. . .

พืชพลังงานปี 2552 : ผลกระทบและแนวทางการปรับตัว

จากปัญหาวิกฤตการเงินในสหรัฐฯ ที่เกิดขึ้นตั้งแต่ช่วงกลางปี 2551 จนส่งผลกระทบไปยังภาคเศรษฐกิจและภาคการเงินทั้งในสหภาพยุโรป ญี่ปุ่น รวมถึงประเทศแถบเอเชีย และมีสัญญาณว่ากำลังจะลุกลามจนเกิดภาวะเศรษฐกิจถดถอยไปทั่วโลก ขณะเดียวกันช่วงต้นปี 2551 จนถึงกลางเดือนกรกฎาคม 2551 ที่ผ่านมา ราคาน้ำมันดิบในตลาดโลกได้ทะยานสูงขึ้นอย่างรวดเร็วและต่อเนื่อง จนกระทั่งวิ่งขึ้นไปสู่จุดสูงสุดที่ 147.27 ดอลลาร์สหรัฐฯ/บาร์เรลในวันที่ 11 กรกฎาคม 2551 และปรับตัวลดลงอย่างรุนแรงมาอยู่ที่ราคาเฉลี่ย 70 ดอลลาร์สหรัฐฯ/บาร์เรลในเดือนตุลาคมปี 2551 ทำให้หลายประเทศต่างหวาดวิตกถึงผลกระทบจากปัญหาวิกฤตการเงินที่เกิดขึ้นในครั้งนี้ว่าจะมีความรุนแรงเพียงใด ซึ่งผลพวงจากปัญหาเศรษฐกิจที่ชะลอตัว ส่งผลให้กำลังซื้อของผู้บริโภคในสหรัฐฯ ลดลงมาก ขณะเดียวกันสหรัฐฯ เองก็เป็นประเทศที่บริโภคน้ำมันรายใหญ่ของโลก ดังนั้น การที่สหรัฐฯ ต้องเผชิญปัญหาเศรษฐกิจถดถอยครั้งนี้ ทำให้หลายฝ่ายคาดการณ์ว่า ปริมาณความต้องการใช้น้ำมันของสหรัฐฯ จะชะลอตัวลงมาก ซึ่งก็จะส่งผลกระทบต่อความเชื่อมั่นของนักลงทุนในตลาดซื้อขายน้ำมันดิบล่วงหน้า ดังนั้น คาดการณ์ว่า แนวโน้มราคาน้ำมันดิบในตลาดโลกจะปรับตัวลดลงต่อเนื่องจากช่วงไตรมาสที่ 3 ของปี 2551 ต่อเนื่องไปจนถึงปี 2552

อย่างไรก็ตาม ปัจจัยเสี่ยงจากราคาน้ำมันในตลาดโลกที่ปรับตัวลดลงอย่างรุนแรง โดยมีสาเหตุมาจากความหวาดวิตกต่อปัญหาวิกฤตเศรษฐกิจโลก และในภาวะที่ราคาน้ำมันดิบปรับตัวลดลงขณะนี้ ทำให้ส่วนต่างระหว่างราคาจำหน่ายน้ำมันปิโตรเลียมกับราคาน้ำมันที่มีส่วนผสมของเชื้อเพลิงชีวภาพลดลง จึงส่งผลกระทบโดยตรงต่อความต้องการนำพืชพลังงานมาผลิตเป็นเชื้อเพลิงชีวภาพ ประกอบกับคาดการณ์ว่า ปริมาณผลผลิตพืชน้ำมันของโลกในปี 2551/2552 จะเพิ่มขึ้นจากปีก่อน จากอานิสงส์ของราคาพืชพลังงานในปี 2551 ซึ่งอยู่ในเกณฑ์ดีทำให้มีการขยายพื้นที่ปลูกพืชพลังงานเพิ่มขึ้น ส่งผลให้ราคาพืชพลังงานในตลาดโลกปรับตัวลดลง

สำหรับปี 2552 คาดว่า ความต้องการพืชพลังงานจะลดลงจากปี 2551 ซึ่งมีปริมาณการผลิตและความต้องการใช้พืชพลังงานขยายตัวสูง ทั้งนี้ ปี 2551 นับเป็นปีทองของพืชพลังงาน เนื่องจากที่ผ่านมาทั่วโลกต่างหวาดวิตกเกี่ยวกับปัญหาวิกฤตด้านอาหารและวิกฤตด้านพลังงานที่เกิดขึ้น ทำให้หลายประเทศต่างหันมาสนใจพัฒนาพลังงานทดแทนโดยเฉพาะเอทานอลและไบโอดีเซลกันมากขึ้น ทำให้ที่ผ่านมาราคาพืชพลังงานทั้ง อ้อย มันสำปะหลัง ถั่วเหลือง และปาล์มน้ำมันปรับตัวสูงขึ้นมาก จากความต้องการนำไปใช้ผลิตพลังงานทดแทนทั้งตลาดในประเทศและต่างประเทศ ทั้งนี้ ศูนย์วิจัยกสิกรไทย ได้วิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อแนวโน้มราคาพืชพลังงานที่สำคัญของไทย โดยมีประเด็นที่สำคัญดังนี้

 ปี 2551...โอกาสทองของพืชพลังงาน ผลักดันราคาพุ่งเป็นประวัติการณ์

นับตั้งแต่กลางปี 2550 จนถึงช่วงครึ่งแรกของปี 2551 ราคาพืชพลังงานทั้ง มันสำปะหลัง อ้อยโรงงาน ถั่วเหลือง และปาล์มน้ำมันปรับตัวสูงขึ้นต่อเนื่องตามราคาพืชน้ำมันในตลาดโลกที่สูงขึ้น โดยมีปัจจัยสนับสนุนจากความต้องการพืชพลังงานเพื่อนำไปผลิตพลังงานทดแทนทั้งเอทานอลและไบโอดีเซลที่ขยายตัวสูงทั้งตลาดในประเทศและต่างประเทศ สำหรับตลาดภายในประเทศ ความต้องการพืชพลังงานเพื่อนำไปผลิตเอทานอลขยายตัวตามปริมาณการใช้น้ำมันแก๊สโซฮอล์ที่เพิ่มขึ้น จากสถานการณ์ราคาน้ำมันที่ยืนราคาสูงในช่วงครึ่งแรกของปี 2551 ส่งผลให้ประชาชนหันมาใช้เชื้อเพลิงชีวภาพทั้งน้ำมันแก๊สโซฮอล์และน้ำมันไบโอดีเซลมากขึ้น

ดังจะเห็นได้จากข้อมูลของกระทรวงพลังงาน พบว่า ปี 2551 (ตุลาคม) ไทยมีปริมาณจำหน่ายน้ำมันแก๊สโซฮอล์ (ออกเทน 95 อี10,ออกเทน 91 อี10 และ ออกเทน 95 อี20) รวมกันทั้งสิ้น 10.5 ล้านลิตร/วัน (คิดเป็นปริมาณการผลิตเอทานอลประมาณ 1 ล้านลิตร/วัน) เพิ่มขึ้นจากช่วงเดียวกันปีก่อนซึ่งมีปริมาณจำหน่ายน้ำมันแก๊สโซฮอล์เพียง 5.8 ล้านลิตร/วัน (คิดเป็นปริมาณการผลิตเอทานอล 0.5 ล้านลิตร/วัน) หรือขยายตัวถึงร้อยละ 81.0

สำหรับน้ำมันไบโอดีเซลก็มีปริมาณจำหน่ายเพิ่มขึ้นเช่นกันจากมาตรการส่งเสริมการใช้น้ำมันไบโอดีเซล B2 และB5 ของภาครัฐ ทั้งนี้ จากข้อมูลปี 2551 (เดือนตุลาคม) ปริมาณจำหน่ายน้ำมันไบโอดีเซล B5 เพิ่มขึ้นเป็น 13.3 ล้านลิตร/วัน จากปี 2550 ซึ่งมีปริมาณจำหน่ายเพียง 2.1 ล้านลิตร/วัน

