กรรมเก่า คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ.เป็นเจ้าบทบาทเดิม จากนั้น การศึกษาอาศัยปรโตโฆสะ ซึ่งมีคติว่า "คนเป็นไปตามสภาพแวดล้อมที่ปรุงปั้น" และโยนิโสมนสิการ ซึ่งมีคติย้อนกลับว่า "ถ้าเป็นคนรู้จักคิด แม้แต่ฟังคนบ้าคนเมาพูด ก็อาจสำเร็จเป็นพระอรหันต์"
บุญ
ข้อธัมม์ที่ถาม-เถียงกันบ่อย
หลักปฏิบัติ
สภาวธรรม
ปฏิบัติธรรมให้ถูกทาง
ผู้พิพากษาตั้งตุลา ใ ห้ สั ง ค ม ส ม ดุ ล
คติธรรมสั้นๆ
ภาษาธรรมวันละคำ
รู้เขา รู้เรา
ปัจฉิมวาจา
ความเป็นมาของการบวช
การทำวัตรสวดมนต์
ทำยังไงจึงจะมีอายุยืนและมีความสุข
นิพพาน-อนัตตา ฉบับเพียงเพื่อไม่ประมาท
พลังดันคน
ที่ทำงานของจิต
บรรลุธรรมอะไร?
พุทธปรัชญาในสุตตันตปิฎก
ธัมมาธิบาย
สวดมนต์
ความจน เ ป็ น ทุ ก ข์ ใ น โ ล ก
เรียนบาลีเพื่อรักษาพุทธพจน์
ศีล-ธรรมไม่มาโลกาจะพินาศ
หลักธรรมสำหรับผู้ยังไม่นับถือศาสนาใดๆ
ก่อนศึกษาพุทธธรรม
ภาค ๑. มัชเฌนธรรมเทศนา
ภาค ๒. มัชฌิมาปฏิปทา
ภาค ๓. อารยธรรมวิถี
วัฒนธรรมประเพณี
จารึกธรรม
<<
กุมภาพันธ์ 2567
>>
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
17 กุมภาพันธ์ 2567
???
ธรรมานุธรรมปฏิบัติ
สันโดษ ไม่สันโดษ ดีไม่ดี
ได้ดุลพอดี ที่เป็นลักษณะทางสายกลาง
ปัญญา ชี้นำเข้ามาและเดินหน้าในทางสายกลาง
???
ดินแดนที่ตกอยู่ในความวุ่นวาย
หมายเหตุ
ทีนี้ มองดูเกาะใหญ่ ถัดลงไปทางใต้
มะละกาลับหาย สุมาตรา-ชวา เฟื่องฟูขึ้นมาใหม่
มะละกา ที่แดนมาเลเซียขึ้นมาเป็นใหญ่เหนือ ชวา
???
ชวา ขึ้นมาล้ำ สุมาตรา
มลายู ขยายจากสุมาตรา ขึ้นยังมาเลเซีย
อิสลาม เริ่มเข้าที่ สุมาตรา
อินโดนีเซีย: ที่สุมาตรา ย้อนไปถึง ศรีวิชัย
???
อินโดจีน ส่วนล่างกับอดีตเด่นดังที่ ลังกาสุกะ
อินโดจีน ย้อนอดีตถึง ทวารวดี
จีน- อินเดีย แล้วเกิดมี อินโดจีน - อินโดนีเซีย
ภาคผนวก
คู่ต่างคู่เติม เสริมความรู้ธรรมให้เต็ม
พุทธในอินเดียแต่ละยุคๆ
ทัพมุสลิมเตอร์ก เก็บฉาก
ปุษยมิตร - มิหิรกุละ - ศาศางกะ ทำลายพุทธในระหว่าง
ศิวะอวตาร
นารายณ์อวตารเป็นพระพุทธเจ้า
เรื่องเกี่ยวกับโพธิสัตว์
ต้นโพธิ์ พระสถูป พระพุทธรูป
ย้ำอีกที
พระรัตนตรัย:สื่อเชื่อมต่อ และส่งเข้าสู่ทาง
ดูข้างเคียงให้ทั่ว จะเห็นของตัวว่าเป็นอย่างไร
ย้ำ
วัดถ้ำ: พุทธ เชน ฮินดู เปลือกดูคล้าย
เค้าอวสานแห่งพุทธศาสนา
ฮินดูฟื้น พุทธศาสนาสลบ
พุทธศาสนาประกาศอิสรภาพให้แก่มนุษย์
วัดกับถ้ำ
หลังพุทธกาล คามวาสี-อรัญญวาสี จึงมี
ถ้ำกับชีวิตของพระสงฆ์ในพระพุทธศาสนา
อชันตา เอลโลรา
???
