สงกรานต์: ก้าวผ่านร้าย ย้ายสู่ดี
 

     ในทางดาราศาสตร์โบราณ และโหราศาสตร์  สงกรานต์  หมายถึง  การที่ดวงอาทิตย์โคจรย้ายราศี คือ ออกจากกลุ่มดาวหนึ่ง  เข้าสู่อีกกลุ่มดาวหนึ่ง  ดังได้พูดถึงมาครั้งหนึ่งแล้ว
 
     การเคลื่อนย้ายก้าวไปอย่างนี้  หมายถึงการผ่านไปของกาลเวลา  สงกรานต์มาถึงครั้งหนึ่ง ก็หมายถึงเวลาผ่านไปปีหนึ่ง   เมื่อเวลาผ่านล่วงไป  ก็หมายถึงความเปลี่ยนแปลงของสิ่งทั้งหลายด้วย เริ่มแต่ชีวิตและวัยของมนุษย์  ส่วนที่ผ่านไปแล้วเพิ่มขึ้น และส่วนที่เหลือน้อยลง
 
     ภาวะเช่นนี้  มองจากทางธรรม  ย่อมเป็นเครื่องเตือนสติให้ได้นึกได้คิด  ทบทวนความเป็นไปข้างหลัง และคิดตระเตรียมสิ่งที่หวังข้างหน้า  สิ่งใดผิดพลาด  ก็เป็นโอกาสที่จะละเลิกเสีย  สิ่งใดดีงาม  เป็นไปเพื่อความเจริญก้าวหน้า ก็ควรจะไม่ประมาท  เร่งขวนขวายทำให้จริงจังต่อไป
 
     สงกรานต์  แปลว่า  ก้าวไปดี หรือก้าวไปอย่างดี ก็ได้   ถ้าแปลอย่างนี้  ก็เป็นเครื่องสนับสนุนความหมายในทางที่ดีมากยิ่งขึ้น โดยให้คติว่า สิ่งใดเป็นความผิดพลาดเสียหาย  นอกจากละเลิกแล้ว  ก็ให้ลืมเสียได้  สิ่งที่ผ่านไปแล้ว ก็ให้เป็นอันผ่านพ้นไป  ต่อไปนี้มาก้าวไปสู่ที่ใหม่ ที่สดใสดีงาม
 
     ถ้าแปลอีกอย่างหนึ่ง  สงกรานต์  ก็หมายถึงการก้าวไปด้วยกัน  หรือพร้อมกันก้าวไป  ตามความหมายอย่างนี้  เล็งถึงความสามัคคี หรือการกระทำของหมู่ชน
 
     สงกรานต์  เป็นเวลาสำหรับทุกคนจะร่วมใจกันแสดงความพร้อมเพรียงสามัคคีและน้ำใจไมตรี  ช่วยกันทำกิจเพื่อส่วนรวมนำสังคมหรือชุมชน ให้ก้าวไปสู่ความเจริญรุ่งเรือง
 
     สงกรานต์ ยังแปลได้อีกว่า  การก้าวไปรวมกัน  เมื่อแปลอย่างนี้  ย่อมให้ความหมายว่า  คนทั้งหลาย แม้อยู่ต่างแห่งกัน ถึงเวลานี้  ต่างก้าวเข้าไปหากัน   ไปรวมกันเป็นกลุ่มเป็นก้อน  ผนึกกันเป็นอันหนึ่งอันเดียว
 
     เมื่อถือคตินี้จากสงกรานต์  ผู้ที่มีเรื่องผิดพ้องหมองใจกันแตกแยกกระจัดกระจายกัน หรือผิดพลาดพลั้งเผลอต่อกัน  ถึงเวลานี้ลืมเรื่องผิดพ้องกันเสีย  ให้อภัย  หันมาปรองดองสามัคคีกัน   ทำให้เกิดความเป็นปึกแผ่นมั่นคง  เป็นฐานที่จะให้หมู่คณะมีกำลังแข็งแรงยิ่งขึ้น
 