จากสถานการณ์ดังกล่าว ทำให้ในช่วงที่ผ่านมาราคาพืชพลังงานที่นำไปผลิตเอทานอลและไบโอดีเซลทั้งมันสำปะหลัง ถั่วเหลืองและปาล์มน้ำมันมีราคาปรับตัวสูงขึ้นมาก โดยในเดือนเมษายน 2551 ราคาหัวมันสำปะหลังสดปรับตัวสูงสุดอยู่ที่ 2.23 บาท/กิโลกรัม เพิ่มขึ้นจากช่วงเดียวกันปีก่อนซึ่งมีราคาเฉลี่ยอยู่ที่ 1.72 บาท/กิโลกรัม หรือเพิ่มขึ้นร้อยละ 29.7 ส่วนราคาพืชพลังงานอื่นๆก็ปรับตัวสูงขึ้นเช่นกัน โดยช่วงต้นปี 2551 ราคาถั่วเหลืองในประเทศอยู่ที่ 16-17 บาท/กิโลกรัม เพิ่มขึ้นจากช่วงเดียวกันปีก่อนซึ่งมีราคาเฉลี่ยอยู่ที่ 10.95 บาท/กิโลกรัม สำหรับราคาผลปาล์มสดปรับตัวสูงที่สุดในเดือนมกราคมปี 2551 อยู่ที่ 5.90 บาท/กิโลกรัม เพิ่มขึ้นจากช่วงเดียวกันปีก่อนซึ่งมีราคา 3.02 บาท/กิโลกรัม


ประเด็นที่น่าสนใจ คือ นับตั้งแต่ช่วงครึ่งหลังของปี 2551 เป็นต้นมา ราคาพืชน้ำมันของโลกทยอยปรับตัวลดลงต่อเนื่อง ทั้งนี้จากข้อมูลขององค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO) ระบุว่า ดัชนีราคาหมวดพืชน้ำมันที่สำคัญของโลก ทั้งถั่วเหลือง ปาล์มน้ำมัน เรพซีด (Rapeseed) และดัชนีราคาหมวดน้ำมันพืชโดยเฉพาะน้ำมันปาล์มปรับตัวลดลงที่เคยมีราคาพุ่งขึ้นเป็นประวัติการณ์จนทำสถิติสูงสุดในช่วงต้นปี 2551 และดัชนีราคาเริ่มปรับตัวลดลงอย่างรวดเร็ว จากการขยายพื้นที่เพาะปลูกเพื่อรองรับปริมาณความต้องการพืชพลังงานที่เพิ่มขึ้นมากในช่วงก่อนหน้า โดยในปี 2551 (เดือนกันยายน) ดัชนีราคาหมวดพืชน้ำมันอยู่ที่ 233 ส่วนดัชนีราคาน้ำมันพืชอยู่ที่ 209 ซึ่งปรับตัวลดลงจากจุดสูงสุดในเดือนมิถุนายน ปี 2551 ซึ่งมีดัชนีราคาอยู่ที่ 295 และ 292 ตามลำดับ


สำหรับประเทศไทยเอง ในช่วงครึ่งหลังของปี 2551 ราคาพืชพลังงานที่สำคัญของไทยโดยเฉพาะมันสำปะหลัง ถั่วเหลืองและปาล์มน้ำมันต่างปรับตัวลดลงอย่างรุนแรงเช่นกันตามการเปลี่ยนแปลงของราคาพืชน้ำมันในตลาดโลกเช่นกัน ดังจะเห็นได้จากข้อมูลของสำนักงานเศรษฐกิจเกษตร พบว่า ในปี 2551 (เดือนตุลาคม) หัวมันสำปะหลังสดมีราคา 1.40 บาท/กิโลกรัม ปรับตัวลดลงจากช่วงต้นปี 2551 ซึ่งมีราคาสูงสุด 2.23 บาท/กิโลกรัม หรืดลดลงถึงร้อยละ 37.2 สำหรับราคาพืชพลังงานอื่นๆ ก็ปรับลดลงต่อเนื่องเช่นกัน โดยราคาถั่วเหลืองในประเทศเดือนตุลาคม 2551 มีราคาอยู่ที่ 15.87 บาท/กิโลกรัม ปรับตัวลดลงจากช่วงต้นปี 2551 ซึ่งมีราคา 16-17 บาท/กิโลกรัม หรือลดลงร้อยละ 6.6 และราคาผลปาล์มสดในเดือนตุลาคม 2551 อยู่ที่ 2.72 บาท/กิโลกรัม ลดลงจากช่วงต้นปี 2551 ซึ่งมีราคาสูงที่สุด 5.90 บาท/กิโลกรัม หรือปรับตัวลดลงมากถึงร้อยละ 53.9

ปี 2552 ราคาพืชพลังงานจะทรงตัวในระดับเดียวใกล้เคียงกับครึ่งหลังปี 2551...พึงระวังหลากปัจจัยเสี่ยง

สำหรับปี 2552 คาดว่า ราคาพืชพลังงานในประเทศจะทรงตัวใกล้เคียงกับช่วงครึ่งหลังของปี 2551 เนื่องจากราคาได้ปรับตัวลดลงมาค่อนข้างมากแล้ว อย่างไรก็ตาม แนวโน้มความต้องการพืชพลังงานขึ้นอยู่กับการเปลี่ยนแปลงของราคาน้ำมันดิบในตลาดโลก ประกอบกับความวิตกกังวลต่อปัญหาวิกฤตเศรษฐกิจสหรัฐฯ อย่างไรก็ตาม ในระยะสั้นยังไม่สามารถประเมินผลกระทบจากความรุนแรงของความผันผวนของราคาน้ำมันและวิกฤตการณ์ทางการเงินที่เกิดขึ้นครั้งนี้ได้ ดังนั้น ในปี 2552 หากราคาน้ำมันดิบในตลาดโลกสามารถปรับราคามาอยู่ที่เหนือระดับ 70-80 ดอลลาร์สหรัฐฯ/บาร์เรล จากการที่กลุ่มโอเปกประกาศปรับลดกำลังการผลิตน้ำมันลง 1.5 ล้านบาร์เรล/วัน อีกทั้งการแก้ปัญหาวิกฤตเศรษฐกิจสามารถทำให้ลุล่วงไปได้ด้วยดี ก็จะส่งผลดีทำให้แนวโน้มความต้องการพืชพลังงานขยายตัวตามปริมาณความต้องการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพที่เพิ่มขึ้น แต่หากในปี 2552 ทิศทางราคาน้ำมันปรับตัวลดลงต่ำกว่า 60 ดอลลาร์สหรัฐฯ/บาร์เรล ก็ย่อมส่งผลกระทบทำให้ความต้องการนำพืชพลังงานมาผลิตเป็นเชื้อเพลิงชีวภาพอาจลดลงมาก เนื่องจากไม่สามารถแข่งขันด้านราคากับน้ำมันปิโตรเลียมได้ ทั้งนี้ ศูนย์วิจัยกสิกรไทย คาดว่า ปัจจัยกดดันราคาพืชพลังงานในปี 2552 จะมีประเด็นความเสี่ยงหลายประการ ดังนี้