ระบบสัมพันธ์ของธรรม
รู้ทุกข์จึงดับทุกข์ได้ไม่ใช่รู้ทุกข์ไป แล้วกลายเป็นทุกข์
เศรษฐกิจจะพอดี เมื่อมันทำหน้าที่เป็นปัจจัย
ปัญญา
สัญญา
ผู้ปล่อยวางได้ แต่ไม่ปล่อยปละละเลย
ความไม่ยึดมั่นถือมั่นที่แท้ อีกที
ความไม่ยึดมั่นที่แท้ ต้องดูจากคติพระอรหันต์
สมมุติ,บัญญัติ
ธรรมกับวินัยเสริมกัน
วินัยเป็นบรรทัดฐานแห่งพฤติกรรมที่ถูกต้องตามธรรม
วินัย
ดูหัวข้อนี้ให้ชัด
ธรรมที่ตรัสไว้ต่างชุด ดุจเครื่องมือที่ใช้กับต่างงาน
ดุลยภาพในระบบความสัมพันธ์ของธรรม
ความเชื่ออีกแนวหนึ่ง
ความไม่ประมาท ช่วยปรับให้พอดี จึงเป็นทางสายกลาง
สติมา ปัญญาเกิด
มองอินเดียกับฝรั่ง ให้เห็นความแตกต่างที่เป็นคติแก่ไทย
บทบาทหน้าที่ของสติ กับ ปัญญา
ระบบทุกข์ภัยประดิษฐ์ ดีกว่าปล่อยให้มักง่าย
เรียบง่าย แต่ระวัง อย่าให้กลายเป็นมักง่าย
ความประมาท ความไม่ประมาท เป็นไฉน
ผู้ไม่ประมาทใช้ประโยชน์จากอนิจจัง
มนุษย์เป็นปัจจัยสำคัญต่อความเสื่อมความเจริญ
ความไม่ประมาท คือความสามารถที่จะไม่เสื่อม
ถิ่นปิยชนผู้เปี่ยมด้วยศรัทธา
???
ธรรมานุธรรมปฏิบัติ
สันโดษ ไม่สันโดษ ดีไม่ดี
ได้ดุลพอดี ที่เป็นลักษณะทางสายกลาง
ปัญญา ชี้นำเข้ามาและเดินหน้าในทางสายกลาง
อธิษฐานจิต
ใช้เวลาสักนิด กับ เรื่องภวังคจิต
สายมู
???
สมาธิมีประโยชน์มากมาย ต้องใช้ให้คุ้มและให้ครบ
อย่าทิ้งความคิดปรุงแต่งทันที ปรุงแต่งดีได้ถึงฌานสมาบัติ
พระพุทธเจ้ากับเพลง
จะอาศัยสิ่งกล่อมหรือจะใช้วิริยะและปัญญา
อิสรภาพของมนุษย์ จะได้ด้วยการศึกษาที่ถึงธรรม
พระพุทธเจ้ามา ประกาศอิสรภาพให้แก่มนุษย์
ความรักต้องคู่กับความรู้
คิดปรุงแต่ง กับ คิดวิปัสสนา
พระพุทธเจ้าตรัสรู้เพราะโยนิโสมนสิการ
มีโยนิโสมนสิการ เรื่องร้ายก็กลายเป็นดี
รูปกาย ธรรมกาย
ที่ประกาศอิสรภาพของมนุษย์
มุสลีมะอินโด ฯ
ปฏิบัติธรรมก้าวหน้าไป นามกายเจริญเอง
โปรยธรรมบนเส้นทางสู่ที่ปรินิพพาน
เส้นทางพุทธกิจ: พุทธคยา ถึง กุสินารา
ถ้าสังเวชเป็น ก็จะได้เห็นธรรมกาย
มุสลิมเตอร์ก มุสลิมมองโกล รุ่งแล้วเลือนลับ
จากยุคมุสลิมอาหรับ เข้าสู่ยุคมุสลิมเตอร์ก
สุหนี่นำอิสลามครองสะเปน จ่อแดนจีน
ชีอะฮ์แยกออกมา
อิสลามแผ่ไพศาล
อิสลามรวมอาหรับ
เมตตาที่มีปัญญา จึงพาโลกสู่สันติสุขได้
???
