นวนรรน ธีระอัมพรพันธุ์
12 มีนาคม 2016 ·

มีคนสอบถามผมมาหลังไมค์ ว่า กรณีที่คนไข้ขอถ่ายรูปการวินิจฉัยของหมอ ที่หมอเขียนในเวชระเบียนหรือ OPD Card จะตอบไปอย่างไรดี และหากไม่ให้ แล้วคนไข้ถามด้วยความไม่เข้าใจว่า "มันมีอะไรเป็นความลับเหรอคะ" (ซึ่งก็อาจเป็นคำถามซื่อๆ ด้วยความไม่เข้าใจ ไม่ได้มีเจตนาจะท้าทายอะไรก็ได้) เราจะตอบอย่างไรดี และหลักการเรื่องนี้ควรเป็นอย่างไร

ในฐานะนักวิชาการด้านสารสนเทศสุขภาพที่สนใจเรื่องกฎหมายและ information privacy ส่วนตัวผมมีความเห็นดังนี้ และขอแชร์มาเผื่อจะเป็นประโยชน์กับท่านอื่นด้วยครับ

1. โดยหลักการ ข้อมูลในเวชระเบียนหรือ OPD Card (ไม่ว่าจะในรูปแบบกระดาษหรืออิเล็กทรอนิกส์) เป็นข้อมูลที่โรงพยาบาลจัดเก็บเพื่อใช้ในการดูแลรักษาคนไข้เป็นหลัก แต่คนไข้มีสิทธิเข้าถึงข้อมูลของตนเอง (และผู้แทนโดยชอบธรรมก็มีสิทธิเข้าถึงข้อมูลของคนไข้ตามกฎหมาย) ดังนั้น โรงพยาบาลไม่มีสิทธิปกปิดการให้ข้อมูลในเวชระเบียนแก่คนไข้

แต่...แต่...แต่...ทุกโรงพยาบาลจะมีกระบวนการที่คนไข้หรือผู้แทนต้องยื่นขออนุมัติ ผอ.รพ. เพื่อขอสำเนาเวชระเบียน อยู่ดีๆ คนไข้จะถือเวชระเบียนตัวเองไปถ่ายเอกสาร หรือหยิบ smart phone ขึ้นมาถ่ายภาพเวชระเบียนตัวเองไม่ได้ครับ เพราะอาจผิดนโยบายการขอสำเนาเวชระเบียน และ/หรือ นโยบายการถ่ายภาพใน รพ. ซึ่งเป็นนโยบายที่ รพ. ชอบที่จะออกมาในการบริหารจัดการโรงพยาบาลของตน และคุ้มครองสิทธิและ privacy ของคนไข้ต่างๆ ได้

กระบวนการที่คนไข้ต้องขออนุมัติ ผอ. ในการขอถ่ายสำเนานี้ มีขึ้นเพื่อการตรวจสอบว่าคนไข้หรือผู้แทน มีสิทธิเข้าถึงข้อมูลดังกล่าวจริง รวมทั้งอาจเป็นช่องทางในการพูดคุยระหว่างคนไข้กับผู้บริหาร เผื่อมีความคับข้องใจหรือมีประเด็นที่ผู้บริหารสามารถรับเรื่องร้องเรียนหรือชี้แจงได้ เพื่อเป็นการลดการเผชิญหน้าหรือทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างแพทย์กับผู้ป่วยแย่ลง นอกจากนี้ยังช่วยให้ รพ. มีหลักฐานเอาไว้อ้างอิงว่าได้เปิดเผยข้อมูลอะไร ให้ใคร เมื่อไหร่ อย่างไร ซึ่งเป็นระบบสำหรับการ accountable ในการเปิดเผยข้อมูลส่วนบุคคล และเป็นหลักการทั่วไปในการคุ้มครอง privacy ครับ