 ปริมาณผลผลิตพืชน้ำมันของโลกขยายตัว
จากข้อมูลของกระทรวงเกษตรสหรัฐฯ (USDA) คาดการณ์ว่า ปี 2551/2552 ผลผลิตพืชน้ำมันของโลกจะมีปริมาณ 420.4 ล้านตัน เพิ่มขึ้นจากปี 2550/2551 ซึ่งมีปริมาณผลผลิต 391.2 ล้านตัน หรือขยายตัวจากปีก่อนร้อยละ 7.5 ดังนั้น จึงมีโอกาสที่จะเกิดปัญหาผลผลิตพืชพลังงานล้นตลาด และทำให้ราคาพืชพลังงานตกต่ำลงได้ สำหรับประเทศไทย จากข้อมูลของสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรคาดการณ์ว่า ปี 2551/2552 ปริมาณการผลิตพืชพลังงานจะขยายตัวมาก โดยเฉพาะมันสำปะหลังและปาล์มน้ำมัน เนื่องจากราคาพืชพลังงานในปี 2551 อยู่ในเกณฑ์สูง จึงจูงใจให้เกษตรกรขยายพื้นที่เพาะปลูก โดยในปี 2551/2552 ผลผลิตมันสำปะหลังจะเพิ่มขึ้นเป็น 29.2 ล้านตัน ขยายตัวจากปีก่อนร้อยละ 15.9 ส่วนผลผลิตปาล์มน้ำมันจะเพิ่มขึ้นเป็น 9.4 ล้านตัน ขยายตัวจากปีก่อนร้อยละ 19.4 ซึ่งเป็นผลจากการส่งเสริมการขยายพื้นที่ปลูกพืชพลังงานของภาครัฐ และปัจจัยบวกจากราคาพืชพลังงานในปี 2551 ซึ่งอยู่ในเกณฑ์สูง ขณะที่ในปี 2551/2552 ปริมาณผลผลิตอ้อยกลับลดลงเป็น 74.0 ล้านตัน หรือลดลงร้อยละ 3.5 เนื่องจากเกษตรกรหันไปปลูกพืชชนิดอื่นๆ ที่ให้ผลตอบแทนดีกว่า

 ความผันผวนของราคาน้ำมันในตลาดโลก
สถานการณ์ราคาน้ำมันในตลาดโลกปรับตัวลดลงรวดเร็วในระยะ 2-3 เดือนที่ผ่านมา ทำให้ส่วนต่างระหว่างราคาน้ำมันปิโตรเลียมกับราคาน้ำมันที่เป็นเชื้อเพลิงชีวภาพปรับลดลง ความต้องการพืชพลังงานจึงลดลงตามไปด้วย และอาจส่งผลให้ราคาพืชพลังงานตกต่ำจนอาจก่อให้เกิดปัญหาพืชพลังงานล้นตลาดได้


 ความกังวลต่อปัญหาวิกฤตเศรษฐกิจโลก
จากสถานการณ์วิกฤตการเงินของสหรัฐฯ ที่กำลังลุกลามกลายเป็นปัญหาเศรษฐกิจซบเซาไปทั่วโลก จนส่งผลกระทบต่อกำลังซื้อของผู้บริโภค ทำให้ประชาชนลดการจับจ่ายใช้สอยทั้งการบริโภคและการเดินทางต่างๆ ลง ทั้งนี้ สหรัฐฯ เป็นประเทศที่สัดส่วนการใช้น้ำมันเป็นอันดับต้นๆ ของโลก ดังนั้น การที่สหรัฐฯ กำลังเผชิญปัญหาเศรษฐกิจถดถอยจึงส่งผลกระทบทำให้ปริมาณความต้องการใช้น้ำมันในสหรัฐฯ ลดลงตามไปด้วย

ผลกระทบและแนวทางปรับตัวของธุรกิจ...เตรียมรับมือฝ่าวิกฤตเศรษฐกิจโลกและความผันผวนของราคาน้ำมัน

ศูนย์วิจัยกสิกรไทย คาดการณ์ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากปัญหาวิกฤตเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นทั่วโลก และความผันผวนของราคาน้ำมันในตลาดโลก ซึ่งส่งผลกระทบต่อความต้องการพืชพลังงานของไทย โดยเสนอแนะแนวทางการปรับตัวของหลายฝ่ายที่เกี่ยวข้องในธุรกิจเพื่อรับมือกับผลพวงของวิกฤตที่เกิดขึ้น ซึ่งสามารถแบ่งประเด็นการวิเคราะห์ออกเป็นกลุ่มต่างๆ โดยมีประเด็นสำคัญ ดังนี้

ผลกระทบต่อเกษตรกรที่ปลูกพืชพลังงาน จากภาวะสินค้าเกษตรในปี 2551 ซึ่งมีราคาสูง ประกอบกับนโยบายส่งเสริมการขยายพื้นที่ปลูกพืชพลังงานของรัฐบาลเพื่อเป็นหลักประกันความมั่นคงด้านพลังงานของประเทศ ทำให้ในช่วงที่ผ่านมาเกษตรกรมีแรงจูงใจการขยายพื้นที่เพาะปลูกพืชพลังงานมากขึ้น อย่างไรก็ตาม สถานการณ์ราคาพืชพลังงานกลับพลิกผันจากในช่วงต้นปี 2551 ซึ่งมีราคาสูงและราคากลับปรับตัวลดลงมากในช่วงครึ่งหลังปี 2551 ดังนั้น คาดว่า จะส่งผลกระทบทำให้รายได้ของเกษตรกรในปี 2552 ลดลง ขณะที่ต้นทุนการผลิตพืชพลังงานยังปรับตัวลดลงไม่มากเมื่อเทียบกับราคาผลผลิตที่เกษตรกรขายได้ สำหรับแนวทางแก้ไขที่เป็นไปได้ คือ ควรจัดให้มีการรวมกลุ่มเกษตรกรเพื่อรวมกลุ่มกันซื้อปัจจัยการผลิต และรวบรวมผลผลิตในการขายเพื่อสร้างอำนาจต่อรองกับโรงงานผู้ผลิต ขณะเดียวกันภาครัฐควรมีแนวทางชัดเจนในการบริหารจัดการการผลิตพืชพลังงานให้เหมาะสมกับภาวะราคาน้ำมัน รวมทั้งส่งเสริมการปลูก และการพัฒนาองค์ความรู้ให้แก่เกษตรกร การจัดโซนนิ่งการปลูกพืชแต่ละชนิดตามความเหมาะสมของพื้นที่ การพัฒนาปรับปรุงพันธุ์พืชเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพผลผลิตต่อไร่ และการขยายความร่วมมือกับประเทศเพื่อนบ้านในการเข้าไปลงทุนปลูกพืชพลังงานในลักษณะ Contract Farming ให้มากขึ้น รวมทั้งการรณรงค์ส่งเสริมความร่วมมือกับประเทศเพื่อนบ้านโดยเฉพาะกรณีของปาล์มน้ำมัน โดยการร่วมมือกันระหว่างไทยกับมาเลเซียและอินโดนีเซียในการพัฒนาอุตสาหกรรมปาล์มน้ำมันและน้ำมันปาล์มอย่างเป็นระบบ สำหรับสถานการณ์ล่าสุดภาครัฐได้ออกมาตรการแทรกแซงราคาสินค้าเกษตรในส่วนของพืชพลังงานทั้งมันสำปะหลัง ถั่วเหลือง และปาล์มน้ำมัน ซึ่งนับเป็นนโยบายที่เหมาะสมในการพยุงราคาพืชพลังงานเพื่อช่วยเหลือเกษตรกร อย่างไรก็ตาม ภาครัฐควรเร่งวางแผนจัดการการปลูกพืชพลังงานโดยคำนึงถึงการลดต้นทุนการผลิตพื่อเป็นการแก้ปัญหาในระยะยาว

