วันสำคัญของชาวพุทธไทย (7)

พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต ป.ธ.๙)



สงกรานต์ยังแปลได้อีกว่า การก้าวไปรวมกัน เมื่อแปลอย่างนี้ย่อมให้ความหมายว่า คนทั้งหลาย แม้อยู่ต่างแห่งกัน ถึงเวลานี้ต่างก้าวเข้าไปหากัน ไปรวมกันเป็น กลุ่มเป็นก้อน ผนึกกันเป็นอันหนึ่งอันเดียว

เมื่อถือคตินี้จากสงกรานต์ ผู้ที่มีเรื่องผิดพ้องหมองใจกัน แตกแยกกระจัดกระจายกัน หรือผิดพลาดพลั้งเผลอต่อกัน ถึงเวลานี้ลืมเรื่องผิดพ้องกันเสีย ให้อภัย หันมาปรองดองสามัคคีกัน ทำให้เกิดความเป็นปึกแผ่นมั่นคง เป็นฐานที่จะให้หมู่คณะมีกำลังแข็งแรงยิ่งขึ้น

แปลความหมายคำว่า ....สงกรานต์.... มาแล้วหลายอย่าง ควรยุติเสียที แต่ก่อนที่จะจบนึกขึ้นมาถึงตำนานเกี่ยวกับกำเนิดสงกรานต์ เห็นควรนำมากล่าวไว้ด้วย พอให้เรื่องสงกรานต์ใกล้ความสมบูรณ์มากขึ้น และบางทีจะได้คติสอนใจเพิ่มขึ้น

ใจความของตำนานนั้นมีว่า กาลนานมาแล้ว มีมานพหนึ่งชื่อธรรมบาลกุมาร เป็น ผู้มีสติปัญญาเฉลียวฉลาดยิ่งนัก ได้เรียนรู้แตกฉาน เจนจบศิลปศาสตร์

ครั้งนั้นท้าวกบิลพรหมทราบกิตติศัพท์ จึงมาหยั่งดูสติปัญญาของธรรมบาล โดยตั้งคำถาม 3 ข้อว่า เวลาเช้า เวลากลางวัน และเวลาค่ำ สิริอยู่ที่ใด

การแพ้ชนะในการตอบคำถามนี้เอาศีรษะเป็นเดิมพัน ถ้าธรรมบาลกุมารตอบไม่ได้จะต้องยอมให้ตัดศีรษะถวายแด่กบิลพรหม แต่ถ้าธรรมบาลตอบได้ท้าวกบิลพรหมจะยอมสละพระเศียรตอบแทน

เบื้องแรก ธรรมบาลกุมารหาคำตอบไม่ได้ จนปัญญา แม้กบิลพรหมจะให้เวลาถึง 7 วัน แต่เวลา 6 วันแรกก็จวนจะผ่านไปเปล่า จนธรรมบาลกุมารท้อแท้ใจทอดอาลัยชีวิต บังเอิญไปนอนใต้ต้นไม้ใหญ่ที่มีนกอินทรีผัวเมียจับอยู่ ได้ยินคำตอบปัญหาจาก นกอินทรีนั้น ซึ่งสนทนากันด้วยความหวังว่าจะได้กินเหยื่อคือศพของธรรมบาลกุมาร

คำตอบนั้นว่า เวลาเช้า สิริ หรือราศีอยู่ที่หน้า คนจึงล้างหน้า เวลากลางวันอยู่ที่อก คนจึงประพรมอก เวลาค่ำอยู่ที่เท้า คนจึงล้างเท้าก่อนเข้านอน

เมื่อได้คำตอบเช่นนี้ผู้ที่เสียศีรษะจึงกลายเป็นฝ่ายท้าวกบิลพรหม และท้าวกบิลพรหมนั้นก็รักษาปฏิญญามั่นคง ปฏิบัติตามสัญญาโดยเคร่งครัด

อย่างไรก็ตาม กบิลพรหมนั้นทรง มหิทธานุภาพ หากตัดเศียรแล้วภัยอาจเกิดแก่โลกได้ เพราะหากเศียรตกถึงแผ่นดินไฟจะไหม้โลก หากปล่อยไปในอากาศฝนก็จะแล้ง หากทิ้งในมหาสมุทรน้ำก็จะแห้ง

ด้วยความกรุณาต่อชาวโลก ท้าวกบิลพรหมจึงตรัสสั่งธิดาทั้ง 7 ให้เอาพานมารอง รับเศียร นำไปประดิษฐานไว้ที่เขาไกรลาส

