12 แม่ผู้มีบุญคุณ
12 แม่ผู้มีบุญคุณ
1. แม่โพสพ เป็นเทพธิดาประจำข้าว มีตำนานเล่าไว้แตกต่างกัน แต่สรุกตรงกันว่า ให้ทุกคนที่กินข้าว ได้สำนึกถึงพระคุณของแม่โพสพ หรือระลึกถึงประโยชน์ของเมล็ดข้าวที่เรากิน ชาวนาสมัยก่อนจะปฏิบัติต่อข้าวในทุกลักษณะด้วยความระมัดระวัง เช่น ไม่ทำข้าวหกเรี่ยราด ไม่เรากระด้งครอบปากครกตำข้าว ไม่เอาน้ำข้าวราดใต้ถุนครัว ฯลฯ เพราะเชื่อว่าจะทำให้แม่โพสพเสียใจ ปลูกข้าวกล้าไม่งอกงาม ไม่พอกิน และจะเกิดความอัปมงคลอย่างยิ่ง ปัจจุบันแม้ความเชื่อต่างๆ เกี่ยวกับข้าวจะลดน้อยถอยลงไป แต่เราทุกคนก็ยังควรรำลึกถึงพระคุณของข้าว ที่ทำให้เราเติบโต มีสุขภาพพลานามัยที่แข็งแรง
2. แม่พระธรณี หมายถึง เทพธิดาประจำแผ่นดิน หรือ เจ้าแม่แห่งแผ่นดิน ซึ่งก็คือผืนแผ่นดินที่เราเหยียบย่ำอยู่ทุกวันนี้นี่เอง แม่ธรณีมีคุณต่อเราก็เพราะเป็นที่ที่เราอาศัย และทำกิจกรรมทุกอย่างในชีวิตอยู่ในผืนแผ่นดินนี้ หากไม่มีแผ่นดินเราก้คงมีชีวิตอยู่ไม่ได้
3. แม่พิมพ์ หมายถึง ครูอาจารย์ซึ่งเราถือเป็นแบบอย่างความประพฤติของศิษย์ ครูบาอาจารย์ที่เป็นเหมือนดังแม่ที่สองรองจากแม่ผู้ให้กำเนิดเรา เพราะเป็นผู้อบรมสั่งสอนให้เราเป็นคนดี มีวิชาความรู้ที่จะไปทำมาหากินในอนาคต
4. แม่นม หมายถึง หญิงแม่ลูกอ่อน หรือหญิงที่เพิ่งคลอดลูก มีน้ำนมมากเกินพอให้ลูกของตัวดื่มกินแล้ว ยังอาจแบ่งปันให้ทารกในวัยเดียวกันของผู้อื่นได้กินบ้าง ซึ่งหญิงแม่ลูกอ่อนที่แบ่งน้ำนมของตนเลี้ยงดูทารกที่ไม่ใช่ลูกของตัวกิน จนกระทั่งทารกนั้นโตพอจะอดนมหรือเลิกกินนมหญิงนั้นแล้ว คือผู้ที่ได้ชื่อว่า แม่นม การหาหญิงแม่ลูกอ่อนมาเป็นแม่นมแก่ลูกหลานที่เกิดใหม่นี้ เป็นประเพณีนิยมในหมู่ชนชั้นกลางและชั้นสูงในโบราณกาล และมิใช่ว่าใครก็จะเป็นแม่นมได้ เพราะคนสมัยก่อนเขามีคัมภีร์ดูลักษณะด้วยว่า หญิงใดจะมีคุณสมบัติเป็นแม่นมที่ดีหรือไม่ดีอย่างไร เช่น ลักษณะสตรีและน้ำนมชั่ว “สตรีจำพวกหนึ่ง มีกลิ่นตัวคาวดังน้ำล้างเนื้อ เนื้อขาวเหลือง ห้องตัวยาว ฝ่ามือและเท้ายาว จมูกยาว สันทัดคน ไม่พี ไม่ผอม ลูกตาแดง หนังริมตาหย่อน นมยาน