ผลกระทบต่อผู้ประกอบการที่ลงทุนในธุรกิจพลังงานทดแทน ทั้งนี้ ผู้ประกอบการที่เข้ามาลงทุนในธุรกิจผลิตพลังงานทดแทนอาจต้องเผชิญความเสี่ยงในการดำเนินธุรกิจมากขึ้น ขณะเดียวกันผู้ประกอบการใหม่ที่จะเข้ามาลงทุนอาจชะลอการลงทุนตั้งโรงงานผลิตพลังงานทดแทน เนื่องจากความไม่มั่นใจต่อสถานการณ์ราคาน้ำมัน ทั้งนี้ โรงงานผู้ผลิตพลังงานทดแทนรายใหญ่ย่อมได้เปรียบรายเล็ก เนื่องจากมีการต่อยอดธุรกิจมาจากบริษัทผู้ผลิตและผู้ค้าน้ำมันปิโตรเลียมทำให้มีการบริหารจัดการวัตถุดิบอย่างมีประสิทธิภาพ อย่างไรก็ตาม แนวทางแก้ไขปัญหาดังกล่าว คือโรงงานผู้ผลิตควรมีการวางแผนการผลิตร่วมกัน และการจัดการสต็อกให้เหมาะสมกับปริมาณผลผลิตในแต่ละช่วงฤดูกาล รวมทั้งการเพิ่มสัดส่วนการส่งออกพลังงานทดแทนไปยังต่างประเทศให้มากขึ้น ขณะเดียวกันภาครัฐควรเร่งเพิ่มสัดส่วนการผสมเอทานอลและไบโอดีเซลลงในน้ำมันปิโตรเลียมเพิ่มขึ้น เพื่อช่วยระบายสต็อกของโรงงานผู้ผลิตซึ่งปัจจุบันมีกำลังการผลิตส่วนเกินอยู่ อีกทั้งยังช่วยเพิ่มสัดส่วนความต้องการใช้พืชพลังงานให้มากขึ้นด้วย

ผลกระทบต่อผู้บริโภค จากภาวะราคาน้ำมันที่ปรับตัวลดลงต่อเนื่องตั้งแต่ไตรมาสที่ 3 ของปี 2551 เป็นต้นมา ทำให้พฤติกรรมการใช้น้ำมันของผู้บริโภคเริ่มปรับตัวหันมาใช้น้ำมันเบนซินและน้ำมันดีเซลมากขึ้น เนื่องจากส่วนต่างระหว่างราคาน้ำมันปิโตรเลียมและราคาน้ำมันเชื้อเพลิงชีวภาพปรับลดลง จากเดิมในช่วงครึ่งแรกของปี 2551 ซึ่งมีปริมาณการใช้น้ำมันแก๊สโซฮอล์และไบโอดีเซลมากขึ้น เนื่องจากราคาน้ำมันปิโตรเลียมในขณะนั้นมีราคาสูงมาก อย่างไรก็ตาม จากสถานการณ์ที่เกิดขึ้นอาจส่งผลต่อความต้องการใช้พืชพลังงานได้ ดังนั้น แนวทางที่ภาครัฐกำลังดำเนินการอยู่ซึ่งมีความเหมาะสมในการแก้ปัญหา โดยการรณรงค์ส่งเสริมการใช้น้ำมันเชื้อเพลิงชีวภาพภายในประเทศให้มากขึ้น โดยการรักษาส่วนต่างของราคาน้ำมันชีวภาพทั้งน้ำมันแก๊สโซฮอล์และน้ำมันไบโอดีเซลกับราคาน้ำมันปิโตรเลียมให้เหมาะสมเพื่อจูงใจให้ประชาชนหันมานิยมใช้กันมากขึ้น

ผลกระทบต่อนโยบายด้านพลังงานของภาครัฐ สำหรับประเด็นที่น่าสนใจคือ ในสถานการณ์ที่ราคาน้ำมันตกต่ำลงเรื่อยๆ ทำให้ประชาชนหันมาใช้น้ำมันปิโตรเลียมมากขึ้นเนื่องจากมีราคาถูกกว่าราคาน้ำมันจากเชื้อเพลิงชีวภาพไม่มากนัก ขณะเดียวกันก็ยิ่งทำให้ประชาชนมีความสนใจใช้พลังงานทดแทนลดลง จนอาจส่งผลกระทบต่อแผนพัฒนาพลังงานทดแทนของประเทศตามกรอบระยะเวลา 15 ปีซึ่งภาครัฐกำลังดำเนินการผลักดันอยู่ในขณะนี้ โดยภาครัฐมีเป้าหมายเพิ่มสัดส่วนการใช้พลังงานทดแทนทุกรูปแบบจากร้อยละ 0.5 เป็นร้อยละ 8 ภายในปี 2554 และเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 20 ในปี 2565 เพื่อพัฒนาให้ไทยเป็นผู้นำด้านพลังงานทดแทนในภูมิภาคเอเชีย ซึ่งจะทำให้เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาความยั่งยืนทางพลังงานของประเทศไทยในระยะยาว ดังนั้น ภาครัฐควรเร่งวางแผนจัดการห่วงโซ่อุปทาน (Value Chain) ของธุรกิจพลังงานทดแทนอย่างชัดเจน โดยคำนึงถึงผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อหลายฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ทั้งในด้านวัตถุดิบ การผลิต การตลาด การวิจัยและพัฒนาเพื่อให้สามารถบริหารจัดการการผลิต และความต้องการใช้พลังงานชีวภาพอย่างเหมาะสม ทั้งนี้ ภาครัฐควรเร่งบริหารจัดการการผลิตพืชพลังงานให้เหมาะสมกับภาวะราคาน้ำมันที่ยังคงผันผวน

กล่าวโดยสรุป จากปัญหาวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจของโลก และภาวะราคาน้ำมันในตลาดโลกที่ปรับลดลงอย่างรวดเร็ว ทำให้ส่วนต่างของราคาน้ำมันปิโตรเลียมกับราคาน้ำมันเชื้อเพลิงชีวภาพปรับตัวลดลง ส่งผลกระทบทำให้ความต้องการใช้พืชพลังงานลดลง

สำหรับปี 2552 คาดว่า แนวโน้มความต้องการพืชพลังงานจะลดลงจากปี 2551 ซึ่งเป็นปีที่ราคาพืชพลังงานปรับตัวสูงมากเป็นประวัติการณ์ เนื่องจากทั่วโลกต่างกังวลเกี่ยวกับวิกฤตด้านอาหารและด้านพลังงานที่เกิดขึ้นในช่วงต้นปี 2551 ทำให้หลายประเทศต่างหันมาสนใจพลังงานทดแทนกันมากขึ้น ทั้งนี้ คาดว่า ปี 2552 ราคาพืชพลังงานในประเทศจะทรงตัวในระดับเดียวกับช่วงครึ่งหลังปี 2551 โดยมีปัจจัยเสี่ยงหลายประการ ทั้งปริมาณผลผลิตพืชน้ำมันของโลกที่เพิ่มขึ้น แรงกดดันจากความผันผวนของราคาน้ำมันในตลาดโลก และความกังวลต่อปัญหาวิกฤตเศรษฐกิจโลกที่ยังไม่สามารถคาดการณ์ความรุนแรงของสถานการณ์ที่เกิดขึ้นได้

ดังนั้น ศูนย์วิจัยกสิกรไทย คาดการณ์ผลกระทบและเสนอแนะแนวทางการปรับตัวของหลายฝ่ายที่เกี่ยวข้อง เพื่อจัดการกับปัญหาที่เกิดขึ้น โดยพิจารณาผลกระทบที่มีต่อเกษตรกรผู้ปลูกพืชพลังงาน ผู้ประกอบการที่ลงทุนในธุรกิจพลังงานทดแทน และผู้บริโภค รวมทั้งผลกระทบต่อนโยบายพลังงานของภาครัฐ

ทั้งนี้ อนาคตของธุรกิจพลังงานทดแทนของไทยขึ้นอยู่กับความชัดเจนในการดำเนินนโยบายของภาครัฐ ซึ่งหากพิจารณาทางด้านความคุ้มทุนในการผลิตพลังงานชีวภาพเพียงอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอ แต่หากพิจารณาถึงความมั่นคงด้านพลังงานของประเทศไทยในระยะยาวแล้ว ภาครัฐจึงน่าจะยังคงมีความจำเป็นในการพัฒนาพลังงานชีวภาพทั้งเอทานอลและไบโอดีเซลเพื่อเป็นแหล่งพลังงานทดแทนที่สำคัญของประเทศในระยะยาวอยู่ต่อไป และในอีกทางหนึ่งก็เป็นการช่วยลดการพึ่งพิงการนำเข้าน้ำมันดิบจากต่างประเทศ

ดังนั้น ในระยะยาวแล้วภาครัฐก็จะต้องให้ความสำคัญกับการส่งเสริมและพัฒนาพลังงานทดแทนอย่างจริงจังและโดยต่อเนื่อง เพื่อช่วยผลักดันยุทธศาสตร์การพัฒนาพลังงานทดแทนของไทยให้เกิดผลสำเร็จสูงสุดเพื่อความมั่นคงด้านพลังงานของไทยในอนาคต

. . .