     แปลความหมายคำว่า  “สงกรานต์”   มาแล้วหลายอย่างควรยุติเสียที  แต่ก่อนที่จะจบ  นึกขึ้นมาถึงตำนานเกี่ยวกับกำเนิดสงกรานต์  เห็นควรนำมากล่าวไว้ด้วย  พอให้เรื่องสงกรานต์ใกล้ความสมบูรณ์มากขึ้น และบางทีจะได้คติสอนใจเพิ่มขึ้น
 
     ใจความของตำนานนั้นมีว่า  กาลนานมาแล้ว  มีมาณพหนึ่งชื่อธรรมบาลกุมาร เป็นผู้มีสติปัญญาเฉลียวฉลาดยิ่งนัก  ได้เรียนรู้แตกฉาน  เจนจบศิลปศาสตร์
 
     ครั้งนั้น  ท้าวกบิลพรหมทราบกิติศัพท์ จึงมาหยั่งดูสติปัญญาของธรรมบาล  โดยตั้งคำถาม ๓ ข้อว่า เวลาเช้า เวลากลางวัน และเวลาค่ำ สิริอยู่ที่ใด
 
     การแพ้ชนะในการตอบคำถามนี้   เอาศีรษะเป็นเดิมพัน   ถ้าธรรมบาลกุมารตอบไม่ได้ จะต้องยอมให้ตัดศีรษะถวายแด่กบิลพรหม  แต่ถ้าธรรมบาลตอบได้  ท้าวกบิลพรหมจะยอมสละพระเศียรตอบแทน
 
     เบื้องแรก   ธรรมบาลกุมารหาคำตอบไม่ได้    จนปัญญา แม้กบิลพรหมจะให้เวลาถึง ๗ วัน แต่เวลา ๖ วันแรกก็จวนจะผ่านไปเปล่า จนธรรมบาลกุมารท้อแท้ใจทอดอาลัยชีวิต บังเอิญไปนอนใต้ต้นไม้ใหญ่ที่มีนกอินทรีผัวเมียจับอยู่ ได้ยินคำตอบปัญหาจากนกอินทรีนั้น ซึ่งสนทนากันด้วยความหวังว่าจะได้กินเหยื่อคือศพของธรรมบาลกุมาร
 
     คำตอบนั้นว่า  เวลาเช้า  สิริหรือราศีอยู่ที่หน้า   คนจึงล้างหน้า   เวลากลางวัน  อยู่ที่อก  คนจึงประพรมอก   เวลาค่ำ  อยู่ที่เท้า   คนจึงล้างเท้าก่อนเข้านอน
 
     เมื่อได้คำตอบเช่นนี้  ผู้ที่เสียศีรษะจึงกลายเป็นฝ่ายท้าวกบิลพรหม และท้าวกบิลพรหมนั้น  ก็รักษาปฏิญญามั่นคงปฏิบัติตามสัญญาโดยเคร่งครัด
 
     อย่างไรก็ตาม กบิลพรหมนั้นทรงมหิทธานุภาพ  หากตัดเศียรแล้ว  ภัยอาจเกิดแก่โลกได้  เพราะหากเศียรตกถึงแผ่นดินไฟจะไหม้โลก   หากปล่อยไปในอากาศ   ฝนก็จะแล้ง   หากทิ้งในมหาสมุทร   น้ำก็จะแห้ง
 
     ด้วยความกรุณาต่อชาวโลก ท้าวกบิลพรหมจึงตรัสสั่งธิดาทั้ง ๗ ให้เอาพานมารองรับเศียร นำไปประดิษฐานไว้ที่เขาไกรลาส
 
     เมื่อครบกำหนด ๓๖๕ วัน  ตามสมมติว่าเป็นปีหนึ่ง   ในวันสงกรานต์  ธิดาทั้ง ๗ ก็ผลัดเวรกันมาอัญเชิญเศียรนั้น  แห่รอบเขาพระสุเมรุคราวหนึ่ง  แล้วประดิษฐานไว้ที่เดิม  ทำอย่างนี้หมุนเวียนกันไปคนละปีจนครบรอบธิดาทั้ง ๗ องค์
 
