สมองเสื่อม ….คืออะไร

ภาวะสมองเสื่อมจริงๆ แล้วเป็นแค่อาการแสดงอย่างหนึ่งของโรคซึ่งเกิดได้จากหลายสาเหตุ ความหมายโดยทั่วไปของสมองเสื่อม คือ การด้อยประสิทธิภาพในการทำงานของสมองทุกๆด้านแบบค่อยเป็นค่อยไป เช่น ความสามารถในการเรียนรู้ ความจำ การคำนวณ หรือการใช้ความคิดที่สลับซับซ้อน รวมถึงประสิทธิภาพทางการสื่อภาษา การแปลความหมาย

จะทราบได้อย่างไรว่ามีอาการสมองเสื่อม

ก่อนที่แพทย์จะบอกคุณว่าเป็นโรคสมองเสื่อม แพทย์จำเป็นต้องตรวจแยกโรคสมองเสื่อมเทียม ซึงพบได้บ่อยอันได้แก่ ภาวะที่เกิดจากความเครียด นอนไม่หลับ ความวิตกกังวล โรคซึมเศร้าและโรคจิตประสาทอื่นๆ ซึ่งมีผลทำให้ความคิดอ่านของสมองไม่ปกติ ส่วนใหญ่คนที่เป็นโรคสมองเสื่อมจริงๆ มักจะไม่ค่อยรู้ตัวว่าตัวเองเป็น แต่ญาติหรือคนใกล้ชิดหลายๆ คนจะสังเกตอาการและให้ข้อมูลแก่แพทย์ทราบถึงความผิดปกติทางสมองที่ค่อยเป็นค่อยไปตรงกันข้ามกับผู้ที่เป็นโรคสมองเสื่อมเทียมที่มักจะบอกกับแพทย์โดยตรงว่าตัวเองหลงลืมง่ายและวิตกกังวลว่าจะเป็นโรคสมองเสื่อม ในการตรวจแพทย์อาจต้องทดสอบ ความจำ การคำนวณ สังเกตการแก้ปัญหาง่ายๆ คนที่เป็นโรคสมองเสื่อมมักสูญเสียความจำที่เพิ่งเรียนรู้ใหม่ๆ แต่ความจำในอดีตมักจะยังดี ยกเว้นในกรณี ที่เป็นมากหรือเป็นมานานๆ

สาเหตุของสมองเสื่อม

ชื่อก็บอกอยู่แล้วว่าเกิดจากความเสื่อม ดังนั้นจึงพบได้บ่อยในคนสูงอายุ ซึ่งจริงๆ แล้วก็เป็นไปตามกฏเกณฑ์ของธรรมชาติ และสังขาร ส่วนใหญ่ไม่สามารถแก้ไขให้ดีได้ดังเดิม สาเหตุใหญ่ๆ แบ่งได้ดังนี้

1. สมองเสื่อมจากวัยชรา มักพบในคนสูงอายุวัย 65-70 ปีขึ้นไป

2. โรคอัลไซเมอร์ เป็นภาวะสมองเสื่อมที่เกิดขึ้นก่อนวัยอันควร คืออายุไม่เกิน65 ปี โรคนี้พบบ่อยในประเทศแถบตะวันตก การวินิจฉัยที่แน่นอนต้องทำการตรวจชิ้นเนื้อสมองเราจะพบพยาธิสภาพของเซลสมองเสื่อมลงเหมือนคนแก่อายุ70-80 ปี ในเมืองไทยยังมีการศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับโรคนี้น้อยจึงดูเหมือนว่าพบอุบัติการณ์โรคนี้น้อยกว่าความเป็นจริง

3. โรคสมองเสื่อมที่เกิดจากเลือดไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ มักเกิดจากหลอดเลือดเส้นเล็กๆ ทั่วไปอุดตันซ้ำ ๆ มานานทำให้เซลล์สมองตาย และการทำงานของสมองโดยรวมเสื่อมลงโรคนี้พบอุบัติการณ์ในคนไทยได้บ่อยกว่าโรคอัลไซเมอร์คนที่เป็นโรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน ไขมันในเลือดสูงมานานโดยไม่ควบคุมให้ดี มักมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคนี้ได้ง่าย

4. ภาวะเลือดคั่งในสมอง หรือเนื้องอกในสมองเป็นโรคที่แพทย์ต้องพยายามมองหา เพราะคนไข้อาจมาด้วยอาการพฤติธรรมเปลี่ยนแปลงคล้ายภาวะสมองเสื่อม บางรายสามารถรักษาให้หายได้โดยการผ่าตัด

5. ภาวะขาดวิตามินบี 12 พบได้น้อย มักพบในคนที่ได้รับการผ่าตัดกระเพาะลำไส้มานานๆ และขาดอาหาร

6. โรคติดเชื้อที่มีผลทางสมอง เช่น ซิฟิลิส ปัจจุบันพบน้อย ไวรัสสมองอักเสบซึ่งมีหลายชนิด และโรคยุคใหม่มาแรง คือ ไวรัสเอดส์ ทำให้เกิดภาะสมองเสื่อมได้

7. สมองเสื่อมจากการติดสุราเรื้อรังนานๆ

8. ภาวะที่เกิดตามหลังการขาดออกซิเจน เช่น มีอาการชักซ้ำติดต่อกันนานๆ หรือ ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำเป็นเวลานานๆนอกจากนี้ยังมีบางโรคทำให้เกิดสมองฝ่อบางส่วน เช่น โรคพาร์กินสัน ซึ่งทำให้เกิดอาการสั่น เคลื่อนไหวช้าลง

การรักษา

ขึ้นอยู่กับสาเหตุ และการวินิจฉัยแยกโรคที่ถูกต้อง ส่วนใหญ่จะแก้ไขให้ดีดังเดิมได้ยาก ยกเว้นภาวะเลือดออกในสมอง บางกรณีสามารถรักษาให้หายได้โดยการผ่าตัดแพทย์อาจใช้ยาบำรุงสมองเพื่อหวังผะลอความรุนแรง ของโรคให้เสื่อมช้าลง โดยทั่วไป การป้องกันในสิ่งที่ทำได้ย่อมเป็นสิ่งที่ดีที่สุดเราไม่สามารถหยุดยั้งความเสื่อมตามธรรมชาติได้ แต่เราสามารถดูแลสุขภาพของเราให้ดี เช่น ควบคุมความดันโลหิตสูง เบาหวาน ไขมัน ให้อยู่ในเกณฑ์ปกติอย่างสม่ำเสมอ ไม่สูบบุหรี่ ไม่ดื่มเหล้า หลีกเลี่ยงสารเสพติด ซึ่งจะมีผลทำลายสุขภาพในระยะยาว ไม่สำส่อนทางเพศเพื่อป้องกันโรคเอดส์ ทำจิตใจให้สดชื่น เแจ่มใสอยู่เสมอ มีความรัก ความเข้าใจ ความอบอุ่น ในครอบครัว ยอมรับสภาพตามความเป็นจริง ไม่เคร่งเครียดเกินไป เพียงเท่านี้ก็สามารถทำให้ชีวิตมีความสุขได้ระดับหนึ่ง