บล็อกท่องเที่ยว entryนี้มีการลัดคิวกันเกิดขึ้นนิดนึงครับเนื่องจากเจ้าของบล็อกกำลังเคลียร์ร้านอาหาร – กาแฟ ในหัวหินก็เลยจะเคลียร์ที่เที่ยว – ที่พัก ในหัวหิน เอามาเขียนบล็อกให้หมดเผอิญมีเรื่องที่เป็นโอกาศพิเศษอันน่าตื่นเต้นมากกว่ามาคั่นครับ ก็เลยคิดว่าจะทกำบล็อกเสียก่อนที่จะช้านานไปกว่านี้ครับ

นิทรรศการวิจิตรภูษาพัสตราภรณ์ ณ พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ

การเดินทางไปพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติก็ไปไม่ยากเลยครับ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติตั้งอยู่ติดกับมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ประตูด้านสนามหลวง อีกด้านหนึ่งก็ติดกับโรงละครแห่งชาติ ตรงข้ามอนุสาวรีย์ทหารอาสาครับ

เมื่อซักเดือนสิงหาคม 2558 ทางพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติได้จัดแสดงนิทรรศการ “วิจิตรภูษาพัสตราภรณ์” ขึ้น ณ พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ ที่ทรงอุทิศพระองค์ในการอนุรักษ์ผ้าไทยโดยทรงจัดตั้งมูลนิธิศิลปาชีพพิเศษเพื่อเก็บรวบรวมผ้าเก่าทั่วทั้งประเทศโดยทำกี่ศึกษาลวดลายต่างๆและรวบรวมผู้รู้ ผู้มีความชำนาญในการทอผ้าแบบต่างๆแล้วสอนให้กับชาวนา –ชาวไร่ให้สามารถทอผ้าได้ แต่เดิมนิทรรศการ “วิจิตรภูษาพัสตราภรณ์” จัดขึ้นระหว่างวันที่ 14 สิงหาคม 2558 ถึงวันที่ 4 พฤศจิกายน 2558 เจ้าของบล็อกได้ข่าวมาซักพักใหญ่แล้วแต่เนื่องด้วยมีธุระบ้าง ลืมไปบ้าง ก็ไม่ได้ไปชมนิทรรศการนี้ซักที จนเกือบลืมไปแล้ว เผอิญมีคนมาโพสในเพจ “เวียงวังและคลังประวัติศาสตร์” ว่านิทรรศการนี้ขยายเวลาการจัดแสดงออกไปจนถึงเดือนกุมภาพันธ์ปีนี้ เจ้าของบล็อกเลยคิดว่าถ้าปล่อยให้เนิ่นช้าออกไปอีกก็คงจะติดธุระหรือลืมไปบ้างเหมือนเคย พอได้อ่านโพสจากเพจ “เวียงวังและคลังประวัติศาสตร์” ก็จัดการแต่งเนื้อแต่งตัวออกจากบ้านไปชมนิทรรศการเลยดีกว่าครับ

เนื่องจากบล็อกนี้มีรายละเอียดมาก  ซึ่งเป็นรายละเอียดที่ได้มาจาก booklet ที่ทางพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติแจกมา  และรายละเอียดที่เจ้าของบล็อกไปหาเพิ่มเติมมา  จึงขอแบ่งบล็อกมาเที่ยว  นิทรรศการ “วิจิตรภูษาพัสตราภรณ์” ออกเป็น  2 ตอนนะครับ ในส่วนของตอนแรกจะขอนำเสนอเรื่องราวของผ้าไทยในราชสำนักก่อน

อิสริยพัสตราภูษาภัณฑ์

ในราชสำนักไทยตั้งแต่สมัยอยุธยานิยมสั่งผ้ามาจากเมืองนอกเช่น  จีน  อินเดีย เปอร์เซีย  เป็นเพราะว่าประเทศไทยในสมัยก่อนนั้นยังผลิตเส้นไหมได้ไม่ค่อยมีคุณภาพ  เป็นแบบชาวบ้านทำเองมากกว่า  เพราะฉะนั้นผ้าเนื้อดีที่ใช้ในราชสำนักจึงจำเป็นต้องสั่งมาจากต่า่งประเทศ  จนเมื่อถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงโปรดเกล้าฯ  ให้ตั้ง  "กรมหม่อนไหม"  ขึ้น  เพื่อทำการศึกษาและพัฒนาสายพันธุ์ตัวไหมให้ได้เส้นไหมที่มีคุณภาพดีจะได้ใหราษฎรนำไปเลี้ยงปและทอผ้าเนื้อดีโดยไม่ต้องสั่งจากต่างประเทศ

