สังฆทาน

...

เคยสงสัยไหมครับว่าเราทำสังฆทานไปทำไม?
การทำสังฆทานได้บุญมากมายมหาศาลจริงตามคำลือหรือเปล่า?
การทำสังฆทานนอกจากไปซื้อและหิ้วถังเหลืองมาจากร้านแล้ว ไม่มีวิธีอื่นแล้วหรือ?

ตั้งแต่เด็กแล้วที่ผมถูกปลูกฝังความเชื่อเรื่องการทำสังฆทานผ่านหลักฐานเชิงประจักษ์ (ในความหมายของการประสบพบเห็น-ได้ยิน ด้วยประสบการณ์ของตัวเองนะครับ ไม่เกี่ยวกันกับอะไรว่าสิ่งที่พบเห็นถูกหรือไม่) ว่า

การทำสังฆทานเป็นการทำบุญที่ได้บุญมากที่สุด
ทำสังฆทาน 1 ครั้ง ได้บุญเท่ากับการตักบาตรพระทุกเช้าเป็นเวลา 1 ปี
หากชีวิตตกระกำลำบาก โดนมรสุมซัดสาด ให้ไปทำสังฆทานซะ...แล้วชีวิตจะดีขึ้น
การทำสังฆทานคือการไปซื้อถังเหลืองที่บรรจุ...ผงซักฟอก ใบชา ผ้าจีวร น้ำปลา น้ำหวาน ข้าวสารหนึ่งถุงเล็กๆ จานหรือชามหรือแก้วน้ำ 1 ใบ และอื่นๆ... แล้วหิ้วถังนั้นไปหาเจ้าอาวาสหรือพระที่รู้จักนับถือกันแล้วกล่าวคำถวายสังฆทานตามภิกษุรูปนั้นในเวลาก่อนเที่ยง

ได้ประสบพบเห็นและเชื่อถือขนาด (สิ้น) คิดเอาเองว่า...ทำสังฆทานสักปีละครั้ง แล้วเวลาที่เหลือทั้งปีไม่ต้องทำบุญอะไรอีกก็ได้ เพราะได้ทำบุญใหญ่ไปแล้ว

ก่อนอื่นมาลองทราบกันก่อนดีกว่าว่าทำไมคนจึงเชื่อกันว่า...การทำสังฆทานเป็นการทำทานที่ได้บุญมาก...

ในสมัยพุทธกาล นางปชาบดีได้ตั้งใจนำผ้าจีวรไปถวายแด่พระพุทธเจ้าโดยเฉพาะ
เมื่อได้แจ้งความประสงค์ต่อพระพุทธองค์ๆก็ทรงตรัสต่อนางมหาปชาบดี ว่าให้นางถวายผ้าจีวรนี้ต่อคณะสงฆ์โดยรวม จะเป็นการดีและเป็นบุญเป็นกุศลมากกว่าจะมาเจาะจงถวายให้พระองค์เอง
นางปชาบดีได้ฟังจึงทำตามคำแนะนำของพระพุทธองค์ และท้ายที่สุดผ้าจีวรนั้นก็ถูกส่งมอบให้ภิกษุรูปหนึ่งที่กำลังมีความต้องการใช้ในขณะนั้น

จะเห็นได้จากเหตุการณ์ดังกล่าวว่า
การถวายทานแก่สงฆ์เป็นสังฆทานได้บุญมากกว่าการถวายทานแก่พระพุทธเจ้าเสียอีก
นั่นน่าจะเป็นที่มาที่ฝังเข้าสู่จิตใจของชาวพุทธทุกคนว่า การทำสังฆทานนั้น เป็นการทำทาน (ซึ่งเป็น 1 ใน 10 ของการทำบุญ) ที่ได้บุญมากมาย (มหาศาล)

