|
มี 'กำบ่ะเก่า' อยู่หลายกำตี้สะท้อนถึงผญ๋าหรือภูมิปั๋ญญาของคนบ่ะเก่าตี้ลึกซึ้งคมคาย...
บ่งบอกถึงฮีตฮอยและวิถีชีวิตตี้นับวันจะเลือนลางจ๋างหายไปกับวันเวลา...
ใคร่จะหยิบยกมาบอกเล่า...วันละเล็กละน้อยเผื่อละอ่อนรุ่นหลังจะได้ฮู้จัก
และ(ถ้า)เห็นคุณค่าพอก็จะได้จ้วยกั๋นสืบสานและอนุรักษ์สืบต่อไป...เจ้า
'หัวใจ๋ข้า หัวใจ๋เจ้า ห้อยอยู่เก๊าเดียวกั๋น'
คำแปล : หัวใจไพร่ฟ้าประชาชน หัวใจเจ้าคนนายคน แขวนอยู่ที่ต้นเดียวกัน
ขยายความ
คำว่า 'ข้า' หมายถึงผู้รับใช้หรือผู้อยู่ใต้บังคับบัญชา
คำว่า 'เจ้า' หมายถึงเจ้าหน้าที่ หรือเจ้านาย ผู้มีอำนาจเหนือกว่า
โดยตำแหน่ง ข้ากับเจ้าจะอยู่คนละระดับ ซึ่งโดยสมมติ เรายกให้เจ้าอยู่ที่สูง และข้าอยู่ที่ต่ำ
แต่ตามคำโบราณนี้ท่านว่าจะสูงจะต่ำก็ห้อยอยู่ที่ต้นไม้ต้นเดียวกัน
เพียงแต่เจ้าห้อยอยู่กิ่งบน ข้าห้อยอยู่กิ่งล่าง โดยมีแกนหลักคือต้นไม้ต้นเดียวกัน
แกนหรือหลักของชีวิตคือ ขันธ์ แยกเป็นรูปกับนาม
รูปได้แก่กายซึ่งประกอบด้วยธาตุสี่ เป็นที่รองรับนาม
คือจิตใจซึ่งมีหน้าที่รู้สี่อย่าง คือ เวทนา(รู้สึก), สัญญา(รู้จำ), สังขาร (รู้คิด), วิญญาณ (รู้แจ้ง)
โดยทางรูปธรรม คนเราอาจแตกต่างกันที่ สูง ต่ำ ดำ ขาว เพราะมีปัจจัยภายนอกมาปรุงแต่ง
แต่ในทางนามธรรม หรือทางจิตใจทุกคนเกิดมามีจิตเดิมแท้เหมือนกันหมด
หากแต่มาเศร้าหมองในภายหลังด้วยกิเลสที่จรมาเกาะกุม
'เจ้า'อาจจะมีกิเลสมากกว่า'ข้า'
หรือ'ข้า'อาจจะมีกิเลสมากกว่า'เจ้า'
แต่ 'เก๊า' (เค้า)เดิมของจิตยังยิ่งใหญ่ ยืนยงดุจต้นไม้ต้นเดียวกัน
ต่างที่แขนงที่แตกออกไปไม่เท่ากันนั่นเอง
ทั้งเจ้าและข้าต่างมีหน้าที่ทางกายแตกต่างกัน แต่ทางใจมี'เค้า'เท่ากัน
ในทิศธรรมหกประการ มีอยู่ข้อหนึ่งที่ระบุให้เจ้านายปฏิบัติต่อลูกน้องอย่างมีเมตตา
และโดยนัยเดียวกันก็ให้ลูกน้องปฏิบัติต่อนายจ้างอย่างมีเมตตาเช่นกัน
หากในสมัยนี้ไม่มีใครนำเอาทิศธรรมทั้งหกประการนั้นมาปฏิบัติต่อกัน บ้านเมืองจึงเกิดความสับสนวุ่นวายอยู่อย่างทุกวันนี้แล
ทิศทั้งหกได้แก่
๑. ปุรัตถิมทิส คือทิศเบื้องหน้า หมายถึงบิดามารดา
๒. ทักขิณทิส คือทิศเบื้องขวา หมายถึงครูบาอาจารย์
๓. ปัจฉิมทิส คือทิศเบื้องหลัง หมายถึงภรรยา (สามี) และบุตร
๔. อุตตรทิส คือทิศเบื้องซ้าย หมายถึง มิตร
๕. เหฏฐิมทิส คือทิศเบื้องล่าง บ่าว (ข้ารับใช้ หรือลูกน้อง)
๖. อุปริมทิส คือทิศเบื้องบน หมายถึงสมณพราหมณ์แลนักบวช
อ้างอิง : ๑.ภูมิปัญญาล้านนาชน อ.มานิต สุทธจิตต์
๒.นวโกวาท กรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ
|
ฝากข้อความหลังไมค์
Rss Feed
ผู้ติดตามบล็อก : 184 คน [
ได้ความฮู้จ๊าดนัก
ขอบใจ๋จ๊าดหลายตี้เอามาแบ่งปั๋นหื้อกั๋นวันนี้
ไว้จะมาแอ่วเรื่อยๆเน้ออ้าย