รักษาแผ่นดินไทย ให้เป็นแผ่นดินธรรม
จุดเริ่มของแผ่นดินธรรม
ถ้าคนประสานกับธรรม ก็มีทางแก้ปัญหาชีวิตและสังคม
พุทธะโยงเราเข้าถึงธรรม
พระรัตนตรัย ต้องรู้จักใช้ให้เป็นสรณะ
มนุษย์ประเสริฐเพราะเป็นสัตว์ที่ฝึกได้
จากเทพสู่ธรรม จากธรรมสู่กรรม
พระพุทธเจ้าตรัสรู้แล้ว จะประกาศธรรมแสนยาก
ย้ำ
รู้ธรรม คือรู้เรื่องธรรมดา
โพธิพฤกษ์ โพธิญาณ
มหาวิทยาลัยสงฆ์มีไว้ทำไม
???
๕ แคว้น ที่ยิ่งใหญ่
ย้ำอุเบกขา
มาฆบูชา พัฒนาความรักแห่งวาเลนไทน์
ให้รักกับรู้ มาเข้าคู่ดูแลกัน
มนุษย์กับมนุษย์รักกัน แต่มนุษย์ทุกคน
ถึงความรักจะดี ก็ไม่พอ
มาฆบูชา กับ วาเลนไทน์
ละชั่ว ทําดียังไม่พอ ต้องต่อด้วย
หัวใจเดียว แต่มีสี่ห้อง
มาฆบูชาขึ้นมาเป็นวันสําคัญในพระพุทธศาสนา
สาระของโอวาทปาติโมกข์
มาฆบูชา กับ หัวใจพระพุทธศาสนา
ราชคฤห์ ศูนย์อํานาจการเมือง
หัวใจธรรม จากจุดศูนย์กลาง
พระพุทธศาสนาในมือของพุทธบริษัท
ร่องรอยที่เหลือ และเค้าการฟื้นฟูหลังหมดสิ้น
อวสานมาถึง เมื่อทัพมุสลิมเตอร์กลงดาบสุดท้าย
เทียบ ปทท.
นาลันทากับความเสื่อมสูญของพระพุทธศาสนา
วัดพุทธ ต้นกําเนิดมหาวิทยาลัยของโลก
พระพุทธศาสนาเกิดขึ้น ก็เกิดการศึกษาแก่มวลชน
ฟูจิ
เอาธรรมไปเป็นหลักประกันชีวิตและสังคมไว้
ธรรมเป็นอิสระจากคน คนถึงธรรมเป็นอิสระจากสังขาร
ศรัทธากับปัญญา นำเข้าเฝ้าพระพุทธเจ่า
ศูนย์กลางเผยแผ่พระพุทธศาสนา
ราชสังคหวัตถุ ๔
หลักธรรมที่อโศกราชาใช้ปกครองบ้านเมือง
อโศกราชากล้าหาญในทางสันติ
เทียบกันแล้ว สรุปได้
ดูพุทธพจน์แล้ว อ่านธรรมโองการเทียบ
อโศกธรรม หรือ คหัฐวินัย
ธรรมวิชัย:หลักการใหญ่ที่นําเข้าสู่พุทธธรรม
อโศกมหาราช อโศกธรรม
ศิลาจารึกอโศก เป็นของพระเจ้าอโศกมหาราชแน่หรือ
ทรัพย์และอํานาจ สู่ความหมายและคุณค่าใหม่
ธรรมวิชัย
ไม่ประมาท ก็ไม่เสื่อม
วัดพระราม
ชมพูทวีปในพุทธกาล
สังเวชนียสถาน ๔
ย้อนทางเข้าสู่แดนพุทธภูมิ
สันโดษ ไม่สันโดษ ดีไม่ดี
สันโดษดี – สันโดษไม่ดี ไม่สันโดษไม่ดี – ไม่สันโดษดี
ทีนี้ก็จะพูดถึงเรื่องหนึ่ง ที่สัมพันธ์กับเรื่องที่พูดไปเมื่อกี้ ที่ได้ยกตัวอย่างว่า การที่
คนอินเดีย
อยู่อย่างสกปรกรกรุงรัง
แต่ก็มีความสุขดี
ส่วน
ฝรั่ง
มีความเจริญก้าวหน้า จัดสรรสังคมเรียบร้อย แต่เคร่งเครียด มีทุกข์เป็นโรคจิต โรคประสาทมาก มันเป็นอย่างไร
