ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของดอกพิกุล

ไม้ต้น (T) สูงประมาณ 8-15 เมตร เปลือกต้นสีเทาปนดำ แตกเป็นร่องลึกและเป็นสะเก็ด เปลือกในเป็นเส้นใยนุ่ม สีชมพู ลำต้นและกิ่งมักคดงอเป็นปุ่มปม ไม้ผลัดใบ เรือนยอดสีเขียวเข้มรูปเจดีย์ เป็นพุ่มกลมแน่นทึบ

ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับกัน ลักษณะใบรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ ปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบเรียบ เนื้อใบหนากรอบ ผิวใบเรียบมัน ใบมีสีเขียวเข้ม

ดอก ออกดอกเดี่ยวหรือออกเป็นกระจุกครั้งละ 2-6 ดอก ตามส่วนยอดและซอกใบ ดอกย่อยมีสีขาวปนเหลือง กลิ่นหอม กลีบเลี้ยงมี 8 กลีบ แบ่งเป็น 2 ชั้น กลีบดอกประมาณ 24 กลีบ ออกดอกเกือบตลอดปี

ผล ลักษณะรูปไข่กว้าง 1.5 ซม. ยาว 2.5 ซม. ผลสุกมีสีส้ม รสหวาน และมักมีเมล็ดเดียว

นิเวศวิทยา

ถิ่นกำเนิด อินเดีย พม่า เป็นไม้ที่มักพบขึ้นตามป่าดินชื้นทั่ว ๆ ไป ในประเทศที่ที่มีอากาศร้อนชื้น เช่น ตามป่าดิบภาคใต้ ภาคตะวันออก นิยมปลูกเป็นไม้ประดับตามวัดวาอารามต่าง ๆ และตามสวนทั่วทุกภาคของประเทศไทย

การปลูกและขยายพันธุ์

สามารถปลูกได้ทุกฤดูกาล เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วน ความชื้นปานกลาง ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด ตอนกิ่ง หรือการปักชำกิ่ง

ประโยชน์ทางยา

รสและสรรพคุณในตำรายา

ราก รสเฝื่อน แก้เสมหะ บำรุงโลหิต และแก้ลม

เปลือกต้น รสฝาด ฆ่าแมลงกินฟัน (ฟันผุ) แก้เหงือกอักเสบ นิยมเป็นยาต้มเอาน้ำอมบ้วนปาก อมแก้ปากเปื่อย

กระพี้ รสเมาเบื่อ แก้กลากเกลื้อน

แก่น รสขมเฝื่อน บำรุงโลหิต แก้ไข้ ใช้ทำเป็นยาบำรุงหัวใจ

ใบ รสเบื่อฝาด แก้หืด ฆ่าเชื้อกามโรค

ดอก รสหอมสุขุม แก้ลม บำรุงโลหิต เป็นยาบำรุงหัวใจ ใช้แต่งกลิ่น เข้ายาไทย รักษาลม ขับเสมหะ ทำให้ชุ่มชื่น

เมล็ด รสเฝื่อน นำไปโขลกให้ละเอียด ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ ยาเหน็บทวารหนักเด็ก รักษาอาการท้องผูก

วิธีและปริมาณที่ใช้

1. แก้ปวดฟัน ฟันโยก โดยใช้เปลือกต้นสด 1 ฝ่ามือ หรือประมาณ 15-20 กรัม สับเป็นชิ้น ต้มในน้ำเดือด 500 ซีซี นานประมาณ 10 นาที กรองเอาน้ำอมกลั้วคอเป็นประจำ วันละ 3 เวลา
2. แก้ปวดหัว เจ็บคอ และแก้ไข้ โดยใช้ดอกพิกุลสดตากแดดให้แห้งแล้วนำมาบดให้ละเอียดทำเป็นยานัตถุ์ ใช้นัตถุ์วันละ 3 ครั้ง เช้า-เย็น

ข้อควรทราบ

• ใยดอกพิกุล มีน้ำมันหอมระเหย (Volatile oil) ประเภท Saponin และ Alkaloid.
• ข้อมูลจาก  prayod.com