คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์สถาปัตยกรรมไทย
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์

สัญลักษณ์ของศูนย์กลางแห่งอำนาจของอาณาจักรอยุธยา โดยที่พระนครศรีอยุธยาเป็นเมืองหลวงหรือเมืองหลัก ที่ผ่านยุคสมัยต่างๆ มา 400 ปี ผ่านผู้ปกครองหรือมีราชวงศ์กษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่มาถึง 5 ราชวงศ์ วัดมหาธาตุในอยุธยาหรือสัญลักษณ์ของศูนย์กลางแห่งอำนาจ จึงน่าจะมีหลายองค์ ขึ้นอยู่กับการขึ้นมีอำนาจ ของราชวงศ์ในแต่ละยุคสมัย

รูปแบบแผนผังในแนวคติจักรวาลทัศน์ของวัดมหาธาตุ ที่ปรากฏชัดอยู่ในอยุธยา เช่น วัดพุทไธศวรรค์ วัดมหาธาตุกลางเกาะเมือง วัดใหญ่ชัยมงคล วัดเชิงท่าหรือวัด ตีนท่า ฯลฯ อีกหลายองค์

ในตัวอย่างของสัญลักษณ์ของศูนย์กลางแห่งอำนาจ ของอาณาจักรอยุธยาที่ใหญ่โตมากก็คือ วัดมหาธาตุ ที่กลางเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยา เชื่อกันว่า วัดมหาธาตุองค์นี้สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 1917 หรือในสมัยพระบรมราชาธิราชเสร็จสิ้นในสมัยพระราเมศวร ราชวงศ์อู่ทอง

พระปรางค์ของวัดนี้พังทลายลงหลายครั้ง

ครั้งแรกในสมัยพระเจ้าทรงธรรมที่บันทึกกันว่าพังลงมาครึ่งองค์ถึงชั้นครุฑ

พระเจ้าปราสาททองบูรณะขึ้นใหม่โดยให้สร้างพระปรางค์สูงถึง 25 วา หรือ 50 เมตร และพังทลายลงอีกครั้งในสมัยรัชกาลที่ 6 จนถึงพื้นคูหาเรือนธาตุ

การพังทลายและมีการบูรณะซ่อมแซมกันของครั้งนี้ ก็น่าจะมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบจากเดิมไปบางส่วน แต่จากจารึกของราชทูตลังกาที่เคยมานมัสการพระธาตุองค์นี้ ในสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศบันทึกว่า ที่ฐานพระปรางค์มีรูปราชสีห์ หมี หงส์ นกยูง กินนร โค สุนัขป่า กระบือ มังกร เรียงรายอยู่โดยรอบ ก็คือการหมายถึงสัตว์ในป่าหิมพานต์ที่อยู่เชิงเขาพระสุเมรุ

พระปรางค์หลักองค์ใหญ่ซึ่งพังทลายลงถึงคูหาเรือนธาตุ มีเค้าเป็นรูปซุ้มปรางค์ 4 ทิศที่น่าจะเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูป อันแทนพระพุทธเจ้าที่อุบัติแล้วในภัทรกัปนี้ 4 พระองค์ พระปรางค์บริวารอันน่าจะหมายความถึงอนุทวีป ที่รายล้อมเขาพระสุเมรุ ระเบียงคดนั้นก็คือกำแพงจักรวาล

ข้อสังเกตสำคัญก็คือ การสถาปนาวัดพระศรีสรรเพชรซึ่งอยู่ ในทิศใต้ของวัดมหาธาตุ ดูจะเป็นความหมายเป็นชมพูทวีป อันเป็นที่อุบัติของพระพุทธเจ้าศากยมุนี โดยมีเขตพระบรมมหาราชวังล้อมวัดนี้อยู่ อันหมายถึงต่อไปยังพระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา อันมีฐานะเป็นหน่อพุทธางกูรหรือพระโพธิสัตว์

หน้า 6

Create Date : 21 กันยายน 2557
Last Update : 21 กันยายน 2557 9:52:33 น.		0 comments
Counter : 1596 Pageviews.
Share Tweet