แต่สิ่งหนึ่งที่ไม่ควรมองข้ามคือ
การทำบุญ (หรือทาน) ย่อมไม่ใช่การสักแต่ว่ากระทำไปให้เสร็จสิ้นไปเป็นครั้งคราว ด้วยองค์ประกอบของการทำบุญที่จะได้บุญสูงสุดจะประกอบไปด้วย 3 ขั้นตอน ดังนี้
1. มีความบริสุทธิ์ในเบื้องต้น (เมื่อคิดและตั้งใจจะทำ)
2. มีความบริสุทธิ์ในขั้นกลาง (ขณะกระทำ) และ
3. มีความบริสุทธิ์ในขั้นปลาย (หลังจากได้กระทำเสร็จสิ้นแล้ว)

พิจารณาองค์ประกอบทั้งสามให้ถ้วนถี่มาประมวลกัน (ตามทรรศนะของผม) ก็คือ
การมีความบริสุทธิ์ใจที่จะทำบุญ สิ่งของที่จะมอบนั้นหามาด้วยความสุจริต สิ่งของนั้นจะเป็นประโยชน์ต่อผู้รับ ทั้งผู้ทำบุญและผู้รับตลอดจนถึงบุคคลอื่นๆที่ไม่เกี่ยวข้อง...จะไม่ได้รับผลกระทบในทางไม่ดีทั้งทางกายและจิตใจจากการทำบุญดังกล่าว

เมื่อทราบองค์ประกอบของการทำบุญแล้ว เราก็ลองมาพิจารณาดูว่า...เราจำเป็นต้องทำสังฆทานด้วยถังเหลืองที่ซื้อมาตามร้านหรือเปล่า?

ถ้านิ่งคิด นิ่งพิจารณาโดยใช้เหตุผลง่ายๆไม่จำเป็นต้องซับซ้อน เราก็จะพบว่า...ไม่จำเป็นเลย เราสามารถทำสังฆทานด้วยสิ่งอื่นใดก็ได้ที่เป็นประโยชน์ต่อสงฆ์ โดยที่เรามีความบริสุทธิ์ใจที่จะทำ แสวงหาสิ่งนั้นๆมาด้วยความสุจริต และไม่ก่อความเดือดร้อนให้แก่ใครจากการทำสังฆทานของเรา

ท่าน ว.วชิรเมธี กล่าวไว้ในหนังสือธรรมะ-ทำไม ว่า บนเส้นทางบิณฑบาตของท่าน ทุกเช้าจะมีชายผู้หนึ่งถวายหนังสือพิมพ์แก่ท่าน 1 ฉบับ โดยกล่าวกับท่านว่า...ขอมอบ น.ส.พ.ฉบับนี้แก่สงฆ์ เพื่อที่เมื่อพระสงฆ์ได้มีความรู้จากการอ่านแล้วจะได้อบรมสั่งสอนฆราวาสได้ดียิ่งขึ้นไป
การทำทานเช่นนี้แหละที่เป็นสังฆทานและเป็นทานที่บริสุทธิ์โดยแท้

ท่านยังได้กล่าวเพิ่มเติมถึงการทำสังฆทานของฆราวาสโดยทั่วไปด้วย "ถังเหลือง" ว่า ควรพิจารณาดูสิ่งของในถังนั้นให้ดีว่ามีประโยชน์อันใดต่อสงฆ์ที่เราจะถวายถังนั้นให้หรือไม่ สิ่งของนั้นจะมีประโยชน์แก่พระสงฆ์เพียงไร
เพราะเท่าที่ท่านเคยประสบมา พ่อค้าแม่ค้าบางรายก็ฉวยโอกาสเอาสิ่งของที่ไม่มีคุณภาพใส่ลงมาในถัง (อาจเพราะเห็นว่าผู้ซื้อไม่ได้เป็นผู้ใช้สิ่งของนั้นเอง ไม่น่าจะมาโวยกลับเอาทีหลังได้) ผลก็คือ สิ่งที่เราถวายพระสงