ความสุข ทุกแง่ทุกมุม (5)

พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต ป.ธ.๙)


นี่แหละ เมื่อว่าตามหลักวิชา ท่านจึงใช้สำนวนนี้ หรือในแนวนี้ว่าเป็นการ 'ดับทุกข์' อย่างไรก็ตาม มีแง่มุมที่ต้องพูดเพิ่มเติมให้เข้าใจชัดขึ้นอีกว่า คำว่า 'ดับทุกข์' ที่เราบอกว่าแปลจากคำของพระว่า 'นิโรธ' นั้นได้แฝงปมปัญหาในทางภาษาเอาไว้ด้วย

ปมอะไร ก็คือปมความไม่ชัด ที่อาจจะทำให้เข้าใจเขว กล่าวคือ เวลาเราพูดว่าดับทุกข์ จะทำให้รู้สึกเหมือนว่า เออ ทุกข์มีอยู่ๆ เราก็คอยดับๆ เราก็เลยจะต้องคอยดับทุกข์กันอยู่เรื่อยไป ความจริงนั้น 'นิโรธ' ในภาวะที่แท้ หมายถึงการไม่มีทุกข์เกิดขึ้น หรือภาวะที่ทุกข์ปราศไร้หายหมดไปเลย นี่คือความหมายที่ต้องการ นิโรธ ในขั้นสุดท้าย ก็คือนิพพาน จึงเป็นภาวะที่ไม่มีทุกข์เกิดขึ้นอีก

บางครั้งท่านอธิบายด้วยคำว่า 'อนุปฺปาทนิโรธ' ก็แปลว่า ความดับไปโดยไม่มีการไม่เกิดขึ้น คือดับเด็ดขาด ดังนั้น เพื่อให้สะดวกนิโรธแห่งทุกข์ เราก็แปลว่า ความไม่มีทุกข์เกิดขึ้นอีก หรือภาวะไร้ทุกข์นั่นเอง

สำหรับในที่นี้ เราไม่ใช้คำว่ากระบวนการดับทุกข์ คือหลบภาษาที่ใช้คำว่าทุกข์ และคงจะเพื่อให้สะดวกปากคนไทย หรือให้ถนัดใจคนฟัง เราก็ใช้คำว่า 'สุข' จึงบอกว่าเป็นกระบวนการพัฒนาความสุข

แต่ทั้งนี้ ก็ให้รู้กันว่า เราไม่ได้มองข้ามเรื่องความทุกข์นะ จะว่าไปด้วยกันนั่นแหละ เพราะฉะนั้น ในคำว่ากระบวนการพัฒนาความสุข ก็มีความหมายรวมไปถึงการจัดการในเรื่องความทุกข์ด้วย

ในเรื่องทุกข์นี้ ที่พูดมานั้นยังไม่ใช่จุดสำคัญที่แท้ ข้อที่มองข้ามไม่ได้ จะต้องไม่พลาด จึงต้องบอกต้องย้ำไว้ก่อน ก็คือท่าทีต่อความทุกข์ อันนี้ต้องชัด ถ้าพลาดไปก็จะไม่ได้พัฒนาความสุข

นี่ก็คือเรื่องที่พระเรียกว่า กิจในอริยสัจข้อทุกข์ พูดให้สั้นว่ากิจต่อทุกข์ หรือหน้าที่ต่อทุกข์ อันนี้ถ้าทำผิด ก็หมดเลย เสียกระบวนตั้งแต่ต้น และคนก็มักจะมองข้ามอันนี้ไป ท่าที หรือวิธีปฏิบัติต่อทุกข์ คืออย่างไร

ทุกข์เป็นข้อที่ 1 ในอริยสัจ 4 เมื่อพูดถึงวิธีปฏิบัติต่ออริยสัจข้อทุกข์ ก็ควรว่าให้ครบอริยสัจทั้ง 4 เพื่อจับให้ถูกว่า เราจะต้องทำอย่างไรต่ออริยสัจแต่ละข้อนั้น ขอให้ดูตามลำดับต่อไปนี้


1. ทุกข์ สภาพกดดันบีบคั้นเป็นที่ตั้งแห่งปัญหา หรือสิ่งสรรพ์อันมีวิสัยให้เกิดปัญหา, กิจคือ ปริญญา แปลว่า รู้รอบ หรือรู้เท่าทัน

2. สมุทัย เหตุให้เกิดทุกข์, กิจคือ ปหานะ แปลว่า ละ กำจัดทำให้หมดสิ้นไป

3. นิโรธ ภาวะไร้ทุกข์, กิจคือ สัจฉิกิริยา แปลว่า ทำให้แจ้งทำให้ประจักษ์ ทำให้เป็นจริงขึ้นมา หรือให้ได้ให้ถึง

4. มรรค วิธีปฏิบัติให้ถึงภาวะไร้ทุกข์, กิจคือ ภาวนา แปลว่าทำให้เป็นให้เกิดให้มี เจริญ ปฏิบัติ หรือลงมือทำกิจต่ออริยสัจ 4 นั้น วาระนี้มิใช่โอกาสที่จะอธิบาย

เพียงแต่ให้รู้ตระหนักไว้ ต้องถือว่าสำคัญอย่างยิ่ง คู่กับตัวอริยสัจ 4 เองนั่นแหละ เพราะถ้าปฏิบัติต่ออริยสัจไม่ว่าข้อใดผิดหน้าที่ การที่จะก้าวหน้าไปในธรรมก็ล้มเหลวหมดดี เป็นอันไม่มีทางได้ตรัสรู้หรือเข้าถึงธรรม

ในที่นี้ ก็ย้ำเฉพาะหน้าที่ต่อทุกข์ ซึ่งพูดให้เห็นหลักเป็นคำบาลีว่า 'ทุกฺขํ ปริญฺเญยฺยํ' (ทุกข์ พึงปริญญา) หมายความว่า ทุกข์เป็นสิ่งที่จะต้องรู้เข้าใจด้วยปัญญา หรือพูดให้สั้นอีกหน่อยว่า ทุกข์นั้นสำหรับรู้เข้าใจ

เอาง่ายๆ เหมือนเราจะแก้ปัญหา ก็ต้องรู้ปัญหาจึงจะแก้สำเร็จได้ ที่จริง ความหมายของทุกข์ ไม่ใช่แค่ที่คนทั่วไปพูดกัน ไม่ใช่แค่ความรู้สึกเจ็บปวดกายใจไม่สบายเท่านั้น

หน้า 31

ขอบคุณ
ข่าวสดออนไลน์
กราบนมัสการขอบพระคุณ
พระพรหมคุณาภรณ์

สิริสวัสดิ์ภุมวารค่ะ

Create Date : 26 มิถุนายน 2555		0 comments
Last Update : 26 มิถุนายน 2555 12:10:33 น.
Counter : 948 Pageviews.
Share Tweet