มุทราของปางรำพึง - ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
คติ-สัญลักษณ์ สถาปัตยกรรมไทย ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
| พระพุทธรูปในแบบรูปปางรำพึงแสดงถึงการแสดงธรรมเทศนาหนึ่งขององค์สัมมาสัมพุทธเจ้าภายหลังการตรัสรู้อนุตรสัมมาสัมโพธิญาณแล้ว
พระพุทธเจ้าประทับเสวยวิมุตสุข ณ บริเวณริมแม่น้ำเนรัญชรา
คำว่า วิมุตติ หมายถึง ความหลุดพ้น ความเป็นอิสระ คือการเห็นชนิดที่เรียกว่า ประจักษ์ชัดตามความเป็นจริง รู้เท่าทันของการปรุงแต่ง หรือความคิด และรู้ชัดว่าได้พ้นจากอำนาจครอบงำของกิเลส
วิมุตติสุข จึงหมายถึง ความสุขที่ได้รู้ความจริงที่เรียกว่าอริยสัจ 4 และเป็นความสุขที่มิได้มีอานิสงส์เช่นเดียวกับทางโลก คือ ความสุขในกามคุณ
การบรรลุถึงวิมุตติสุข ก็คือ การเข้าถึงความเป็นสุขที่มิได้มีมาจากการปรุงแต่งด้วยกามราคะ หรือมิใช่ความสุขที่คิดว่าได้จากการทรมานตนให้ยากลำบาก หรือเป็นความสุขที่มิใช่เกิดจากความคิดที่หมายความทางลัทธิพราหมณ์ว่า ได้เข้าถึงสภาวะของความเป็นพรหม หรือพราหมณ์ หรือปรมาตมัน
ในการเสวยวิมุตติสุข ภายหลังการตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า ศิลปินได้สร้างพระพุทธรูปปางหนึ่ง เรียกว่า ปางพระรำพึง
ปางพระรำพึงเป็นพระพุทธรูปยืนประสานหัตถ์ (มือ) คว่ำฝ่ามือทั้งสองข้างบนพระอุระหรือหน้าอก ที่หมายถึงการพิจารณาธรรมะที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสรู้นั้น ล้ำลึกยิ่งนักที่จะให้ปุถุชนทั่วไปบรรลุธรรมที่พระพุทธองค์รู้และสั่งสอนได้ แต่เมื่อพิจารณา จำแนกคุณสมบัติของผู้ที่จะถึงพระพุทธศาสนาได้ในระดับต่างๆ ก็จะพบว่าปุถุชนทั่วไปมีภูมิธรรมหรือระดับสติปัญญาที่จะรู้เท่าทันธรรมทั้งปางนั้นมี 4 ระดับ
ระดับที่ 1 เปรียบดั่งดอกบัวบานที่อยู่เหนือน้ำคือ ผู้ที่จะรู้ธรรม (คือความจริงแท้ของชีวิต) ได้รวดเร็ว
ระดับที่ 2 เปรียบดั่งดอกบัวที่บานในวันต่อไป คือ ผู้ที่เมื่อฟังธรรมแล้วต้องไปฝึกฝน ตรึกตรอง วิเคราะห์ วิจารณ์ ซึ่งใช้เวลาไม่นานนัก
ระดับที่ 3 เปรียบดั่งดอกบัวที่อยู่ในน้ำ แต่ก็มีโอกาสที่จะบานในวันต่อไป คือผู้ที่ต้องใช้เวลาในการฝึกฝน ไตร่ตรอง วิเคราะห์ วิจารณ์ธรรม ที่ใช้เวลานานมากขึ้น
ระดับที่ 4 เปรียบเหมือนดั่งดอกบัวที่อยู่ใต้โคลนตม ที่อาจเป็นเหยื่อหรืออาหารของปลา หรือสัตว์น้ำ ก็คือ ผู้คนที่มีโอกาสที่จะได้รู้ธรรมยากมาก
มุทราของปางรำพึง เป็นมุทราของฝ่ายเถรวาท (ที่ไม่ปรากฏในรูปแบบพระพุทธรูปของฝ่ายมหายาน) การแสดงคติสัญลักษณ์ของมุทราปางนี้ก็คือ การเตือนสติ ให้เราได้ระลึกถึงพระพุทธคุณที่พระพุทธเจ้าได้ทรงสั่งสอนธรรมะ ที่เป็นหนทางของการพ้นทุกข์อันยังประโยชน์ต่อหมู่ชนทั้งหลายทั่วกัน
หน้า 5
ขอบคุณ ข่าวสดออนไลน์ คติ-สัญลักษณ์ สถาปัตยกรรมไทย คุณชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
อาทิตยวารสิริสวัสดิ์ค่ะ
Create Date : 15 มีนาคม 2558 |
Last Update : 15 มีนาคม 2558 11:02:31 น. |
|
0 comments
|
Counter : 1718 Pageviews. |
|
|