ผ้าในราชสำนักไทยจึงมีความวิจิตรพิศดารมากๆ มีทั้งผ้าเนื้อดี  มีการนำเส้นทองเส้นเงินทอเข้าไปกับเส้นไหมเพื่อทำให้ผ้านั้นสวยงามขึ้น  ทั้งมีการปักทำให้ผ้านั้สวยงามขึ้นอีก

“ ผ้า เป็นศิลปวัตถุที่มีคุณค่าทางโบราณคดีมาก เพราะโบราณวัตถุต่างๆเป็นของใช้ ผู้คนในสมัยโบราณแค่หยิบใช้สอย แต่ว่าผ้าผู้คนใส่ติดอยู่กับตัวเลย จึงมีเรื่องราวเล่าขานต่างๆมากมาย”

คำกล่าวของอาจารย์แพน เผ่าทอง ทองเจือ นักประวัติศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญเรื่องผ้า

งานชิ้นเอกที่นำมาจัดแสดงในนิทรรศการ “วิจิตรภูษาพัสตราภรณ์” ก็คือ ฉลองพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นเสื้อนอกแบบยุโรปตัดจากผ้าสักหลาด ปักดิ้นทองเป็นรูปใบและผลต้นโอ๊กบริเวณหน้าอก สาบเสื้อ รอบแขน และสาบหลัง

ผ้าเขียนทอง เป็นผ้าพิมพ์ลายละเอียดยิบทั้งผืน แล้วนำมาเขียนเส้นทองด้วยมือตามขอบลายทั้งผืนเพื่อเพิ่มความสวยงามเกิดขึ้นครั้งแรกในรัชกาลที่ 1 ใช้เป็นผ้านุ่งหรือพระภูษาทรงสำหรับเจ้านายชั้นพระองค์เจ้าขึ้นไป

คัมภีร์พระภิกขุปาฎิโมกข์ ทอเป็นตัวหนังสืออักษรขอม และภาษาบาลี ด้วยเส้นไหมทอง

ถุงผ้าเข้มขาบสำหรับบรรจุสัญญาบัตรพระราชทานแด่พระเจ้าราชวงศ์เธอกรมพระสุดารัตนราชประยูร พ.ศ. 2411 ตัวถุงเป็นผ้าไหมอินเดียทอยกดอกด้วยแล่งเงิน กาไหล่ทอง เส้นไหมสีลายแถบปากถุงแพรเป็นสีเขียว

ผืนซ้ายมือเป็นผ้าสมปักปูมท้องนาคผ้าสมปักปูม คือ ผ้ามัดหมี่ที่มีลวดลายสวยงามนิยมให้ผ้าออกโทนสีแดง เชิงผ้านิยมทำเป็นลายกรวยเชิง ซึ่งความละเอียดและสวยงามของผืนผ้าแสดงถึงฐานะของผู้สวมใส่ ในภาษาเขมรคำว่า สมปัก แปลว่า ผู้ชาย คำว่า ปูม หมายถึง ลวดลาย ผ้าชนิดนี้ใช้พระราชทานสำหรับขุนนางเพื่อใช้นุ่งเข้าเฝ้า ฯ หรือนุ่งในงานพระราชพิธี