นี่เป็นเรื่องของความสัมพันธ์ระหว่างองค์ธรรม องค์ธรรมต่างๆ ทั้งหลายนั้น จะมองโดดเดี่ยวจากกันไปไม่ได้ เราจะมองธรรมข้อนั้นว่า มันดีมันร้ายทันทีไม่ได้ เราต้องดูว่ามันไปสัมพันธ์ประกอบกันเข้ากับธรรมอื่นตัวไหน เรื่องนี้ก็คล้ายๆกับเรื่องวิทยาศาสตร์
จะขอยกตัวอย่างเท่าที่นึกได้ตอนนี้ คือวันนั้นคุยกัน อาตมาก็พูดถึงไฮโดรเจน ๒ อะตอม บวกออกซิเจน ๑ อะตอม กลายเป็น H
2
O ซึ่งก็คือน้ำ สำหรับมนุษย์เรามันเป็นน้ำก็ดีสิ
แต่ถ้าออกซิเจนเกิดไปบวกกับคาร์บอนเข้า กลายเป็น CO
2
คาร์บอน ๑ อะตอม ออกซิเจน ๒ อะตอม เท่านั้นเองแหละ กลายเป็นคาร์บอนไดออกไซด์ ก็ชักจะเป็นพิษแก่มนุษย์ใช่ไหม
ทีนี้ ถ้าเกิดมีเพียงคาร์บอน ๑ + ออกซิเจน ๑ กลายเป็น CO คือ คาร์บอนมอนอกไซด์ คราวนี้เป็นพิษอย่างร้ายเลยใช่ไหม
อย่างนี้เป็นตัวอย่างว่า
ออกซิเจน
เราจะวินิจฉัยว่าดี หรือร้ายทันทีไม่ได้ ต้องดูว่ามันไปประกอบกับอะไร
องค์ธรรมต่างๆ ก็เช่นเดียวกัน
อย่าไปบอกว่ามันดี มันร้าย มันเป็นคุณหรือเป็นโทษทันที เราต้องดูตัวประกอบที่อยู่กับมันด้วย เช่น ความ
สันโดษ
ไม่ใช่ว่าจะตัดสินทันทีว่าดีหรือร้าย
สันโดษ
มีทั้งคุณและโทษ แล้วแต่จะไปประกอบอยู่กับอะไร เราบอกว่าความเป็นอยู่เรียบง่ายดี แต่ต้องระวัง ยกตัวอย่าง เช่น ความเป็นอยู่ง่าย ถ้าไม่มากับความเพียร ถึงจะมีความสุขดีแต่อาจจะเสื่อมอย่างเดียวก็ได้
การที่ท่านให้เป็นอยู่ง่ายมีความสันโดษเพื่ออะไร ก็เพื่อให้เป็นสภาพแวดล้อมที่เอื้อ เป็นตัวเอื้อตัวเกื้อหนุนตัวให้โอกาสแก่การเพียรพยายามเพื่อเข้าถึงจุดหมายอันประเสริฐที่มุ่งมั่นอยู่ในใจ ดังนั้น
ความเป็นอยู่ง่าย จึงต้องควบมากับความเพียรมุ่งมั่น
ถ้าเราไม่มีความเป็นอยู่ที่เรียบง่าย ถ้าเราไม่สันโดษ เราจะหาโอกาสที่จะเพียรพยายามปฏิบัติการเพื่อเข้าถึงจุดหมายนั้นได้ยาก เพราะความห่วงกังวลหรือความวุ่นวายด้านอื่น จะมาแย่งเวลาเรี่ยวแรง และความคิดของเราไปเสีย
แต่ถ้าเรามีความเป็นอยู่ง่ายเฉยๆ แล้วไม่มีเจ้าตัวความเพียรเพื่อเข้าถึงจุดหมายอันประเสริฐเข้ามาผนวกอยู่ มันจะมีความโน้มเอียงที่จะเป็นตัวกล่อม ทําให้เพลินๆ สุขสบาย แล้วก็ติดจมอยู่กับที่ อย่างที่ว่าเราอยู่ง่ายๆ เป็นอย่างไรก็ได้ เอาอย่างไรก็ได้
