พระปางมารวิชัย

การสร้างพระพุทธรูปตั้งแต่โบราณ นิยมสร้างใน ปางมารวิชัย มากพอ ๆ กับ ปางสมาธิ เมื่อมีการสร้างเป็นพระเครื่องขนาดเล็ก จึงมีความนิยมในปางดังกล่าวไปด้วย

พระนางพญา ก็เป็นพระ ปางมารวิชัย ซึ่งเป็นปางตอนที่ พญามาร มาผจญพระพุทธเจ้าซึ่งกำลัง นั่งสมาธิ และยังไม่ตรัสรู้ จึงสะดุ้ง ยกพระหัตถ์ขวาที่ซ้อนกับพระหัตถ์ซ้ายบนพระเพลา (ตัก) ออกมากดพระชานุ (เข่า) ขวา ปางนี้จึงเรียกอีกชื่อว่า ปางสะดุ้งมาร….

แต่พระองค์ไม่ยอมลุกจาก บัลลังก์แก้ว ตามที่พญามารสั่ง เพราะอธิษฐานไว้ว่า หากไม่ตรัสรู้จะไม่เสด็จลุกไปไหน แม้เลือดเนื้อจะเหือดแห้ง และตั้งพระทัยสู้พญามาร โดยชี้นิ้วขวาที่วางบนเข่าลงที่แผ่นดิน ให้ พระธรณี เป็นพยานว่า บัลลังก์แก้ว เกิดเพื่อพระองค์ซึ่งได้สร้างสม ทานบารมี ไม่ใช่ของ พญามาร…แม่ธรณี จึงบีบน้ำในมวยผมออกมาท่วมท้นล้นแผ่นดิน จนพญามารพ่ายแพ้ไป……

ใน ปางมารวิชัย จึงมีอีกกิริยาเรียกว่า ปางชนะมาร ซึ่งจะคล้ายกับ สะดุ้งมาร มาก การสร้างพระมารวิชัย บางยุคช่างจะทำให้ นิ้วเสมอกัน จนแยกไม่ออกว่า สะดุ้งมาร หรือ ชนะมาร ยกเว้น ยุคสุโขทัย ที่ช่างรังสรรค์ให้ นิ้วพระ ที่วางบนตักขวา ไม่เสมอกัน จึงเป็นอาการ ชี้นิ้วบอกพระธรณี ถ้าอย่างนั้นแสดงว่า ปางชนะมาร

แน่นอน เราจึงนิยมสร้างพระในปางมารวิชัย เพราะถือว่าเป็นปางที่ยิ่งใหญ่ แสดงอิทธฤทธิ์ ไม่ว่าจะสะดุ้งมารหรือชนะมาร เพราะอยู่ในเหตุการณ์เดียวกัน


ที่มา : “ สีกาอ่าง “
หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ
ฉบับวันอาทิตย์ที่ ๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๔๗

เพลง สิ้นเวรกันที