ส่วนผืนที่อยู่ด้านหลังเป็น ผ้านุ่งเยียรบับ สำหรับผู้มีบรรดาศักดิ์เป็นผ้าที่สั่งทอมาจากอินเดียโดยทอเส้นไหมปนกับเส้นทองและเส้นเงินที่ทำโดยการแผ่แผ่นกาไหล่ทองกาไหล่เงินให้เป็นแผ่นบางมากๆแล้วเอามาห่อเส้นไหมเอาไว้ แล้วทอเป็นผ้ายกดอกเงินหรือทองโดยให้เส้นทองกับเส้นเงินมีจำนวนมากกว่า ถ้าทอเป็นผ้าที่มีเชิงจะนำมาทำเป็นผ้านุ่ง แต่ถ้าทอเต็มผืนไม่มีเชิงจะเอาไว้ใช้ตัดเสื้อ ผ้าเยียรบับ หรือ ส้ารบับ สัณนิษฐานว่ามีที่มาจากภาษาเขมร ซ่าระบับ ซึ่งมีรากมาจากภาษาเปอร์เซียว่า Zar แปลว่า ทอง กับคำว่า Baft ซึ่งแปลงว่า ฝ้ายหรือไหม

ผ้าสุจหนี่ หรือที่ภาษาเปอร์เซียเรียกว่า Suzani เป็นผ้ากำมะหยี่แล้วปักแบบหักทองขวาง(คือการใช้เส้นทองมาปักตามขาวงจนเกิดเป็นลวดลาย) สำหรับปูลาดที่นอนหรือที่นั่งสำหรับเจ้านายที่ทรงสัปตปฎลเศวตรฉัตร (ฉัตรขาว 7 ชั้น) ขึ้นไป

ย่ามของสมเด็จพระวันรัต (แดง) ปักหักทองขวางบนผ้ากำมะหยี่

เครื่องแบบเต็มยศตำแหน่งจางวางหมาดเล็กตัวเสื้อเป็นผ้าสักหลาดสีดำคอตั้ง ที่คอและปลายแขนสีบานเย็น ปักดิ้นทองลายก้านขด กนกเปลว กระดุมตรามงกุฎ 6 เม็ด อินธนูสีบานเย็น

เครื่องแบบเต็มยศข้าราชการกระทรวงวัง ตัวเสื้อเป็นผ้าสักหลาดสีดำทั้งตัว คอตั้ง ปักด้วยดิ้นทองลายก้านขด นาค และหน้าสิงห์ กระดุมกาไหล่ทอง 7 เม็ด

ผ้ากรองทอง ทำโดยการใช้เส้นเงินแล่ง ทองแล่ง เอามาถักทั้งผืน นิยมใช้เป็นผ้าทรงสะพัก (ผ้าห่มทับผ้าสไบอีกที) สำหรับเจ้านายฝ่ายใน

ผ้าสไบกรองทอง ถักด้วยไหมทองแล่งลายตารางโปร่ง ปักดวงดอกแดงเล็กๆด้วยไหม

ถุงไหมถัก ปักดิ้นทองและสายรัดปากถุงมีพู่ห้อยสี่พู่

ผ้าต่วนปักดิ้นทองสำหรับเป็นสายสะพายสมาชิกเรื่องราชอิสริยาภรณ์ทุติยจุลจอมเกล้า และตติยจุลจอมเกล้า ฝ่ายใน

ตัวขวามือสุด เป็นเสื้อครุยของพระยาสวัสดิ์วรวิถี หรือ หม่อมอนิรุธเทวา ตัวเสื้อเป็นผ้าโปร่งปักดิ้นทอง ดิ้นเงิน

ผืนบนซ้ายมือเป็นผ้าคลุมไหล่ หรือผ้าห่มคลุม เป็นผ้าฝ้ายสีน้ำเงินปักด้วยไหมสีแดงและสีเขียวเป็นลายสี่กลีบ มะลิเลื้อย และกรวยเชิง

ผืนซ้ายล่างเป็นผ้าห่มไหมสีดำทั้งผืน ปักด้วยไหมหลายสีมีสีแดง สีฟ้า สีเขียวเป็นลายดอกไม้แปดกลีบก้านแย่ง แล้วเดินขอบลายด้วยดิ้นสีทอง มีเชิงผ้าเป็นลายกรวยเชิงชั้นเดียว ขอบผ้าปักลายดอกไม้ก้ามปู

ผ้าทรงสะพัก สำหรับเจ้านายฝ่ายใน เป็นผ้าแพรตาดทอง (ผ้าที่ทอด้วยทองแล่งกับไหมสี) ปักปีกแมลงทับชิ้นเล็กๆ และเลื่อมเป็นลายดอกไม้ ใบไม้ต่อกัน