. . .

FTA …อุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ไทยขาดดุลกับญี่ปุ่น และจีนเพิ่มขึ้น

โดย ศูนย์วิจัยกสิกรไทย



จนถึงปัจจุบันประเทศไทยได้มีการเจรจาเปิดเขตเสรีการค้า (FTA) กับนานาประเทศ ซึ่งมีผลบังคับใช้แล้วกับ 5 ประเทศ และอีก 1 กลุ่มประเทศ ประกอบด้วย เขตเสรีการค้าไทย-จีน ซึ่งอยู่ภายใต้กรอบอาเซียน-จีน (ACFTA) เขตเสรีการค้าไทย-อินเดีย (ITFTA) เขตเสรีการค้าไทย-ออสเตรเลีย (TAFTA) เขตเสรีการค้าไทย-นิวซีแลนด์ (TNZCEP) เขตเสรีการค้าไทย-ญี่ปุ่น (JTEPA) และเขตเสรีการค้าไทย-อาเซียน (AFTA) ซึ่งแม้ว่าการเปิดเสรีการค้าจะมีผลดีต่อการช่วยให้ผู้ผลิตสามารถขยายตลาดออกไปได้มากขึ้น จากราคาสินค้าที่สามารถแข่งขันได้ และช่วยให้เกิดการประหยัดต่อขนาดเนื่องจากสามารถผลิตสินค้าได้เป็นจำนวนมาก รวมถึงประโยชน์ที่จะได้จากผลของข้อตกลงในส่วนของสินค้าชนิดอื่นที่เป็นปัจจัยการผลิตซึ่งไทยจะสามารถนำเข้าได้ในราคาถูกลง เป็นต้น ทว่าการเปิดเสรีการค้าอาจมีผลกระทบต่ออุตสาหกรรมได้เช่นกัน หากอุตสาหกรรมยังไม่มีความพร้อมพอที่จะแข่งขันกับประเทศที่ไทยไปทำการเปิดเสรีการค้า โดยเฉพาะในแง่ของต้นทุนการผลิต ซึ่งอาจส่งผลต่อผู้ประกอบการในอุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ไทยอย่างไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ ศูนย์วิจัยกสิกรไทยจึงได้วิเคราะห์ถึงผลกระทบต่ออุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ไทยภายใต้การเปิดเขตเสรีการค้าในแง่มุมต่างๆ โดยมีประเด็นสำคัญดังนี้

สถานการณ์ปัจจุบันของตลาดระหว่างประเทศของอุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ไทย

จากการรายงานของกระทรวงพาณิชย์ การส่งออกชิ้นส่วนรถยนต์ไทยในช่วง 9 เดือนแรกของปีนี้ มีมูลค่ารวม 3,905.1 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ขยายตัวขึ้นจากช่วงเดียวกันในปีก่อนประมาณร้อยละ 26.4 โดยคิดเป็นมูลค่าการส่งออกไปยังญี่ปุ่นมากเป็นอันดับหนึ่ง รองลงมาคือ อินโดนีเซีย มาเลเซีย แอฟริกาใต้ และสหรัฐอเมริกา ตามลำดับ ซึ่งแม้การส่งออกชิ้นส่วนรถยนต์ไทยจะมีการขยายตัวดีในหลายประเทศ แต่พบว่ามีบางประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา จีน และบางประเทศในสหภาพยุโรป ที่มีการหดตัวของยอดการส่งออก โดยส่วนหนึ่งเกิดจากยอดขายรถยนต์ที่ชะลอตัวลงอย่างมาก และการลดกำลังการผลิตในประเทศเหล่านี้

ส่วนการนำเข้าชิ้นส่วนรถยนต์ในช่วง 9 เดือนแรกของปีนี้ มีมูลค่ารวม 3,056.7 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ขยายตัวขึ้นจากช่วงเดียวกันในปีก่อนประมาณร้อยละ 27.3 โดยคิดเป็นมูลค่าการนำเข้าจากญี่ปุ่นมากเป็นอันดับหนึ่ง รองลงมาคือ ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย เยอรมนี และเกาหลีใต้ ตามลำดับ ซึ่งจากตัวเลขการส่งออกและการนำเข้าดังกล่าวส่งผลให้ในช่วง 9 เดือนแรกของปี 2551 ไทยมีดุลการค้าเฉพาะชิ้นส่วนรถยนต์เกินดุลเป็นมูลค่า 848.4 ล้านเหรียญสหรัฐฯ

ทั้งนี้หากสังเกตจากมูลค่าการส่งออกและนำเข้าของไทยในช่วง 9 เดือนแรกตลอดระยะเวลา 3 ปีที่ผ่านมา คือ ตั้งแต่ปี 2548 ถึงปี 2550 จะพบว่ามูลค่าการส่งออกมีการขยายตัวเฉลี่ยร้อยละ 34.1 ส่วนมูลค่าการนำเข้ามีการขยายตัวเฉลี่ยร้อยละ 2.4 ซึ่งหากดูจากตัวเลขการขยายตัวในช่วง 9 เดือนแรกของปี 2551 จะเห็นว่าการส่งออกมีการขยายตัวลดลงจากในอดีต ขณะที่การนำเข้ากลับมีการขยายตัวเพิ่มขึ้นอย่างมาก ซึ่งเหตุผลส่วนหนึ่งก็เนื่องมาจากผลจากการเปิดเสรีการค้า โดยเฉพาะกับประเทศญี่ปุ่น

จากมูลค่าการตลาดระหว่างประเทศกับประเทศที่ไทยได้ทำการเปิดเสรีการค้า และได้มีผลบังคับใช้แล้วนั้นพบว่า ในช่วง 9 เดือนแรกของปี 2551 การส่งออกชิ้นส่วนรถยนต์ไปยังประเทศดังกล่าวมีมูลค่ารวม 2,396.7 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ขยายตัวขึ้นจากช่วงเดียวกันในปีก่อนถึงประมาณร้อยละ 40.7 และมูลค่าการส่งออกนี้คิดเป็นประมาณร้อยละ 61.4 ของมูลค่าการส่งออกรวมของชิ้นส่วนรถยนต์ไทยและเป็นสัดส่วนที่เพิ่มขึ้นจากช่วงเดียวกันในปีที่แล้ว ซึ่งมูลค่าการส่งออกไปยังประเทศเหล่านี้ในปี 2550 มีสัดส่วนประมาณร้อยละ 55.1 โดยคิดเป็นมูลค่าการส่งออกไปยังกลุ่มประเทศอาเซียนมากเป็นอันดับหนึ่ง รองลงมาคือ ญี่ปุ่น ออสเตรเลีย อินเดีย จีน และนิวซีแลนด์ ตามลำดับ ซึ่งการขยายตัวของมูลค่าการส่งออกของไทยที่เพิ่มขึ้นนี้ คาดว่าส่วนหนึ่งเกิดจากการทำเขตเสรีการค้าไทย-ญี่ปุ่น ซึ่งเริ่มมีผลบังคับใช้วันที่ 1 พฤศจิกายน 2550 ส่งผลให้มีการขยายตัวของมูลค่าการส่งออกไปญี่ปุ่นถึงร้อยละ 36.4 ในช่วง 9 เดือนที่ผ่านมา

