จาก "เยินเงาสลัว" สู่ Memoirs of a Geisha ว่าด้วยสุนทรียศาสตร์แบบญึ่ปุ่น

เยินเงาสลัว
( In Praise of Shadow )
จุนิจิโร ทานิซากิ เขียน
สุวรรณา วงศ์ไวศยวรรณ แปล



วันก่อนไปดูหนังเรื่อง Memoirs of a Geisha มาแล้วก็พบว่าให้ยังไง ยังไง ฝรั่งก็ไม่เข้าใจสุนทรียศาสตร์แบบตะวันออก จขบ.รู้สึกว่าหนังเรื่องนี้มันโฉ่งฉ่าง และหลายฉากก็ออกจะเป็นลิเกฝรั่งอยู่ครามครัน จขบ.ไม่ได้สัมผัสถึง "ความเย็นยะเยือก" ซึ่งเป็นสิ่งที่ควรมีในหนังญึ่ปุ่น เวลาที่เราดูหนังญี่ปุ่น ที่สร้างโดยคนญึ่ปุ่นเอง มันจะมีอารมณ์ของ ความนิ่ง ความสงบ ความยะเยือก แต่ไม่พบอารมณ์แบบนี้ในหนัง Memoirs of s Geshia เลยค่ะ
อย่างไรก็ตามการลงทุนมหาศาลในการเนรมิตสตูดิโอในโรงถ่ายให้กลายเป็นหมู่บ้านในญึ่ปุ่นช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 ก็ทำให้ จขบ.รู้สึกยินดีอยู่บ้าง และคิดถึงหนังสือเล่มนี้ขึ้นมาจับใจ

" เยินเงาสสัว " (คำว่าเยิน หมายถึงเยินยอ คนแปลเลือกศัพท์เก่า ซึ่งเคยปรากฏในลิลิตพระลอมาใช้ แต่ในการพิมพ์ครั้งที่ 2 เปลี่ยนมาใช้เป็น เยิรเงาสลัว ) มีลักษณะคล้ายความเรียงเชิงบ่นของคนแก่ ที่กำลังสะท้อนใจกับปรากฏการ์ณไหลบ่าของวัฒนธรรมตะวันตกที่เข้ามาสู่ญึ่ปุ่น จุนิจิโรคนเขียนเรื่องนี้พูดถึงความงามของสถาปัตยกรรม แบบญึ่ปุ่น อาหาร ผู้หญิงโบราณ ข้าวของเครื่องใช้ จุนิจิโรบอกว่า สุนทรียรสแบบญึ่ปุ่นนั้นมาพร้อมกับเงาสลัว ไม่ว่าจะเป็นห้องแบบญี่ปุ่น ภาชนะเครื่องเขินที่ใช้ใส่อาหารญี่ปุ่น เขาบอกว่า ซุปมิโสะ ที่ใส่อยู่ในถ้วยทรงกลม ลงรักสีดำ นั้น ดูสงบนิ่ง ชวนค้นหา และน่าลิ้มลองมากกว่าซุปแบบฝรั่งที่มักเสิร์ฟมาในจานสีขาวรูปทรงแบนกว้าง
จุนิจิโรอธิบายว่าทำไมคนตะวันออกจึงสนใจ และให้คุณค่ากับทองคำ เขาบอกว่าเป็นเพราะมันเปล่งประกายในทีมืดนั่นเอง ส่วนเกอิชา นั้นทำไมต้องแต่งหน้าขาวจัด คนเขียนเรื่องนี้อธิบายไว้อย่างน่าฟังว่า " บรรพบุรุษของเราเมื่อได้สกัดกั้นแสงเจิดจ้าจากเบื้องบนเอาไว้แล้ว ก็สร้างโลกแห่งเงาสลัวบนพื้นดิน ภายในห้วงลึกแห่งเงาสลัวนั้นพวกเขาจัดที่ไว้ให้สำหรับสตรี โดยทำให้เธอขาวที่สุดในสิ่งมีชีวิตทั้งปวง " เราจึงเห็นการแต่งหน้าแบบขาวจัดของเกอิชาญึ่ปุ่น

