พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต ป.ธ.๙)


ถาม : อย่างสมมติว่าเราอยู่ในสังคม บางอย่างมันไม่ถูกต้อง เราจะบอกได้อย่างไรว่าสิ่งนี้มันไม่ถูกต้อง

ตอบ : อันนี้อยู่ที่การเข้าถึงความจริงของธรรมชาติ พร้อมทั้งสามารถมองเห็นเหตุปัจจัยต่างๆ ที่สัมพันธ์กัน ซึ่งโยงมาถึงความเป็นไปในสังคม ถ้าเรามีปัญญาดีกว่า และมองเห็นความจริงถึงขนาดนี้เมื่อคนในสังคมเขาทำพฤติกรรมนั้นๆ

โดยที่เขาไม่รู้ หลงผิด เราก็ต้องหนักหน่อย คือต้องหาทางช่วยให้เขาเรียนรู้ ให้เขาได้ฟังเหตุผล ทำความเข้าใจ อธิบาย เหมือนอย่างพระ พุทธเจ้ามาเที่ยวสอนชาวบ้านชาวโลกก็ต้องเหน็ดเหนื่อยเป็นธรรมดา

สังคมมีคนอยู่ในระดับต่างๆ ของการพัฒนา คนที่พัฒนาเหนือกว่า มีปัญญาดีกว่า มีจิตใจดีกว่า ก็มองสังคมแบบหนึ่ง แล้วด้วยความปรารถนาดี มีความสัมพันธ์ที่ดี ก็เกื้อกูลในการช่วยแนะนำชี้ช่องทางให้เขาพัฒนาขึ้น

นี่แหละจึงต้องมีการศึกษา ถ้าพูดรวบรัดก็บอกว่า ถ้าคุณอยู่แค่ปรโตโฆสะ คุณก็ต้องว่าตามเขา แต่ถ้าคุณมีโยนิโสมนสิการ ถ้าเขาผิด คุณก็จะเลยต่อไปถึงความจริงได้

ถาม : วินัยกับศีลต่างกันอย่างไร จะฝึกอย่างไร

ตอบ : ได้เคยพูดแล้วว่า วินัยคือเครื่องฝึกพฤติกรรม จึงอยู่ในส่วนศีล ถ้าพูดให้ตรงแท้ วินัยนั่นแหละเป็นศีลในระดับบัญญัติทางสังคม ส่วนศีลที่แท้คือส่วนที่เป็นธรรมชาติ คือส่วนที่ไปเป็นคุณสมบัติของคน เมื่อคนมีพฤติกรรมอย่างนั้นๆ ก็กลายเป็นศีลของเขา คือเป็นคุณสมบัติของชีวิตของคนนั้น

เพราะฉะนั้น ในความหมายที่เคร่งครัด ต้องแยกว่า ศีลนั้นเป็นคุณสมบัติในตัวคน คือการที่เขามีพฤติกรรมอย่างนั้นเป็นเรื่องของชีวิตของบุคคล ส่วนวินัยเป็นแบบแผนทางสังคมที่จะมาเป็นกรอบสำหรับพฤติกรรมของคน แล้วก็เป็นเครื่องฝึกพฤติกรรมไปในตัวด้วย จึงบอกว่า

ในความหมายหนึ่ง วินัยคือตัวการฝึก

ในอีกความหมายหนึ่ง วินัยคือตัวแบบ แผน รูปแบบบัญญัติ กฎหมาย กติกาสังคมที่ใช้ฝึก

เมื่อเราฝึกตัวดำเนินตามวินัยจนมีพฤติ กรรมที่เป็นไปตามวินัยนั้น คือมีเจตนาที่จะประพฤติอย่างนั้น นั่นเป็นศีล เพราะเป็นเรื่องของชีวิตคนแล้ว ศีลอยู่ในระบบการดำเนินชีวิตของคน เป็นส่วนของชีวิตที่เป็นธรรมชาติ

ส่วนวินัยเป็นแบบแผนบัญญัติข้างนอก คือ เมื่อเรารู้ว่าพฤติกรรมอย่างนี้จะเกื้อกูลต่อชีวิต ทำให้ชีวิตดีงาม เอื้อต่อสวัสดิภาพของสังคม เราก็วางเป็นบัญญัติสังคมว่าให้คนมีพฤติ กรรมอย่างนั้นๆ พอบัญญัติก็เกิดเป็นวินัยขึ้นมา หมายความว่าสังคมยอมรับหรือนักปราชญ์ยอมรับ คนก็ฝึกตาม

พอฝึกตามก็มีศีลขึ้นมา แยกกันอย่างนี้ ตอนนี้คนสับสนระหว่างบัญญัติของสังคมกับระบบชีวิตของคนที่เป็นธรรมชาติ เป็นอันว่า วินัยเป็นตัวแบบแผนของสังคม ซึ่งเป็นแบบแผนในด้านพฤติกรรม

พฤติกรรมที่เป็นไปตามวินัย (คือศีล) จะสร้างได้ดีก็ต้องอาศัยธรรม ชาติของมนุษย์ที่ว่าเคยชินอย่างไรแล้วแก้ไขยาก เพราะฉะนั้นก็เอาวินัยมาเป็นเครื่องฝึกความเคยชิน ดังนั้นเราจะเห็นว่า

หัวใจของวินัยคือการฝึกความเคยชิน หรือฝึกพฤติกรรมเคยชิน ถ้าเราได้พฤติกรรมเคยชินตามนั้นแล้วก็สบาย และเมื่อพฤติ กรรมนั้นแพร่ขยายออกมาในสังคมก็กลายเป็นวัฒนธรรม

หน้า 31

ขอบคุณ
ข่าวสดออนไลน์
กราบนมัสการขอบพระคุณ
พระพรหมคุณาภรณ์

สิริสวัสดิ์ภุมวารค่ะ

Create Date : 01 พฤษภาคม 2555
Last Update : 1 พฤษภาคม 2555 16:57:00 น.		0 comments
Counter : 640 Pageviews.
Share Tweet