ส่วนการนำเข้าชิ้นส่วนรถยนต์จากประเทศคู่เจรจาเหล่านี้ในช่วง 9 เดือนแรกมีมูลค่ารวม 2,532.6 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ขยายตัวขึ้นจากช่วงเดียวกันในปีก่อนประมาณร้อยละ 22.7 และมูลค่าการนำเข้านี้คิดเป็นประมาณร้อยละ 82.9 ของมูลค่าการนำเข้ารวมของชิ้นส่วนฯทั้งหมดและเป็นสัดส่วนที่ลดลงจากช่วงเดียวกันในปีที่แล้วที่มีมูลค่าการนำเข้าจากประเทศคู่เจรจาประมาณร้อยละ 86.0 โดยคิดเป็นมูลค่าการนำเข้าจากญี่ปุ่นมากเป็นอันดับหนึ่ง รองลงมาคือ กลุ่มประเทศอาเซียน จีน อินเดีย ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์ ตามลำดับ ซึ่งการขยายตัวเพิ่มขึ้นนี้คาดว่าส่วนหนึ่งเป็นผลที่เกิดจากการทำเขตเสรีการค้า ไทย-ญี่ปุ่น ส่งผลให้มีการขยายตัวของมูลค่าการนำเข้าจากญี่ปุ่นถึงร้อยละ 21.2 ในช่วง 9 เดือนที่ผ่านมา จากที่มีการขยายตัวร้อยละ 0 ในช่วงเดียวกันของปีที่แล้ว โดยที่ร้อยละ 87.0 ของชิ้นส่วนรถยนต์ที่มีการนำเข้ามาจากญี่ปุ่นเป็นชิ้นส่วนรถยนต์ประเภทส่วนประกอบ และอุปกรณ์รวมทั้งโครงรถและตัวถัง

อย่างไรก็ตามแม้ว่าในช่วง 9 เดือนแรกของปี 2551 ไทยมีดุลการค้าเฉพาะชิ้นส่วนรถยนต์โดยรวมทั้งหมดเกินดุลก็ตาม แต่จากตัวเลขการค้าระหว่างประเทศคู่เจรจาดังกล่าวในช่วง 9 เดือนแรกของปี 2551 ไทยมีดุลการค้าเฉพาะชิ้นส่วนรถยนต์ขาดดุลเป็นมูลค่าประมาณ 135.9 ล้านเหรียญสหรัฐฯ โดยเป็นการขาดดุลการค้ากับประเทศญี่ปุ่นสูงถึง 1138 ล้านเหรียญสหรัฐฯ เพิ่มขึ้นจากเดิมที่ในช่วง 9 เดือนแรกของปีที่แล้วที่ขาดดุลไป 1,004.6 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ถึงร้อยละ 13.3 และเป็นการขาดดุลกับประเทศจีน 77.3 ล้านเหรียญสหรัฐฯ เพิ่มขึ้นจากเดิมที่ในช่วง 9 เดือนแรกของปีที่แล้วที่ขาดดุลไป 41.6 ล้านเหรียญสหรัฐฯ อย่างมากถึงร้อยละ 85.8 ขณะที่คู่เจรจาอื่นๆไทยเกินดุลทั้งหมด โดยที่เกินดุลมากที่สุดกับกลุ่มประเทศอาเซียนด้วยกันถึง 824.4 ล้านเหรียญสหรัฐฯ รองลงมาคือ ประเทศออสเตรเลีย 132.8 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ประเทศอินเดีย 100.7 ล้านเหรียญสหรัฐฯ และประเทศนิวซีแลนด์ที่ไทยได้ดุลรวม 21.6 ล้านเหรียญสหรัฐฯ

จากตัวเลขดังกล่าวแสดงให้เห็นว่า การเปิดการค้าเสรีนั้นไม่เพียงสร้างโอกาสทางการค้าให้กับไทยเท่านั้น แต่ทว่ายังเป็นความท้าทายต่ออุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ในประเทศด้วยที่ต้องรับมือกับคู่แข่งหน้าใหม่จากต่างประเทศที่มีศักยภาพในการแข่งขัน

โอกาสและความท้าทายจากการเปิดเสรีการค้าต่ออุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ของไทย

จากข้อมูลตัวเลขการส่งออกในเบื้องต้น แสดงให้เห็นว่าการเปิดเสรีการค้าระหว่างประเทศของไทยส่งผลต่อการขยายการส่งออกไปยังนานาประเทศที่ไทยได้ร่วมทำการเปิดเสรีการค้า พร้อมกันนี้ก็เพิ่มความท้าทายและอุปสรรคให้กับอุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ในประเทศด้วย จากการเข้ามาทำตลาดของชิ้นส่วนรถยนต์จากต่างประเทศ โดยในส่วนของประโยชน์และโอกาสจากการเปิดเสรีการค้าที่ไทยได้รับมีดังนี้

• การเปิดเสรีการค้าส่งผลดีในทางตรงต่ออุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ไทยโดยการทำให้ตลาดส่งออกของไทยขยายตัวมากขึ้นทั้งในส่วนของชิ้นส่วน OEM และ REM เนื่องจากการลดกำแพงภาษีนำเข้าชิ้นส่วนรถยนต์ในประเทศคู่สัญญาจะทำให้สินค้าจากไทยสามารถแข่งขันกับคู่แข่งในด้านราคาได้ ทั้งนี้ชิ้นส่วนยานยนต์ไทยนั้นได้มีแนวทางการลดภาษีภายใต้กรอบการเจรจาต่างๆดังนี้

- ชิ้นส่วนยานยนต์ 9 รายการที่อยู่ภายใต้กรอบการเจรจากับอินเดียซึ่งอยู่ในรายการสินค้าเร่งลดภาษี 82 รายการนั้นปัจจุบันได้ลดภาษีลงเหลือร้อยละ 0 แล้ว
- รายการที่ทำการเจรจากับออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ และกลุ่มอาเซียนนั้นจะทำการลดลงเหลือร้อยละ 0 ทั้งหมดในปี 2553
- ส่วนรายการที่ทำการเจรจากับจีน ภายใต้กรอบอาเซียน-จีน
- จะมีเพียงบางรายการที่จัดอยู่ในประเภทสินค้าปกติ ซึ่งหากมีอัตราภาษีนำเข้าสูงกว่าร้อยละ 20 ได้ทำการลดลงเหลือร้อยละ 20 แล้วในปี 2548 และจะทยอยลดอัตราภาษีลงเหลือร้อยละ 0 ในปี 2553 เช่น หม้อน้ำ และ กระปุกเกียร์ เป็นต้น และบางรายการที่จัดอยู่ในประเภทสินค้าปกติได้รับความยืดหยุ่นให้ลดภาษีเหลือร้อยละ 0 ได้ถึงปี 2557
- ในส่วนสินค้ารายการอื่นๆที่ได้มีการนำเข้าไปอยู่ในการเจรจานั้นยังจัดอยู่ในรายการที่มีความอ่อนไหวสูงและจะคงภาษีเดิมที่ร้อยละ 10 ถึง 42 ซึ่งก็อยู่ในข้อตกลงเบื้องต้นที่จะมีการลดอัตราภาษีลงเหลือร้อยละ 50 ในปี 2558 สำหรับสินค้าในกลุ่มอ่อนไหวสูง
- ส่วนรายการที่ทำการเจรจากับญี่ปุ่น
- ในส่วนของเครื่องยนต์พิกัด 8408 ที่มีอัตราภาษีนำเข้าสูงกว่าร้อยละ 20 ได้ทำการลดลงเหลือร้อยละ 20 แล้วในปี 2550 และจะคงอัตราภาษีที่ร้อยละ 20 แล้วลดลงเหลือร้อยละ 0 ในปี 2557 ส่วนรายการที่มีอัตราภาษีต่ำกว่าร้อยละ 20 จะคงอัตราภาษีเดิมไว้แล้วลดลงเหลือร้อยละ 0 ในปี 2557 เช่นเดียวกัน
- ส่วนชิ้นส่วนอื่นๆในพิกัด 8708 จะใช้วิธีการลดภาษีเช่นเดียวกับอัตราภาษีนำเข้าเครื่องยนต์ แต่จะต่างกันตรงที่จะลดภาษีลงเหลือร้อยละ 0 ทั้งหมดในปี 2555
นอกจากนี้การเปิดเสรียังทำให้ผู้บริโภคในประเทศเหล่านั้นรู้จักกับสินค้าไทยมากขึ้น นำมาซึ่งโอกาสในการทำการค้าในระยะยาวตามมาหากชิ้นส่วนรถยนต์จากไทยมีราคาและคุณภาพที่เหมาะสม