ถ้าอยู่ง่ายอย่างนี้ ต่อไปก็จะโน้มไปสู่ความมักง่าย พอมักง่ายแล้ว ทีนี้อะไรที่ควรจะทํา ก็ไม่ทํา ไม่กระตือรือร้นขวนขวาย อยู่อย่างไรก็ได้ทั้งนั้น เสื้อผ้าไม่ต้องซักก็ได้ บ้านยังไงก็อยู่ได้ ง่ายไปง่ายมา กลายเป็นมักง่าย ต่อไปถึงสกปรกอย่างไรก็อยู่ได้ ไม่มีระเบียบรุงรังอย่างไรก็อยู่ได้ ใครจะเป็นจะตายอย่างไรก็อยู่ได้ อย่างไรก็ได้ทั้งนั้น นี่แหละ อย่างไรก็ได้มันจะเป็นโทษ ต้องระวัง
เพราะฉะนั้น เรื่องธรรมนี้ต้องระวัง ต้องมองหลายแง่หลายมุม ความสัมพันธ์ระหว่างองค์ธรรมต่างๆ นี้ เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง ความ
สันโดษ
เป็นอยู่ง่ายในพระพุทธศาสนา จึง
ต้องมากับความเพียร
เพื่อเข้าถึงจุดหมายอันประเสริฐ
พระพุทธเจ้าทรงสันโดษเป็นอยู่ง่ายเพราะอะไร เพราะจะได้ระดมพลังพุ่งเข้าสู่จุดหมายที่มุ่งมั่นได้เต็มที่ตลอดเวลา ความสันโดษเป็นอยู่ง่าย จึงมากับการทำความเพียรอย่างยิ่ง ถ้าไม่มีตัวประกอบนี้มาประกบ ความง่ายมันจะมากับความขี้เกียจ
ความสันโดษ เพื่ออะไร ถ้าเรามองธรรมในเชิงความสัมพันธ์ เราต้องถามว่า สันโดษเพื่ออะไรแน่ หลายคนบอก สันโดษจะได้มีความสุข ถ้าอย่างนี้อันตราย นี่แหละจะนำไปสู่ความมักง่าย พระพุทธเจ้าไม่เคยตรัสว่า สันโดษเพื่อความสุข แต่สันโดษแล้วเป็นสุข อันนั้นถูกต้อง
สันโดษทำให้เป็นสุข แต่ไม่ใช่สันโดษเพื่อความสุข
ความสุขเป็นผลตามมาของความสันโดษ เพราะว่าตามปกติ
ความสุขของคนเราอยู่ที่ความพอใจ สันโดษ
เป็นความพอใจ เมื่อพอใจมันก็สุข เราไม่พอใจ ไม่มีความสันโดษ เราก็เร่าร้อน กระวนกระวาย เราก็ทะยานหา
สิ่งที่มีอยู่ก็ไม่ให้ความสุขแก่เรา
ความสุขของเราก็อยู่ข้างหน้าที่สิ่ง ซึ่งยังไม่ได้ตลอดไป
ในแง่นี้ความสันโดษก็ทำให้เป็นสุข แต่มันไม่ใช่วัตถุประสงค์
ขอให้สังเกตว่า ธรรมทั่วๆ ไป
พระพุทธเจ้าตรัสไว้เป็นหมวดเป็นชุด
แต่บางทีพระพุทธเจ้าตรัสธรรมไว้ในคาถา
จะต้องเข้าใจว่า
คาถา
เป็นเครื่องแสดง
คติ
สำหรับเน้นย้ำความหมายบางอย่างหรือเตือนใจในบางแง่มุม
จะเอาความหมายสมบูรณ์ทีเดียวไม่ได้
อย่างเช่นตรัสเป็นคาถาว่า “
สนฺตุฏฺฐี ปรมํ ธนํ
”
(ขุ.ธ.๒๕/๒๕)
แปลว่า ความสันโดษเป็นทรัพย์เยี่ยมยอด
สันโดษ
ที่ตรัสในคาถานี้ เป็นการจำเพาะลงไป ไม่บอกองค์ธรรมที่เกี่ยวข้อง
แต่ในเวลาที่ตรัสเป็นข้อความบรรยาย เป็นคำสอนยาวๆ เป็น
ร้อยแก้ว
สันโดษจะมาในชุดหรือมีตัวประกอบอื่นอยู่ด้วย ขอให้สังเกตว่า
สันโดษนั้นจะมากับความเพียร
พระพุทธเจ้าตรัส
สันโดษ
ที่ไหน จะตรัส
ความเพียร
ไว้ที่นั่น ตรัส
ศรัทธา
ไว้ที่ไหน จะตรัส
ปัญญา
ไว้ที่นั่น นี่คือตัวอย่างของธรรมที่โยงกัน ที่จะต้องมาประกอบกัน นอกจากจะเป็นระบบดุลยภาพแล้ว ก็เป็นความ
สัมพันธ์ในเชิงจุดหมาย
ด้วย
อย่างศรัทธานี้ เพื่ออะไร ก็เพื่อปัญญา ศรัทธาต้องประกอบด้วยปัญญา และต้องเพื่อปัญญา ถ้ามิฉะนั้น ศรัทธาก็เหลวไหลได้ ศรัทธาเหลวไหลมีมากมาย บางทีงมงายไปเลย
เพราะฉะนั้น ถ้าศรัทธามาลําพัง อย่าไปไว้ใจ สันโดษมาลําพัง ก็ไว้ใจไม่ได้ ต้องดูว่ามากับอะไร สันโดษมากับความเพียร ดังที่พระพุทธเจ้า ตรัสไว้ในหลัก ที่เรียกว่า อริยวงศ์ ๔
(เช่น องฺ.จตุกฺก.๒๑/๒๘)
ว่า
๑. ภิกษุสันโดษในจีวร ตามมีตามได้
๒. ภิกษุสันโดษในบิณฑบาต ตามมีตามได้
๓. ภิกษุสันโดษในเสนาสนะ ตามมีตามได้
๔. ภิกษุเป็นผู้ยินดีใน
ปหานะ
และ
ภาวนา
(ยินดี ใส่ใจ เพียรพยายาม ในการละอกุศลและเจริญกุศล เพื่อบรรลุธรรมที่ยังไม่บรรลุ) ข้อนี้สำคัญที่สุด
สันโดษ
มา ๓ ข้อ พอข้อที่ ๔ เปลี่ยนเป็นความเพียร และแสดงเป้าหมาย
ถามว่า
สันโดษใน ๓ ข้อแรก สัมพันธ์กับสิ่งที่จะทําในข้อ ๔ อย่างไร หรือ
ถามสั้นๆว่า
ทําไมจึงสันโดษ
ก็
ตอบว่า
เพราะว่าสันโดษเป็นตัวช่วยสงวนเวลา แรงงาน และความคิดไว้ ถ้าภิกษุไม่สันโดษในจีวร บิณฑบาต เสนาสนะ คือไม่สันโดษในวัตถุบํารุงบําเรอความสุข เที่ยวแสวงหาอาหารดีๆ ฉัน วุ่นวายอยู่กับเรื่องวัตถุบําเรอความสุข
๑. เวลาหมดไปกับเรื่องเหล่านี้
๒. แรงงานหมดไปเพราะมัววุ่นวายกับเรื่องเหล่านี้
๓. มัวครุ่นคิดแต่ว่าทำอย่างไรจะได้สิ่งเหล่านี้มาเสพบริโภคเลย ไม่เป็นอันได้เพียรพยายามทำหน้าที่
แต่เมื่อภิกษุสันโดษในปัจจัย ๔ ตามมีตามได้ เวลาก็เหลือ แรงงานก็เหลือ ความคิดก็เหลือ ก็เอาเวลา แรงงาน และความคิดนั้นมาระดมทำกิจหน้าที่ของตน นอกจากนั้นยังใจสบาย แล้วก็สงบ ไม่ห่วง ไม่พะวักพะวงในเรื่องวัตถุ หันไปมุ่งหน้าทำกิจหน้าที่และสร้างสรรค์ความดีต่างๆ ได้อย่างแน่วแน่เต็มที่ ตอนนี้สันโดษก็มีผลตรงตามวัตถุประสงค์