เมื่อครบกำหนด 365 วัน ตามสมมติ ว่าเป็นปีหนึ่ง ในวันสงกรานต์ ธิดาทั้ง 7 ก็ผลัดเวรกันมาอัญเชิญเศียรนั้นแห่รอบเขาพระสุเมรุคราวหนึ่ง แล้วประดิษฐานไว้ที่เดิม ทำอย่างนี้หมุนเวียนกันไปคนละปี จนครบรอบธิดาทั้ง 7 องค์

ตามตำนานนี้ให้เห็นคติอย่างหนึ่งว่า อันมนุษย์ทั้งหลายที่เกิดมา ดิ้นรนต่อสู้เพื่อชีวิต แล้วก็สิ้นสุดด้วยตายไปในโลกนี้ ต่างถูกครอบงำด้วยอวิชชา ไม่รู้ความจริงของธรรมชาติที่แวดล้อมตน ที่สุดแม้แต่ชีวิตของตนก็ไม่เข้าใจสภาวะที่แท้จริง

ผู้ที่ไม่รู้แจ้งความจริงของธรรมชาติ ไม่รู้เท่าทันชีวิต ก็ย่อมต้องเสียศีรษะ ปล่อยชีวิตถูกกลืนหายหมดไปเปล่า

แต่มนุษย์บางคน เพราะถูกธรรมชาติบีบคั้น ด้วยความหวาดกลัวนั่นแหละ เป็นเหตุให้ศึกษาค้นคว้าแสวงสัจธรรม ใฝ่หาคำตอบแก่ชีวิตของตน ผู้ที่ค้นคว้าหาคำตอบได้เป็นผู้รู้เท่าทันชีวิต

ย่อมกลับเป็นผู้มีชัยต่อธรรมชาติ เป็นผู้ที่ธรรมชาติยอมมอบชีวิตให้ เป็นผู้ดำรงชีวิตอยู่อย่างแท้จริง คุ้มกับการที่เกิดมา เมื่อดำรงชีวิตอยู่อย่างแท้จริงแล้วก็ไม่ต้องหวั่นต่อการเกิดการตาย

อย่างไรก็ตาม ความมีชัยต่อธรรมชาติในที่นี้มิได้หมายเพียงการเอาชนะธรรมชาติภายนอกอย่างเดียว แต่หมายถึงการเอาชนะธรรมชาติภายในตนด้วย คือธรรมชาติซึ่งอยู่ที่ชีวิตจิตใจของตนนี่แหละ ชัยชนะที่เกิดจากความรู้เท่าทันสภาวะที่แท้จริงของสิ่งทั้งหลาย และรู้จักวางจิตใจอย่างถูกต้องต่อโลกและชีวิต

เมื่อมองดูไปสงกรานต์ก็มีความหมายให้มองได้หลายอย่าง ทั้งที่มองอย่างชาวบ้านและชาววัด ทั้งที่ลึกซึ้ง และที่เป็นพื้นๆ

แม้จะมองอย่างง่ายๆ ก็ยังได้ความหมายว่า เพราะสงกรานต์เป็นเวลาที่ดวงอาทิตย์อยู่ใกล้เส้นศูนย์สูตร ประเทศที่อยู่ใกล้เส้น ศูนย์สูตรมีอากาศร้อนที่สุดในรอบปี ในฤดูกาลที่ร้อนจัดเช่นนี้คนจึงสนุกสนานรื่นเริงและแสดงความปรารถนาดีต่อกัน ด้วยการรดน้ำ สาดน้ำ ช่วยดับความเร่าร้อนให้เกิดความ ชุ่มชื่นเยือกเย็น เป็นความสุขอย่างหนึ่ง

จะมองความหมายอย่างไหน และจะคิดไปกี่อย่างก็ตาม เมื่อวันสงกรานต์มาถึงแล้วก็ควรให้ได้ความหมายสักอย่าง จะได้เป็นสงกรานต์ที่ไม่ผ่านไปเสียเปล่า

ขอเพียงว่าความหมายที่ได้นั้นควรจะเป็นความหมายที่ดีงาม ช่วยเชิดชูชีวิตจิตใจให้เบิกบานและประณีตผ่องใสมากขึ้น หากได้หลายอย่าง หรือครบทุกอย่างก็ยิ่งดี

ถ้านึกอะไรไม่ได้ ก็เอาแค่หัวเรื่อง ว่า ....สงกรานต์-ก้าวผ่านร้าย ย้ายสู่ดี.... วันสงกรานต์นี้ก็คงจะไม่เป็นหมันเสียทีเดียว

หน้า 31


ขอบคุณ ข่าวสดออนไลน์
กราบนมัสการขอบพระคุณ
พระพรหมคุณาภรณ์

อาทิตยวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

Create Date : 17 พฤศจิกายน 2556		0 comments
Last Update : 17 พฤศจิกายน 2556 9:59:57 น.
Counter : 561 Pageviews.
Share Tweet