หัวนมเล็ก เสียงพูดแหบเครือดังเสียงการ้อง สะดือลึก กินของมาก ลักษณะดังกล่าวนี้ชื่อว่า ยักขิณี เป็นสตรีที่มีกามราคะแรง ถ้าให้ทารกบริโภคน้ำนมเข้าไป มักบังเกิดโรคต่างๆ ลักษณะอย่างนี้ ท่านให้ยกเสีย อย่าพึงเอา” ส่วนลักษณะสตรีน้ำนมดี คือ “สตรีจำพวกหนึ่ง มีกลิ่นตัวไม่ปรากฏหอมหรือเหม็น เอวกลม ขนตางอน จมูกสูง หัวนมงอนดังดอกอุบลพึ่งจะแย้ม เต้านมกลม รสน้ำนมนั้นหวานมันสักหน่อย ลักษณะสตรีอย่างนี้ ท่านจัดเป็นสตรีเบญจกัลยาณี ให้เลือกเอาไว้ให้ทารกบริโภคดีนักฯ”
5. แม่คงคา หรือแม่น้ำ หมายถึงเจ้าแม่ประจำน้ำ หรือ ลำน้ำใหญ่ซึ่งเป็นที่รวมของลำธารทั้งปวง เช่น แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำบางปะกง เป็นต้น โดยมากบริเวณซึ่งเป็นที่ตั้งของแม่น้ำทั้งหลาย มักจะเป็นแหล่งกำเนิดอารยธรรมต่างๆ อีกทั้งยังเป็นที่ทำมาหาเลี้ยงชีพ เป็นทางสัญจรไปมา ฯลฯ แม้ในปัจจุบันเราก็ได้อาศัยแม่น้ำเป็นเส้นทางคมนาคม ทำเกษตรกรรม อุตสาหกรรม จัดทำกิจกรรมเกี่ยวกับประเพณีต่างๆ เช่น ประเพณีชักพระ หรือโยนบัว เป็นต้น
6. แม่ย่านาง หรือ แม่ย่านางเรือ เป็นผีที่สิงสถิตอยู่ประจำเรือแต่ละลำ เจ้าของเรือส่วนมากจะมีความเชื่อว่าเรือทุกลำมีแม่ย่านางสิงสถิตอยู่ที่หัวเรือ และอาจจะเป็นผู้นำโชคหรือความหายนะมาสู่เรือของตนได้ ดังนั้น จึงต้องมีการกราบไหว้ และเซ่นสังเวยแม่ย่านางอยู่เสมอก่อนที่จะนำเรือออกทำกิจการต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การออกเรือใช้งานครั้งแรก ไม่ว่าจะเป็นเรือที่ทำขึ้นเอง หรือซื้อมา ถือว่าสำคัญที่สุด ต้องดูฤกษ์ยามและเซ่นสรวงบูชาแม่ย่านางเป็นพิเศษ ซื่อเชื่อว่าจะนำโชคชัยมาสู่เรือ และทำให้กิจการของตนเจริญก้าวหน้าได้
7. แม่ซื้อ หมายถึง เทวดาหรือผีที่เชื่อกันว่าเป็นผู้ดูแลรักษาทารก ตามความเชื่อว่ามี 7 คน และมีชื่อตามวันต่างๆ คือ วันอาทิตย์ชื่อ นางวิจิตรมาวรรณ วันจันทรืชื่อ นางวรรณนงคราญ วันอังคารชื่อ ยางยักษบริสุทธิ์ วันพุธชื่อ นางสามลทัศ วันพฤหัสบดีชื่อ นางกาโลทุกข์ วันศุกรืชื่อ ยางยักษ์นงเยาว์ และวันเสาร์ชื่อ นางเอกาไลย์ เวลาที่เราเห็นทารกยิ้ม หรือพูดอืออออยู่คนเดียว คนสมัยก่อนเชื่อว่าเป็นเพราะ แม่ซื้อ มาเล่นด้วย