เพราะฉะนั้น สันโดษ จึงมาคู่กับความเพียร คือความเพียรในการทำกิจหน้าที่ของตน แม้แต่
คฤหัสถ์
ก็เช่นเดียวกัน ถ้าญาติโยมไปมัววุ่นวายอยู่กับการแสวงหาสิ่งเสพบำรุงบำเรอความสุขส่วนตัว ก็จะไม่มีเวลา แรงงาน และความคิด ที่จะบำเพ็ญปฏิบัติทำงานสร้างสรรค์ จะวุ่นวายไปในการแสวงหาความสุขส่วนตัว แล้วก็หมดเวลา หมดแรงงาน หมดความคิดกับเรื่องเหล่านั้น กิจหน้าที่งานการสร้างสรรค์อันพึงทำก็ไม่เป็นอันทำ
การทำความดี ทำประโยชน์สูงส่ง เป็นไปไม่ได้ ถ้าคนไม่สันโดษ
ไม่ต้องพูดถึงการปฏิบัติเพื่อเข้าถึงจุดหมายสูงส่งที่เป็น
นามธรรม
แม้แต่การค้นคว้าหาความรู้ของนักวิทยาศาสตร์ก็ต้องอาศัยความสันโดษ ถ้าไอน์สไตน์ไม่สันโดษ ก็เอาความรู้ที่ลึกซื้งทางวิทยาศาสตร์มาให้แก่โลกไม่ได้
อย่างไรก็ตาม ต้องย้ำว่า
สันโดษโดดเดี่ยว
เพื่อความสุข ก็จบเหมือนกัน ก็ไม่ทำอะไร สันโดษแล้วพอใจ ฉันสุข-สบาย ก็เลยเข้ากับหลักที่ว่า
ขี้เกียจ
เพราะฉะนั้น
สันโดษทำให้คนขี้เกียจได้
ถ้าไม่มาผนวกกับธรรมที่เป็นคู่กัน
พระพุทธเจ้าไม่ตรัสสันโดษไว้ลอยๆ สันโดษต้องมีต่ออีกว่า
สันโดษในอะไร
พระพุทธเจ้าตรัสสันโดษไว้
-
สำหรับภิกษุ
ให้ใช้สันโดษกับปัจจัย ๔ ฉะนั้น
-
สำหรับชาวบ้าน
สันโดษต้องมากับตัวต่อว่า สันโดษในวัตถุบำรุงบำเรอ หรือในการหาความสุขส่วนตัว
ทีนี้ ยังมีกรณีที่พระพุทธเจ้าไม่ให้สันโดษ คือ
ความไม่สันโดษในกุศลธรรมทั้งหลาย
ถ้าเป็นกุศลธรรมแล้ว พระพุทธเจ้าไม่เคยให้สันโดษเลย
พระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า ที่เราได้ตรัสรู้นี้ ได้เห็นคุณค่าของธรรม ๒ ประการ คือ
๑. ความไม่สันโดษ ในกุศลธรรมทั้งหลาย
๒. ความไม่ระย่อในการบำเพ็ญเพียร
สองข้อนี้ เรียกว่า
อุปัญญาตธรรม
แปลว่า ธรรมที่พระพุทธเจ้าเห็นคุณ ธรรม ๒ ข้อชุดนี้ เป็นหลักทั้งในพระสูตร และอภิธรรม ในพระอภิธรรม มีในมาติกา ชุด ๒
(องฺ.ทุก.๒๐/๒๕๑; อภิ.สํ.๓๔/๑๕)
เพราะฉะนั้น
ชาวพุทธ ถ้าใครมาถามว่า พระพุทธเจ้าสอนให้สันโดษใช่ไหม
อย่าเพิ่งรีบตอบ ต้องตอบเขาว่า พระพุทธเจ้าทรงสอนใ
ห้สันโดษในวัตถุบำเรอความสุข แต่ให้ไม่สันโดษในกุศลธรรม
ต้องเน้นว่า
ในสิ่งที่ดีงาม ในการสร้างสรรค์สิ่งที่ดีงามเป็นประโยชน์แล้ว ท่านไม่ยอมให้สันโดษเป็นอันขาด
เพราะฉะนั้น พระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า
