| |
หลายคนอาจจะกำลังเบื่อหน่ายกับข่าวสารบ้านเมืองทุกวันนี้ จขบ.ก็เป็น...แต่ได้พยายามหาวิธีขจัดความเบื่อหน่าย ความขุ่นข้องหมองใจในตัวเอง
ใน"กำบ่ะเก่า" อันเป็นภูมิปัญญาของคนโบราณล้านนามักจะสอดแทรกคติชีวิต
ข้อคิดต่าง ๆ ให้ได้ฉุกใจ และเตือนจิตสะกิดใจไม่มากก็น้อย อยู่เสมอ ๆ
วันนี้ขอนำเสนอสำนวน"กำบ่เก่า" ที่..."บ่เก่า" (ไม่เคยล้าสมัย) อย่างแท้จริง...
นั่นคือสามารถปรับใช้ได้แบบ...อกาลิโกเลยทีเดียว
" เจ้ายี่จักไปตางซ้าย เจ้าอ้ายจักไปตางขวา
น้องก็ว่าน้องจะจี่ ปี้ก็ว่าปี้จะเผา "
ศัพท์ : เจ้าอ้าย หมายถึง พี่
เจ้ายี่ = สอง , น้อง
จี่ = ปิ้ง , ย่าง
คำแปล : "คนน้องจะไปทางซ้าย แต่คนพี่จะไปทางขวา น้องว่าน้องจะปิ้ง พี่ก็ว่าพี่จะเผา "
ความหมาย : เป็นคำกล่าวเปรียบเปรยถึงการอยู่ร่วมกันในสังคม ไม่ว่าระดับไหน นับแต่สังคมหน่วยที่เล็กที่สุดคือครอบครัว
แม้พี่น้องคลานตามกันมาก็ยังอาจมีความคิดเห็นขัดแย้ง ไม่ลงรอยกันได้ ซึ่งอาจมีผลทำให้กิจการงานต่าง ๆ ที่ทำร่วมกันไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร
เป็นคำสอนของคนโบราณที่มีต่อบุคคลที่ต้องมาอยู่ร่วมกันว่าให้มีความสามัคคี เป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน เพื่อสังคมส่วนรวมจะได้อยู่เย็นเป็นสุข
"คนเฮาใหญ่แล้ว บ่ถ้าไผสอน จิ๊งหีดแมงจอนไผสอนมันเต้น"
คำแปล : คนเราโตแล้วไม่ต้องรอให้ใครมาสอนก็รู้ดีชั่วได้ ดูแต่จิ้งหรีดแมลงจอนนั่นปะไร ผู้ใดมาสอนให้มันเต้นหรือก็เปล่า"
ความหมาย : คำกล่าวนี้สามารถตีความได้สองนัยยะ นั่นก็คือ หากกล่าวต่อผู้เยาว์ ก็เหมือนกับเป็นการกล่าวเตือนว่า โต ๆ กันแล้วนะ ไม่ต้องรอให้ใครมาคอยตักเตือนสั่งสอนอยู่เรื่อยไป ควรรู้สึกสำนึกผิดชอบชั่วดีได้ด้วยตัวเอง
แต่ในอีกนัยยะหนึ่ง หากคำกล่าวนี้กล่าวกับผู้ใหญ่ ก็เป็นการปรามว่าอย่าไปบังคับหรือจ้ำจี้จ้ำไชอะไรกับเด็ก ๆ หรือผู้อยู่ใต้การปกครองให้มาก เพราะพวกเขาโต ๆ กันแล้ว ให้ปล่อยวางเสียบ้าง ให้พวกเขาคิดเอง สำนึกเอง แล้วดำเนินชีวิตของตนเองไปตามธรรมชาติ ตามครรลองของแต่ละคนนั่นเอง
"จับใจ๋แฮ้ง บ่แน่นใจ๋ก๋า ถูกใจ๋ครูบา บ่เปิงใจ๋พระน้อย"
คำแปล : จับใจอีแร้ง อาจจะไม่ถูกใจอีกา ถูกใจครูบา(เจ้าอาวาส) อาจไม่ถูกใจพระน้อย(สามเณร)
ความหมาย : เป็นคำกล่าวเปรียบเปรยว่าคนเรามีความชอบหรือไม่ชอบในสิ่งต่าง ๆ ไม่เหมือนกัน
บางสิ่งเราอาจจะคิดว่าถูกต้อง ดีงาม แต่มันอาจจะไปขัดใจผู้อื่นก็เป็นได้
หรือบางทีเราไม่ชอบในสิ่งใดสิ่งหนึ่ง แต่คนอื่นเขาอาจจะชื่นชม พอใจในสิ่งนั้น ๆ
เป็นการสอนให้เอาใจเขามาใส่ใจเรา หรือเอาใจเราไปใส่ใจเขานั่นเอง
มีอีกคำที่ความหมายใกล้เคียงกันนั่นก็คือ "จับใจ๋งู บ่จูใจ๋เขียด" (ถูกใจงูแต่ไม่ถูกใจเขียด)
"คนง่าวบ่ะมี คนผะหญาดีก่ะง่อม"
คำแปล : หากไม่มีคนโง่เสียแล้ว คนฉลาด(คนมีปัญญา) ก็คงเหงา(ตาย)
ความหมาย : คิดว่าคงไม่ต้องขยายความอะไรให้มากสำหรับคำกล่าวนี้
คนเราอยู่ร่วมกันในสังคม ระดับสติปัญญาอาจแตกต่างกัน
แต่คุณค่าของความเป็นคนล้วนเท่าเทียมกัน
ฉะนั้น อย่าไปประมาทคนโง่ว่าไม่มีสาระไม่มีประโยชน์
เพราะหากไม่มีคนโง่เสียเลยในสังคม
คนฉลาดก็คงเฉาตายด้วยไม่รู้จะเอาความฉลาดไปใช้กับใคร
มีสำนวนที่ความหมายใกล้เคียงกันอีกหนึ่งสำนวน คือ
"คนฮ้ายบ่มี คนดีง่อมล้ำ"
(หากไม่มีคนร้ายเสียเลย คนดี ๆ ก็คงเหงา...เนาะ )
|
ฝากข้อความหลังไมค์
Rss Feed
ผู้ติดตามบล็อก : 184 คน [
ภาพประกอบบล็อกส่วนใหญ่ได้มาจากฟอร์เวิดเมล์ ขอขอบคุณผู้สร้างสรรค์มา ณ ที่นี้ค่ะ