• การเปิดเสรีการค้าจะเป็นตัวบังคับให้ไทยมีการปรับตัว โดยการพัฒนาอุตสาหกรรมยานยนต์ทั้งระบบ เพื่อรองรับความต้องการของตลาดที่เปลี่ยนแปลงไปและเพื่อรับมือกับการแข่งขันที่รุนแรงขึ้น ซึ่งการเปิดตลาดให้กับชิ้นส่วนรถยนต์ไทยที่มีศักยภาพเหนือกว่าคู่แข่งจะส่งผลให้มีการพัฒนาความสามารถในการผลิตชิ้นส่วนรถยนต์ดังกล่าวถึงระดับที่เกิดความประหยัดต่อขนาด เป็นโอกาสให้ไทยสามารถขยายตลาดการส่งออกไปยังนานาประเทศทั่วโลกได้ง่ายขึ้นจากต้นทุนการผลิตที่ต่ำลง มีผลผลักดันให้อุตสาหกรรมยานยนต์ทั้งระบบเป็นอุตสาหกรรมหลักเพื่อการส่งออก สร้างดุลการค้าให้กับประเทศไทย

• การเปิดเสรีการค้าจะทำให้เกิดการลงทุนระหว่างกันมากขึ้น ซึ่งจะทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนความรู้และถ่ายทอดเทคโนโลยีระหว่างกัน นอกจากนี้ยังได้รับประโยชน์จากข้อตกลงความร่วมมือในการฝึกอบรมด้านเทคโนโลยีจากต่างประเทศ ซึ่งหนึ่งในนั้นคือ โครงการพัฒนาบุคลากรในอุตสาหกรรมยานยนต์ (Automotive Human Resource Development Project : AHRDP)


• ส่วนผลทางอ้อมที่จะได้รับ คือ การลดอัตราภาษีนำเข้าวัตถุดิบ เช่นเหล็กรีดร้อนจากญี่ปุ่น ซึ่งจะช่วยเพิ่มความได้เปรียบด้านต้นทุนของผู้ผลิตชิ้นส่วนรถยนต์ไทยในการแข่งขันกับต่างประเทศ

นอกจากอุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ของไทยจะได้รับประโยชน์จากการเปิดเสรีการค้าแล้ว การเปิดเสรีการค้ายังเป็นความท้าทายหนึ่งของผู้ประกอบการด้วย ดังนี้

• การเปิดเสรีการค้าจะทำให้มีชิ้นส่วนสำเร็จรูปชนิดเดียวกันหรือมีความคล้ายคลึงกันจากคู่แข่งภายนอกประเทศมากขึ้น โดยการแข่งขันจะมีคุณภาพและมาตรฐานสินค้าเป็นปัจจัยสำคัญที่ใช้ในการแข่งขัน ซึ่งหากผู้ประกอบการไทยไม่พัฒนาความสามารถในการผลิตให้ทัดเทียมกับต่างชาติ ก็อาจทำให้ไม่สามารถแข่งขันกับชิ้นส่วนนำเข้าจากต่างประเทศได้ และอาจต้องเผชิญกับการแข่งขันจากการเข้ามาของผู้ประกอบการต่างชาติ เช่นจากญี่ปุ่น ซึ่งมาลงทุนผลิตแข่งขันกับผู้ประกอบการในไทยด้วย

• การเปิดเสรีโดยเฉพาะกับประเทศที่มีการลงทุนผลิตรถยนต์ในไทย เช่น ญี่ปุ่น อาจทำให้ในอนาคตบริษัทรถยนต์ญี่ปุ่นมีโอกาสจะเลือกใช้ชิ้นส่วนโดยเฉพาะชิ้นส่วน OEM นำเข้าจากญี่ปุ่นสำหรับรถยนต์รุ่นใหม่ๆ เช่น รถอีโคคาร์ ภายหลังภาษีนำเข้าลดลงเป็นศูนย์ ซึ่งจะส่งผลให้การพัฒนาอุตสาหกรรมชิ้นส่วนในไทยลดลง และการลงทุนด้านเทคโนโลยีระดับสูงจากญี่ปุ่นอาจจะลดลงเนื่องจากสามารถนำเข้าชิ้นส่วนที่ผลิตในญี่ปุ่นได้โดยตรงเพราะกำแพงภาษีที่ลดลง ประกอบกับหากค่าเงินบาทแข็งค่าขึ้น จะส่งผลทำให้สินค้าของไทยราคาแพงกว่าหรือเท่ากับสินค้าที่ผลิตในญี่ปุ่น ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อการจ้างงาน การพัฒนาบุคลากร และเทคโนโลยีตามมา

• กำแพงภาษีที่หายไปจากการเปิดเสรีการค้าอาจทำให้บางประเทศหันไปใช้มาตรการที่ไม่ใช่ภาษีแทน เช่น การกำหนดมาตรฐานยานยนต์และส่วนประกอบต่างๆของออสเตรเลีย (Australia Design Rules : ADRs) การควบคุมและจำกัดปริมาณนำเข้า การที่รัฐให้การช่วยเหลือในด้านต่างๆกับผู้ผลิตในประเทศ โดยการลดหย่อน Excise Tax ให้กับรถยนต์ที่ใช้ชิ้นส่วนในประเทศเป็นต้น

อย่างไรก็ตาม การเปิดเสรีการค้าไม่ได้เป็นปัจจัยหลักเดียวที่มีผลต่อการขยายตัวของการส่งออก ทิศทางเศรษฐกิจของโลกก็เป็นปัจจัยหลักอีกประการหนึ่ง ทั้งนี้จากการชะลอตัวของเศรษฐกิจหลักของโลก ซึ่งส่งผลให้แนวโน้มการส่งออกในปี 2551 นี้ ทางศูนย์วิจัยกสิกรไทยคาดว่าอุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ไทยจะได้รับผลกระทบพอสมควร โดยเฉพาะชิ้นส่วนรถยนต์ที่ส่งออกไปยังญี่ปุ่นและสหรัฐฯซึ่งคาดว่าจะชะลอลงกว่าที่คาดไว้เดิม จากการลดกำลังการผลิตรถยนต์ลงในทั้งสองประเทศนี้ซึ่งเป็นประเทศผู้นำเข้าหลักเป็นอันดับ 1 และ 5 ของไทยตามลำดับ โดยในช่วง 9 เดือนแรกนี้มีมูลค่าการส่งออกไปยังประเทศทั้งสองนี้รวมประมาณ 896 ล้านเหรียญสหรัฐฯ คิดเป็นร้อยละ 22.9 ของมูลค่าส่งออกรวม รวมถึงบริษัทผู้ผลิตรถยนต์บางรายในไทยก็เริ่มส่งสัญญาณการลดกำลังการผลิตลงจากที่ตั้งเป้าไว้เดิมด้วย แสดงถึงแนวโน้มการส่งออกทั้งรถยนต์และชิ้นส่วนรถยนต์ที่จะชะลอลง ซึ่งหากมองในด้านของอุปสงค์แล้ว จากปัจจัยดังกล่าวข้างต้นทำให้คาดว่ามูลค่าการส่งออกชิ้นส่วนรถยนต์ในปี 2552 อาจจะชะลอลงจากที่คาดว่าจะขยายตัวร้อยละ 21.5 ในปี 2551 และร้อยละ 40.9 ในปี 2550 ที่ผ่านมา อย่างไรก็ตามขึ้นอยู่กับปัจจัยด้านอุปทาน เช่น การวางแผนการขยายกำลังผลิตเพื่อส่งออกไปยังตลาดใหม่ เช่น อินเดีย โดยเฉพาะในส่วนของรถยนต์นั่งส่วนบุคคล แนวโน้มการเปิดโรงงานใหม่ หรือการย้ายฐานการผลิตมาไทย เป็นต้น ซึ่งอาจจะทำให้กำลังการผลิตในไทยเพิ่มมากขึ้นส่งผลให้การส่งออกอาจจะไม่ชะลอตัวลงมากก็เป็นได้