ฝรั่งไม่อาจเข้าถึงความงามแบบเงาสลัว ความงามแบบนามธรรม แม้แต่คำว่า "เข้าใจ" คนตะวันออกอย่างคนไทยเรา ยังมีความเป็นนามธรรมอยู่สูง "เข้าใจ " เข้าไปในใจ คำว่าเข้าใจ ของตะวันตก ยังขึ้นอยู่กับการทำให้กระจ่าง "I see " ฝรั่งต้องเห็น ถึงจะเข้าใจ แต่คนไทย คนตะวันออก นั้น การจะทำความรู้จักสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้กระจ่าง ต้อง เข้าไปในใจ

จุนิจิโรบอกไว้ตอนหนึ่งว่า "ข้าพเจ้าทราบดีและรู้สึกเป็นบุญคุณต่อคุณประโยชน์ทั้งหลายแห่งโลกสมัยใหม่นี้ ไม่ว่าเราจะคร่ำครวญร้องบ่นอย่างไร ญี่ปุ่นก็เลือกที่จะตามโลกตะวันตก และญี่ปุ่นก็ไม่อาจจะทำอะไรได้นอกจากจะก้าวไปข้างหน้าอย่างกล้าหาญ ...ข้าพเจ้าเขียนมาทั้งหมดนี้ ด้วยความคิดที่ว่ายังอาจจะมีช่องทางที่เราจะรักษาอะไรไว้ได้บ้าง บางทีอาจเป็นโลกแห่งวรรณกรรมหรือศิลปะ ข้าพเจ้าจะขอเรียกร้องเอาโลกแห่งวรรณกรรมนี้ ข้าพเจ้าอยากให้มีชายคาหนาทึบและกำแพงมืดสลัว ข้าพเจ้าจะผลักสิ่งที่ปรากฏออกมาชัดเจนจนเกินไปให้กลับไปดินแดนแห่งเงาสลัว ...ข้าพเจ้าไม่ได้เรียกร้องให้เป็นแบบนี้ไปเสียทุกแห่ง แต่บางทีเขาอาจจะยอมให้เรามีคฤหาสน์สักหลัง ที่เราปิดไฟให้มืดสลัวและดูสิว่าจะเป็นอย่างไร... "

ดูเผินๆ แล้วเหมือนคนเขียนเรื่องนี้จะแอนตี้ตะวันตกและค่อนข้างจะอนุรักษ์นิยม โดยส่วนตัว จขบ.ไม่แอนตี้ความเจริญก้าวหน้าหรือการเปลี่ยนแปลง การห้ามไม่ให้สิ่งใดสิ่งหนึ่งเปลี่ยนแปลงนั้นดูจะขัดกับหลักธรรมชาติ แต่ในแง่สุนทรียรส จขบ.ชอบความสุนทรียศาสตร์แบบเงาสลัวมาก ไม่เชื่อลองนั่งลงทานข้าวกับใครสักคนในที่เงียบๆ มีเพลงแผ่วๆ จาง ๆ ภายใต้บรรยากาศแสงสลัวๆ ที่สามารถเห็นเงาสะท้อนของเปลวเทียนในดวงตาของคู่สนทนาของเราดู
มา "เยินเงาสลัว " ด้วยกันนะคะ



เพลงนี้ชื่อ The chairman's waltz เพลงประกอบจากหนังเรื่อง Memoirs of a Geisha ใครที่ดูหนังแล้วคงทราบว่า Chairman คือพระเอกของหนังเรื่องนี้

Create Date : 03 กุมภาพันธ์ 2549 Last Update : 31 สิงหาคม 2557 16:36:22 น. Counter : 5588 Pageviews.		56 comments
Share Tweet