8. แม่สื่อแม่ชัก หมายถึงหญิงที่ทำหน้าที่ชักนำเพื่อให้หญิงชายได้แต่งงานกัน สมัยนี้แม่สื่อแม่ชักอาจจะไม่จำเป็นสำหรับคนรุ่นใหม่ ด้วยว่าการดำเนินชีวิตของหนุ่มสาวปัจจุบัน ทำให้พบปะ คบหา และศึกษาอัธยาศัยใจคอกันได้ง่ายกว่าสมัยก่อน ทำให้ไม่ต้องใช้แม่สื่อเป็นตัวกลางเหมือนสมัยพ่อแม่หรือปู่ย่าตายายของเรา อย่างไรก็ดี ยุคโลกาภิวัตน์นี้แม่สื่อก็ใช่จะหมดหน้าที่ เพียงแต่อาจจะเปลี่ยนเป็นเพื่อนฝูง บริษัทจัดหาคู่ หรือเครื่องคอมพิวเตอร์ก็เป็นได้
9. แม่ยก หมายถึง หญิงที่เป็นผู้อุปถัมภ์พระเอกลิเกหรือนายวงดนตรีลูกทุ่ง แม่ยกในปัจจุบันยังหมายถึงผู้ให้ความอุปถัมภ์ในวงการบันเทิงอื่นๆ ด้วย
10 แม่บ้าน โดยปกติจะหมายถึง ภรรยาของพ่อบ้านคือแม่ของเรา แต่ในที่นี้จะขอกล่าวถึงแม่บ้านที่เป็นหญิงซึ่งเราว่าจ้างมาทำงานในบ้าน และเป็นผู้ดูแลกิจการต่างๆ ในบ้านแทนเรา ไม่ว่าจะเป็นเรื่องอาหารการกิน ซักรีด จัดเสื้อผ้า และข้าวของเครื่องใช้ ทำให้เราได้รับความสะดวกสบายในการดำเนินชีวิตประจำวันยิ่งขึ้น
11. แม่ครัว คือ หญิงที่มีหน้าที่ทำอาหาร การดำรงชีวิตปัจจุบัน หากเราไม่ได้ทำอาหารกินเองแล้ว เราจะพบว่าตามร้านอาหาร แม่ครัวเป็นบุคคลที่สำคัญยิ่ง เพราะเป็นหัวใจในการดึงดูดลูกค้าเข้าร้าน หรือแม้แต่ในบ้านเราเอง หากมีแม่ครัวดี ก็ย่อมจะทำให้เรามีความสุขในการกินอาหารที่บ้าน
12. แม่เลี้ยง หมายถึง เมียของพ่อที่มิใช่แม่ตัว หลายคนคิดว่าแม่เลี้ยงส่วนใหญ่จะใจร้ายใจดำเหมือนในหนัง หรือนวนิยายที่อ่าน แต่ก็มีแม่เลี้ยงจำนวนไม่น้อยที่รักลูกเลี้ยง และช่วยดูแลเอาใจใส่ส่งเสีย จนกระทั่งลูกเลี้ยงเติบใหญ่
จะเห็นได้ว่า “แม่” ที่ยกมาข้างต้น แม้จะมิใช่แม่ในความหมายของผู้ให้กำเนิกเรา แต่ก้ยังประโยชน์ต่อเราไม่โดยตรงก็โดยอ้อม ถือได้ว่ามีพระคุณต่อเรา สมควรที่เราจะได้ตระหนัก และปฏิบัติต่อพ่อแม่เหล่านี้ ด้วยความีน้ำใจไมตรีเพื่อแทนคุณ
ข้อมูล : สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
ผู้ติดตามบล็อก : 111 คน [
