คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์สถาปัตยกรรมไทย
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์

งานทางสถาปัตยกรรมที่ยิ่งใหญ่และทรงคุณค่าที่สุดของอาณาจักรล้านนา เล่าขานเป็นตำนานที่น่าจะเป็นเรื่องจริงส่วนใหญ่ก็คือ วัดพระธาตุลำปางหลวงองค์นี้สร้างขึ้นร่วมสมัยกับการสร้างบ้านแปงเมือง คือ เมือง หริภุญชัย

ข้อสังเกตสำคัญก็คือ นครลำปางหรือ เขลางค์นครมิได้มีฐานะเป็นศูนย์กลางของอำนาจทางทหารหรือทางการเมืองใดๆ (เช่นเดียวกับลำพูนหรือหริภุญชัย) แต่งานทางสถาปัตยกรรมที่ยิ่งใหญ่ทั้งขนาด ฝีมือ เพราะแนวความคิดทางพุทธศาสนาที่ซ่อนไว้ในรูปแบบของอาคารหลังนี้

การยกฐานของกลุ่มอาคารในกำแพงจักรวาลของวัดพระธาตุลำปางหลวง ให้สูงเหนือพ้นระดับศีรษะมนุษย์ เพื่อเน้นถึงระดับของความรู้สึกหรือความสำคัญในเรื่องของจักรวาลทัศน์ให้ชัดเจน ประตูซุ้มโขงก็คือ แดนต่อระหว่างภพ นั่นคือ ภพของมนุษย์โลกกับภพของเทพ

ลานทรายภายในกำแพงเขตพุทธวาส ที่เป็นสัญลักษณ์ของทะเลสีทันดรอันรายล้อมรอบพระธาตุองค์ใหญ่อันเป็นสัญลักษณ์ของเขาพระสุเมรุ

พระธาตุองค์กลางที่ตั้งอยู่บนฐานสูงมีฐานรองรับเป็นชั้นๆ คือ การเน้นย้ำสัญลักษณ์ของสัตบริภัณฑ์ที่เน้นความสำคัญของพระธาตุหลวงอีกรอบ

แบบแปลนของพระธาตุหลวงองค์นี้ มีรูปแบบแปลนที่เรียกกันว่า พุทธเกษตรหรือ MANDARA ของความเชื่อในพุทธศาสนาฝ่ายมหายาน อันหมายถึงขอบเขตของแนวคิดทางพุทธศาสนาที่มีพระพุทธเจ้าได้มาอุบัติขึ้น

ก็เช่นเดียวกับวัดพระธาตุทั้งหลายที่รายล้อมพระธาตุหรือเจดีย์หลักก็คือ วิหารทั้ง 4 ทิศ ที่หมายถึงอนุทวีปที่รายล้อมเขาพระสุเมรุ ในความเชื่อบางท้องถิ่น กำหนดให้วิหารด้านทิศตะวันออกประดิษฐานพระพุทธรูปที่แทนองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าศากยมุนี

ในรูปแบบของวิหารที่มีหลังคาลดหลั่นกัน 3 ตับ ตั้งอยู่บนเสาสูง ไม่มีผนังกั้นระหว่างพื้นส่วนนอกกับภายใน เสมือนหนึ่งการเข้าสู่ความเป็นพุทธนั้นเปิดโล่งให้ผู้มีปัญญาเข้าสู่ความเป็นพุทธนั้นได้โดยเสรี

ภายในพระวิหารมีกู่หรือพระธาตุน้อย เรียกกันว่า กู่พระเจ้าล้านทอง ประดิษฐานพระพุทธรูปอยู่ภายในเป็นพระธาตุน้อยที่งดงาม พร้อมกับตุงไม้หรือธงไม้อันเป็นสัญลักษณ์ของการเฉลิมฉลองและเป็นสะพานเชื่อมระหว่างมนุษย์สู่ภพอันสูงขึ้นไป

หน้า 5

ขอบคุณ ข่าวสดออนไลน์

คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์สถาปัตยกรรมไทย
คุณชวพงศ์ ชำนิประศาสน์

อาทิตยวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

Create Date : 07 กันยายน 2557
Last Update : 7 กันยายน 2557 11:33:32 น.		0 comments
Counter : 1673 Pageviews.
Share Tweet