2. ดังนั้น ถ้าเป็นผม ผมก็คงตอบคนไข้ไปว่า

"ไม่ใช่เรื่องความลับอะไรหรอกครับ แต่เอกสารนี้เป็นเอกสารที่ทาง รพ.ใช้ในการดูแลคนไข้ และสื่อสารกันระหว่างบุคลากรด้วยกัน และทางเรามีการควบคุม เพราะไม่งั้นใครจะหยิบมือถือขึ้นมาถ่ายของใครก็ได้ หรือใครจะเอาไปถ่ายสำเนาอะไรก็ทำได้ โดยไม่มีการตรวจสอบ เราก็จะไม่รู้ว่าเขาเป็นใคร เป็นคนไข้ตัวจริงหรือเปล่า คนไข้อนุญาตหรือเปล่า หรือเป็นผู้แทนโดยชอบธรรมหรือเปล่า และจะเอาสำเนาไปทำอะไร มีอะไรที่ทาง รพ. ควรอธิบาย ชี้แจง หรือเปล่า

ดังนั้น รพ.จึงมีนโยบายที่ต้องมีการขออนุญาต เพื่อให้ตรวจสอบได้ชัดเจน และมีหลักฐานอ้างอิงหากมีภาพหลุดไปแล้วคนไข้มาฟ้อง รพ. ทีหลังว่าไม่รักษาความลับผู้ป่วย เราจะได้มีหลักฐานไว้อธิบายด้วย

แต่ข้อมูลคนไข้ เป็นสิทธิของคนไข้ที่เข้าถึงได้อยู่แล้ว ดังนั้น เราไม่ได้บ่ายเบี่ยง เพียงแต่มันเป็นขั้นตอนปกติในการขอสำเนา ที่ต้องทำตามระบบของ รพ. เพื่อบริหารจัดการให้กระบวนการนี้คุ้มครองความลับของผู้ป่วยได้รัดกุมและไม่เกิดปัญหากับ รพ. เองในภายหลังด้วย

แต่ถ้าหากคนไข้อยากจะทราบเพียงคำวินิจฉัยเป็นภาษาหมอ เผื่อจะเอาไปค้น หรือเอาไปสอบถามผู้รู้ หมอให้ได้อยู่แล้วครับ ไม่ต้องถ่ายรูปหรือขออนุญาตอะไรให้วุ่นวายหรอกครับ หมอเขียนในกระดาษโน้ตให้เลยก็ได้ ถ้าไม่ได้เอาไปใช้อ้างอิงเป็นหลักฐานอะไรที่จำเป็นต้องเอาสำเนาเวชระเบียนจริงๆ จังๆ ก็ไม่ต้องถ่ายหรอกครับ หมอเขียนเป็นโน้ตให้ก็น่าจะใช้ได้ สะดวกกว่าด้วย เอามั้ยครับ"

ก็หวังว่าคำตอบแบบนี้จะช่วยอธิบายให้คนไข้ที่มีเหตุมีผลเข้าใจได้บ้างนะครับ หากคนไข้ยังไม่ยอมรับเหตุผล หรือยังคงไม่เข้าใจ ก็ส่งต่ออย่างสุภาพให้คนไข้ไปคุยกับผู้บริหาร รพ. ก็ได้ครับ

การฝึกตอบคำถามเหล่านี้ เป็นทักษะที่หมอทุกคนควรฝึกครับ อย่าทำตัวเป็นไก่ตาแตก ลุกลี้ลุกลน หรืออย่าทำท่า defensive เกินเหตุ หรือท่าทีเป็น authority เช่น "หมอบอกว่าถ่ายไม่ได้ ก็ไม่ได้สิ" "เรามีนโยบายห้ามถ่ายภาพนะครับ หยุดถ่ายเดี๋ยวนี้นะ" (โดยไม่ชี้แจงเหตุผลหรือความจำเป็นในฝั่งของเรา)

ทำแบบนี้ มีแต่ตายกับตาย แทนที่จะส่งเสริมความเข้าใจซึ่งกันและกัน จะยิ่งทำให้เกิดความไม่ไว้วางใจ ไม่เข้าใจ และไม่เปิดใจรับการอธิบายเหตุและผล และจะส่งผลเสียต่อความสัมพันธ์ระหว่างแพทย์กับผู้ป่วยในที่สุดครับ

ขอบคุณคำถามดีๆ จากหลังไมค์ นะครับ

นพ.นวนรรน ธีระอัมพรพันธุ์
12 มี.ค. 2559

(ความเห็นนี้ เป็นความเห็นส่วนตัวในฐานะนักวิชาการครับ ไม่ใช่ความเห็นหรือจุดยืนของหน่วยงานหรือองค์กรใด)

ที่มา https://www.facebook.com/nawanan/posts/10107328736749740