ภิกษุทั้งหลาย เราไม่สรรเสริญ แม้แต่ความตั้งอยู่ได้ ในกุศลธรรมทั้งหลาย ไม่ต้องพูดถึงความเสื่อมจากกุศลธรรมทั้งหลาย เราสรรเสริญเพียงอย่างเดียว คือ ความก้าวหน้ายิ่งขึ้นไปในกุศลธรรมทั้งหลาย
(องฺ.ทสก.๒๔/๕๓)
พระพุทธเจ้าทรงสรรเสริญอย่างเดียว คือ การไม่ยอมหยุดในการเจริญ หรือพัฒนากุศลธรรม และมีคาถาในธรรมบทมาอ้างด้วย คือ พระพุทธเจ้าตรัสพระคาถาที่ลงท้ายว่า “
วิสฺสาสมาปาทิ อปฺปตฺโต อาสวกฺขยํ
”
(ขุ.ธ.๒๕/๒๙)
ภิกษุจะมีศีลวัตรดี จะได้เป็นพหูสูต จะได้ฌานได้สมาธิ จะได้บรรลุความสุขจากเนกขัมมะ คือเป็นอนาคามี หรือจะอะไรก็ตาม ตราบใด ยังไม่สิ้นอาสวะ อย่าได้ถึงความวางใจ
พระพุทธเจ้าตรัสอย่างนั้น ขนาดเป็นอนาคามีแล้ว บรรลุธรรมขนาดเป็นอนาคามีแล้ว บรรลุธรรมเบื้องสูงแล้ว ตราบใดยังไม่สิ้นอาสวะ อย่าหยุด อย่าวางใจ
เพราะฉะนั้น อาตมาจึงได้เล่าเรื่องพระสูตรหนึ่งที่พระพุทธเจ้า ตรัสว่า พระอริยบุคคลที่เป็นโสดาบัน เป็นต้น ได้บรรลุธรรมเบื้องสูงแล้ว เกิดความสันโดษ คือเกิดความพอใจในธรรมที่บรรลุแล้ว พระพุทธเจ้า ตรัสว่าพระอริยบุคคลนั้นเป็น
ปมาทวิหารี
คือ เป็นผู้อยู่ด้วยความประมาท
ให้สังเกตว่า ขนาดพระอริยบุคคล บรรลุธรรมเบื้องสูงแล้ว เกิดสันโดษขึ้นมา ยังถูกตำหนิว่าเป็นผู้อยู่ด้วยความประมาท
(ข.ุม.๑๙/๑๖๐๑)
ฉะนั้น ในเรื่องกุศลธรรม สิ่งดีงาม พระพุทธเจ้าไม่ให้เราหยุดเลย จึงเข้ากับหลักเรื่อง
การศึกษาพัฒนาตน
ให้ก้าวหน้าเรื่อยไป
ถ้าเราเข้าใจหลักเรื่องนี้แล้ว ความพอดีเป็นทางสายกลางก็จะเกิดขึ้น เป็นทางที่จะนำไปสู่จุดหมายที่ถูกต้อง มิฉะนั้น ธรรมต่างๆ จะคลาดเคลื่อนวุ่นวายไปหมด แล้วแม้แต่กุศลธรรม ก็จะกลายเป็นเกิดโทษ
Create Date : 17 กุมภาพันธ์ 2567
Last Update : 17 กุมภาพันธ์ 2567 16:14:34 น.
0 comments
Counter : 97 Pageviews.
(โหวต blog นี้)
Share
Tweet
ชื่อ :
* blog นี้ comment ได้เฉพาะสมาชิก
Comment :
*ส่วน comment ไม่สามารถใช้ javascript และ style sheet
สมาชิกหมายเลข 6393385
Location :
[ดู Profile ทั้งหมด]
ฝากข้อความหลังไมค์
Rss Feed
ผู้ติดตามบล็อก : 9 คน [
?
]
Webmaster - BlogGang
[Add สมาชิกหมายเลข 6393385's blog to your web]
Bloggang.com