     ตามตำนานนี้ ให้เห็นคติอย่างหนึ่งว่า   อันมนุษย์ทั้งหลายที่เกิดมา  ดิ้นรนต่อสู้เพื่อชีวิต  แล้วก็สิ้นสุดด้วยตายไปในโลกนี้   ต่างถูกครอบงำด้วยอวิชชา  ไม่รู้ความจริงของธรรมชาติที่แวดล้อมตน  ที่สุดแม้แต่ชีวิตของตน  ก็ไม่เข้าใจสภาวะที่แท้จริง
 
     ผู้ที่ไม่รู้แจ้งความจริงของธรรมชาติ   ไม่รู้เท่าทันชีวิต    ก็ย่อมต้องเสียศีรษะ  ปล่อยชีวิตถูกกลืนหายหมดไปเปล่า
 
     แต่มนุษยบางคน  เพราะถูกธรรมชาติบีบคั้น  ด้วยความหวาดกลัวนั่นแหละ เป็นเหตุให้ศึกษาค้นคว้าแสวงสัจธรรม ใฝ่หาคำตอบแก่ชีวิตของตน  ผู้ที่ค้นคว้าหาคำตอบได้  เป็นผู้รู้เท่าทันชีวิต ย่อมกลับเป็นผู้มีชัยต่อธรรมชาติ  เป็นผู้ที่ธรรมชาติยอมมอบชีวิตให้  เป็นผู้ดำรงชีวิตอยู่อย่างแท้จริง  คุ้มกับการที่เกิดมา  เมื่อดำรงชีวิตอยู่อย่างแท้จริงแล้ว  ก็ไม่ต้องหวั่นต่อการเกิดการตาย
 
     อย่างไรก็ตาม  ความมีชัยต่อธรรมชาติในที่นี้   มิได้หมายเพียงการเอาชนะธรรมชาติภายนอกอย่างเดียว  แต่หมายถึงการเอาชนะธรรมชาติภายในตนด้วย คือธรรมชาติ ซึ่งอยู่ที่ชีวิตจิตใจของตนนี่แหละ  ชัยชนะที่เกิดจากความรู้เท่าทันสภาวะที่แท้จริงของสิ่งทั้งหลาย และรู้จักวางจิตใจอย่างถูกต้องต่อโลกและชีวิต

     เมื่อมองดูไป  สงกรานต์  ก็มีความหมายให้มองได้หลายอย่าง  ทั้งที่มองอย่างชาวบ้านและชาววัด ทั้งที่ลึกซึ้ง และที่เป็นพื้นๆ
 
     แม้จะมองอย่างง่ายๆ  ก็ยังได้ความหมายว่า  เพราะสงกรานต์เป็นเวลาที่ดวงอาทิตย์อยู่ใกล้เส้นศูนย์สูตร ประเทศที่อยู่ใกล้เส้นศูนย์สูตร มีอากาศร้อนที่สุดในรอบปี ในฤดูกาลที่ร้อนจัดเช่นนี้ คนจึงสนุกสนานรื่นเริงและแสดงความปรารถนาดีต่อกัน ด้วยการรดน้ำสาดน้ำ ช่วยดับความเร่าร้อนให้เกิดความชุ่มชื่นเยือกเย็น เป็นความสุขอย่างหนึ่ง
 
     จะมองความหมายอย่างไหน และจะคิดไปกี่อย่างก็ตาม   เมื่อวันสงกรานต์มาถึงแล้ว  ก็ควรให้ได้ความหมายสักอย่าง จะได้เป็นสงกรานต์ที่ไม่ผ่านไปเสียเปล่า
 
     ขอเพียงว่า  ความหมายที่ได้นั้น  ควรจะเป็นความหมายที่ดีงาม  ช่วยเชิดชูชีวิตจิตใจให้เบิกบานและประณีตผ่องใสมากขึ้น   หากได้หลายอย่าง หรือครบทุกอย่าง ก็ยิ่งดี
 
     ถ้านึกอะไรไม่ได้  ก็เอาแค่หัวเรื่องว่า   “สงกรานต์ – ก้าวผ่านร้าย  ย้ายสู่ดี”   วันสงกรานต์นี้  ก็คงจะไม่เป็นหมันเสียทีเดียว
 
 

Create Date : 13 พฤศจิกายน 2567		1 comments
Last Update : 14 พฤศจิกายน 2567 7:23:06 น.
Counter : 99 Pageviews.
Share Tweet