1 จาน ใช้ไหว้เทพเจ้าองค์หลักผู้คุมวิญญาณในปรโลก

2.ขาหมูขาหน้าติดเล็บ + ข้าวเหนียว 1 จาน + หมากพลู 1 จาน ใช้ไหว้เทพเจ้าที่ประจำ ณ สุสาน

3.เนื้อหมูสามชั้นต้ม 5 ชิ้น + ข้าวเหนียว 5 จาน + หมากพลู 5 จานใช้ไหว้เทพเจ้าประจำทิศทั้ง 5 ได้แก่ เหนือ (bắc), ใต้ (nam), กลาง (Trung), ตะวันออก (đông) และ ตะวันตก(tây)

4. ปลามีเกล็ดปิ้ง และเนื้อวัวปิ้ง ใช้ไหว้เทพซ้ายขวา (มังกร-ซ้าย เสือ-ขวา ซึ่งเป็นผู้ดูแลรักษาหลุมศพหรือโหม่

5. ข้าวสาร 1 ถ้วย + เกลือ 1 ถ้วย ใช้โปรยเป็นทานให้วิญญาณเร่รอนหรือสัมพะเวสี ซึ่งก่อนจะโปรยทั้งสองอย่างจะมีการนำของไหว้ลงจากแท่นพิธีแล้วพลิกของไหว้ทุกอย่างจากบนลงล่างเพื่อใช่เซ่นไหว้เสียก่อน

การจัดของขึ้นแท่นพิธีเพื่อไหว้เจ้าที่ที่สุสาน

เท่ยทำน้ำมนต์ (Tẩy uế ) พรมของไหว้

หลังจากพรมน้ำมนต์ของไหว้บนแท่นพิธีเสร็จแล้วเท่ยจะนำน้ำมนต์ส่วนที่เหลือไปพรมที่หลุมศพหรือโหม่โดยมีความหมายเดียวกันคือทำความสะอาดโหม่ให้บริสุทธิ์หรืออีกนัยหนึ่งคือการพรมไปที่ผืนดินเพื่อปลุกให้เจ้าของโหม่รับรู้ ทั้งนี้เพื่อเชิญให้สถิตที่ป้ายวิญญาณในถาดวิญญาณเพื่อจะได้ไปรายงานตัวต่อเทพเจ้าในพิธีการไหว้ที่ในศาลา และจะได้เชิญวิญญานกลับบ้านเพื่อเข้าพิธีที่จะมีขึ้นในลำดับต่อไป

(ทั้งนี้ตามความเชื่อที่ว่าขวัญ หรือ phách ของผู้ตายจะสลายไปกับศพที่ฝังในดิน อ่านเพิ่มเติมได้จากตอน Hồn và vía - โห่นหว่าเวี๋ย เรื่องที่ลูกหลานเวียดนามรุ่นใหม่ไม่เข้าใจ )

เท่ยทำพิธีเชิญวิญญานที่หลุมศพหรือโหม่หลังจากพรมน้ำมนต์รอบ ๆ แล้ว (Tẩy uế )

เชิญถาดวิญญาณเข้าร่วม (รายงานตัว) ในพิธีไหว้เทพเจ้าและเจ้าที่ในสุสาน

การนำของไหว้บนแท่นพิธี (หลังเสร็จพิธีไหว้เจ้าที่) ทุกอย่างลงมาแล้วพลิกจากบนลงล่างก่อนนำไปใช้ในพิธีไหว้ผีไม่มีญาติ และวิญญานเร่ร่อน

การโปรยเหรียญบาท 18 เหรียญ ข้าวสาร และเกลือเพื่อเป็นทานแก่วิญญาณเร่ร่อนและสัมพะเวสีในสุสาน

3. พิธีไหว้วิญญาณ

หลังจากเสร็จพิธีที่สุสานถาดวิญญาญจะถูกเชิญโดยลูกชายคนโต หรือหลานชายคนโตสืบสกุลกรณีลูกชายคนโตเสียชีวิตไปก่อนก็จะใช้หลานชาย (หลานปู่-หลานย่า) คนโตหรือเรียกว่า cháu đích tôn (จีนเรียก ตั่ว ซุง) เชิญถาดวิญญาณแทน เมื่อถึงบ้านก็จะเริ่มพิธีไหว้วิญญานราว 10.30 น. โดยมีของไหว้ดังนี้

รายการของในพิธีไหว้วิญญาณหลังจากกลับจากสุสาน

การจัดสำรับข้าวแกง ในพิธีไหว้วิญญานหลังกลับจากสุสาน

3. พิธีไหว้ของหวาน

พิธีไหว้ของหวานหรือเรียกกันว่า Cúng cỗ chè หรือเป็นทางการจะเรียกว่า Lễ chúc thực โดยทั่วไปจะเริ่มพิธีในช่วงเวลา 20.00 น. โดยในพิธีจะมีการอ่านบทไหว้ chúc thực ที่พรรณนาถึงพระคุณพ่อหรือแม่ หรือบทอื่น ๆ ตามแต่กรณี เช่น บทพรรณนาของสามีถึงภรรยา ภรรยาถึงสามี พ่อแม่ถึงลูก เป็นต้น โดยการอ่านจะอ่านเป็นทำนองเอื้อนอย่างไพเราะตามแบบฉบับของตำราโบราณ ทั้งนี้ภูมิปัญญาเท่ยยุคก่อนผู้คิดบทไหว้พรรณนาขึ้นนั้นวัตถุประสงค์หนึ่งก็เพื่อเป็นกุศโลบายสั่งสอนให้คนที่เข้าร่วมในพิธีซาบซึ้งถึงพระคุณของพ่อแม่ผู้ให้กำเนิดตลอดจนความรักความผูกพันของสามีภรรยา ของพ่อแม่ที่มีต่อลูก เป็นต้น ทั้งนี้เพื่อให้เกิดสติ ให้เกิดความรักใคร่กันในการใช้ชีวิตที่เหลือบนโลกนี้นั่นเอง แต่เป็นที่น่าเสียดายว่าปัจจุบันแทบไม่มีผู้ที่ฟังบทพรรณนานี้ได้เข้าใจ คงเป็นแต่เพียงบทอ่านส่วนหนึ่งในพิธีกรรมเท่านั้น

รายการของไหว้ในพิธีไหว้ของหวาน

การจัดถาดของหวาน หมากพลูและข้าวต้มมัดในพิธีไหว้ของหวาน

ตัวอย่างบท chúc thực (ขอบคุณเจ้าของตำราที่เอื้อเฟื้อข้อมูล)

พิธีไหว้ของหวานในงานกงเต๊กแบบเวียดนามบ้านนาจอก

บรรยากาศค่ำคืนหลังเสร็จพิธีไหว้ของหวาน

ในวันแรกหรือวันเข้าลำดับพิธีย่อยมีเพียง 3 พิธีเท่าที่กล่าวมา หลังจากเสร็จพิธีแล้วตลอดคืนไปจนช่วงการเริ่มพิธีในวันถัดไปก็จะมีการตามธูปในถาดวิญญานไว้ตลอด และในช่วงดึกลูกหลานต้องร่วมกันนับและจดบันทึกจำนวนเครื่องกระดาษและของกงเต๊กประกอบอื่น ๆ ส่งต่อให้เท่ยในวันรุ่งขึ้นเพื่อทำรายการส่งของให้ผู้รับกงเต๊กถูกต้องในพิธีเผากงเต็ก หรืออาจมีการจัดเตรียมของไหว้ต่าง ๆ ที่จะใช้ในวันรุ่งขึ้น