โดยสรุป การเปิดเสรีการค้าไม่เพียงแต่จะสร้างโอกาสในการขยายการส่งออกชิ้นส่วนของไทยไปยังต่างประเทศเท่านั้น แต่การเปิดเสรีการค้าของไทยกับบางประเทศกลับยิ่งเป็นการทำให้ไทยขาดดุลการค้ากับประเทศเหล่านั้นมากขึ้น โดยเฉพาะประเทศญี่ปุ่นและจีน ซึ่งอาจส่งผลกระทบกับอุตสาหกรรมชิ้นส่วนโดยเฉพาะในรายผู้ประกอบการคนไทย และเอสเอ็มอีที่จะต้องพยายามหาตลาดใหม่อยู่เสมอ และผลักดันให้มีการใช้เทคโนโลยีในการผลิตมากขึ้น รวมถึงการพยายามให้เกิดความประหยัดต่อขนาดเพื่อลดต้นทุนการผลิตลงเพื่อให้ราคาสินค้ามีความเหมาะสมและสามารถแข่งขันในตลาดได้ อย่างไรก็ตามในสภาวะที่เศรษฐกิจโลกเริ่มส่งสัญญาณการชะลอตัว โดยเฉพาะประเทศที่ไทยมีการส่งออกชิ้นส่วนรถยนต์ไปค่อนข้างมากนั้น ทำให้มูลค่าการส่งออกชิ้นส่วนรถยนต์ไทยในปีนี้จะชะลอลงโดยคาดว่าจะขยายตัวร้อยละ 21.5 จากที่ขยายตัวสูงถึงร้อยละ 40.9 ในปีก่อนหน้าและคาดว่าจะชะลอตัวลงต่อเนื่องในปี 2552 ด้วย

ดังนั้นเพื่อให้การเปิดเสรีการค้าเป็นการเพิ่มช่องทางในการขยายการส่งออก และเพื่อลดความท้าทายจากการเปิดเสรีที่จะเกิดขึ้นท่ามกลางกระแสการเปิดเสรีในปัจจุบันนี้ ความร่วมมือจากภาครัฐจึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง ไม่ว่าจะเป็นการสนับสนุนและพัฒนาปัจจัยต่างๆที่จะช่วยลดต้นทุนการผลิตลง เช่น การลดภาษีนำเข้าวัตถุดิบหลักเช่นเหล็ก หรือมีการพัฒนาโครงการเหล็กต้นน้ำที่มีประสิทธิภาพในประเทศ การลดภาษีนำเข้าเครื่องจักรที่ใช้เทคโนโลยีระดับสูงเพื่อให้การผลิตมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น รวมถึงการส่งเสริมการลงทุนในโครงการวิจัยและพัฒนาในประเทศให้มากยิ่งขึ้น และที่สำคัญภาครัฐควรมีบทบาทในการวางแผนการส่งเสริมอุตสาหกรรมรถยนต์ร่วมกับการวางแผนการใช้พลังงานของประเทศในระยะยาว เพื่อสร้างความชัดเจนให้กับนักลงทุน ซึ่งจะช่วยส่งเสริมการวางแผนในอุตสาหกรรมชิ้นส่วนรถยนต์ของไทยด้วย

ส่วนการเปิดเสรีทางการค้าเพิ่มเติมนั้น รัฐบาลควรต้องมีความระมัดระวังเป็นพิเศษโดยเฉพาะการเปิดเสรีกับจีนซึ่งเป็นประเทศที่ผลิตสินค้าในกลุ่มยานยนต์มากและมีค่าจ้างแรงงานต่ำ จึงทำให้มีต้นทุนในการผลิตที่ต่ำกว่าประเทศไทยทั้งในส่วนของรถยนต์และชิ้นส่วนรถยนต์ ทำให้อุตสาหกรรมยานยนต์ในไทยอาจได้รับผลกระทบจากการเข้ามาทำตลาดรถยนต์และชิ้นส่วนรถยนต์ราคาถูกจากจีน ภาครัฐจึงควรต้องพิจารณาในด้านความพร้อมของผู้ผลิตไทยและกรอบระยะเวลาการเปิดเสรีเป็นสำคัญ ประกอบกับความพร้อมของอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องด้วย รวมถึงมีการเตรียมการรับมือในเรื่องมาตรการปกป้องผลประโยชน์ทางการค้าโดยการใช้มาตรการที่ไม่ใช้ภาษีที่อาจจะตามออกมาจากประเทศที่ไทยทำการเจรจาด้วย

ในส่วนของภาคเอกชนนั้น ในระยะสั้นนี้จากที่มีการออกมาแสดงความกังวลรวมถึงมีการกล่าวถึงแนวโน้มที่จะลดกำลังการผลิตรถยนต์ลงในปีหน้านั้น ซึ่งผู้ผลิตชิ้นส่วนรถยนต์โดยเฉพาะ OEM อาจจำเป็นต้องมีการปรับแผนการผลิตในปีหน้านี้ให้สอดคล้องกับเป้าหมายการผลิตรถยนต์ทั้งในประเทศ และที่ส่งออกไปยังต่างประเทศด้วย นอกจากนี้ในส่วนของผู้ผลิตชิ้นส่วนรถยนต์เพื่อการส่งออกควรหาแนวทางในควบคุมต้นทุน เช่น การประกันความเสี่ยงอัตราแลกเปลี่ยนซึ่งมีแนวโน้มผันผวนสูง รวมถึงการใช้ประโยชน์จากข้อตกลงการเปิดการค้าเสรีกับประเทศที่ทำการเจรจากับไทย โดยการพยายามผลักดันให้เกิดการค้ากับประเทศเหล่านี้มากขึ้นเพื่อลดผลกระทบจากปัญหาวิกฤติการเงินในสหรัฐฯ และแม้ปัจจุบันรถยนต์และชิ้นส่วนที่ผลิตจากไทยส่วนใหญ่จะได้รับการยอมรับจากนานาประเทศว่ามีคุณภาพ แต่ต้นทุนการผลิตที่สูงกว่าประเทศคู่แข่งอย่างจีน จะส่งผลให้ความสามารถในการแข่งขันลดลง ในระยะยาวจึงควรหาวิธีการที่จะลดต้นทุนการผลิตลง โดยการเพิ่มขีดความสามารถด้านการผลิต เช่น การลงทุนด้านเทคโนโลยีในการผลิต รวมถึงการพัฒนาบุคลากรของบริษัท และการศึกษาวิจัยด้านการตลาดของแต่ละประเทศให้มากขึ้น เพื่อให้เข้าใจความต้องการของผู้บริโภคของแต่ละประเทศที่แตกต่างกัน

. . .

...loy....loy..kra..tong...