กัณหปักษ์ แปลว่า ฝ่านดำ ส่วนข้างมืด คือ ช่วงเวลาข้างแรม ใช้ว่า กาฬปักษ์ ก็มี เรียกว่าช่วงเดือนดับ ก็ได้


กัณหปักษ์ หมายถึงระยะเวลาที่พระจันทร์ค่อย ๆ ลดความสว่างลงไปจนถึงมือสนิท ได้แก่วันแรม ๑ ค่ำไปจนถึงแรม ๑๕ ค่ำ

ในการนับเดือนแบบโบราณซึ่งเรียกว่านับตามจันทรคติ เดือนหนึ่งแบ่งเป็น ๒ ปักษ์ ปักษ์ละ ๑๕ วัน

คือ ชุณหปักษ์ (ช่วงข้างขึ้น) และ

'กัณหปักษ์' (ช่วงข้างแรม) หากเดือนใดเป็นเดือนขาด คือมี ๒๙ วัน ช่วงกัณหปักษ์จะมี ๑๔ วัน คือมีเพียงวันแรม ๑๔ ค่ำ ซึ่งถือว่าเป็นวันสิ้นเดือน และเดือนขาดนั้น

ปกติจะตรงกับเดือนคี่ คือเดือน ๓ เดือน ๕ เดือน ๗ เดือน ๙ และเดือน ๑๑ ของทุกปฏิทิน



กัปปิยการก (อ่านว่า กับ-ปิ-ยะ-กา-รก) แปลว่า ผู้ทำให้เป็นกัปปิยะ ผู้ทำสิ่งที่สมควรให้แก่สมณะ

หมายถึงผู้ปฏิบัติภิกษุในเรื่องปัจจัย ๔ หรือหมายถึงลูกศิษย์ของภิกษุ ผู้จัดของที่สมควรถวายแก่ภิกษุ

ผู้ทำหน้าที่ปฏิบัติดูแลภิกษุในเรื่องการขบฉัน

ทั้งยังทำหน้าที่ช่วยเหลือภิกษุมิให้ต้องอาบัติหรือความผิดทางพระวินัย เช่น ทำสิ่งที่เป็นอกัปปิยะอันไม่สมควรแก่สมณะให้เป็นกัปปิยะก่อนถวาย

เป็นต้นว่า ปอกผลไม้ที่มีเปลือกหนาก่อนถวาย



กัลปนา (อ่านว่า กัน-ละ-ปะ-นา) แปลว่า เจาะจงให้ เป็นคำศัพท์ภาษาบาลี นำมาใช้ในภาษาไทย ในปริบททางพุทธศาสนา

กัลปนา ใช้ในความหมาย ๒ อย่าง

คือหมายถึงส่วนบุญที่ผู้ทำบุญอุทิศไปให้ผู้ตาย เรียกว่าอุทิศกัลปนาไปให้

อีกอย่างหนึ่งหมายถึงที่ดินที่เจ้าของถวายเฉพาะผลประโยชน์ที่เกิดจากที่ดินนั้นให้แก่วัด กรรมสิทธิ์ที่ดินยังเป็นของเจ้าของ เช่น นา สวนมะพร้าวที่ดินมีตึกแถว เรียกชื่อเต็มว่า ที่กัลปนา

"ข้าพเจ้าขออุทิศกัลปนานี้ไปให้บิดา เจ้ากรรมนายเวรทั้งหลาย" อย่างนี้เป็นความหมายแรก

"ปีนี้ที่กัลปนาของวัดเราได้ผลตอบแทนไม่มากเพราะฝนแล้ง" อย่างนี้เป็นความหมายหลัง


ขอขอบคุณ วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี


อาทิตยวารสิริสวัสดิ์ มานมนัสภิรมย์ปรีดิ์ค่ะ