ข้าวต้มมัด หรือ ข้าวต้มผัด

คนโบราณยกให้ข้าวต้มมัด

เป็นเหมือนสัญลักษณ์ของคนมีคู่

เพราะมีลักษณะการจับขนม 2 ชิ้น

มามัดเข้าไว้ด้วยกัน

และมีความเชื่อว่า ถ้าหนุ่มสาวคู่ไหน

ทำบุญวันเข้าพรรษา ด้วยข้าวต้มมัด

ความรักมักจะดีชีวิตคู่ครองจะคงอยู่นานตลอดกาล

เหมือนกับข้าวต้มมัด ที่ผูกกันติดหนึบนั่นเอง

คนโบราณผู้มีคู่ เลยนิยมทำข้าวต้มมัด

ไปถวายพระในวันเข้าพรรษา

ตำนานข้าวต้มมัด ขนมแห่งความรัก

ของพระอินทร์ กับนางสนมกินด้วยกัน

เมื่อตอนมีความรักให้กัน

แต่ต่อมาพระอินทร์เกิดจับได้ว่า นางสนมมีชู้

จึงโกรธและดลบันดาลให้ลูกของนางสนมที่เกิดกับชู้

คลอดออกมาเป็นข้าวต้มมัด

เมื่อถึงเวลาที่ นางสนมคลอดบุตรออกมา

ก็กลายเป็นข้าวต้มมัดจริง

นางสนมเกิดความรังเกียจเดียดฉันท์

ลูกแท้ ๆ ของตัวเอง

เลยนำลงมาทิ้งไว้ที่ป่า ในโลกมนุษย์

ตา-ยายคู่หนึ่ง เดินเข้าไปเจอข้าวต้มมัด

ที่นางสนมมาทิ้งไว้ ลองแกะกินดู

แล้วว่าอร่อย ก็เลยลองทำตามดู

แล้วก็นำมาขายจนเป็นที่แพร่หลายมาจนถึงทุกวันนี้นี่เอง

ข้าวต้มมัด หรือข้าวต้มผัด

เป็นการนำข้าวเหนียวไปผัด หรือกวนกับน้ำกะทิ

จากนั้นก็ห่อด้วยใบตองหรือใบมะพร้าวอ่อน

สอดไส้กล้วยลงไปด้วย แล้วนำไปนึ่งให้สุก

ต้องเป็นกล้วยน้ำว้าอย่างเดียว เพราะว่า กล้วยน้ำว้าสุกยาก

เมื่อนำมานึ่งกับข้าวเหนียวแล้ว จะสุกพร้อมกันนั่นเอง

ข้าวต้มมัดมีชื่อเรียกหลากหลายมาก เช่น

“ข้าวต้มมัดไต้” หรือ ขนมมัดไต้ ข้าวต้มมัดใต้

เป็นชื่อเรียกข้าวต้มมัด ของคนภาคใต้

มีเอกลักษณ์โดดเด่นก็คือ การนำข้าวเหนียวไปห่อ

แล้วมัดให้มีลักษณะเหมือน ไต้ที่ใช้จุดไฟ

มัดเป็นปล้อง ๆ 4-5 ปล้อง

ซึ่งมีขนาดยาวกว่า ข้าวต้มมัดทั่วไป

ไม่มีไส้ มีรสชาติเค็ม ที่ทำมาจาก

ส่วนผสมถั่วทองโขลก กับเครื่อง

เช่น รากผักชี กระเทียม และพริกไทย

แถมยังใส่หมู และมันหมูลงไปด้วย

และยังแยกออกไปอีกด้วยว่า

ถ้าห่อด้วยใบกะพ้อ เรียก “ห่อต้ม”

แต่ถ้าห่อด้วยใบมะพร้าว และมัดด้วยเชือก

เรียกว่า “ห่อมัด”

“ข้าวต้มกล้วย” เป็นชื่อเรียกข้าวต้มมัด

ของคนภาคอีสาน มี 2 แบบด้วยกันคือ

ใช้ข้าวเหนียวดิบปรุงรสด้วยเกลือ ใส่ถั่วลิสงต้มสุก

เคล้าให้เข้ากัน นำไปห่อเป็นมัด

ใส่ไส้กล้วย แล้วเอาไปต้มให้สุก

ส่วนแบบที่ 2 คือ แบบผัด

จะผัดข้าวเหนียวกับกะทิ นำไปห่อใส่ไส้กล้วย

แล้วต้มให้สุกจะไม่ใส่น้ำตาลลงไปในส่วนผสม

แต่จะใช้วิธีนำมาจิ้มกิน กับน้ำตาลแทน

“ข้าวต้มหัวหงอก” หรือข้าวต้มมัดของ คนภาคเหนือ

จะนำข้าวต้มมัดที่สุกแล้ว มาหั่นเป็นชิ้น ๆ

คลุกกับมะพร้าวขูด แล้วโรยน้ำตาลทราย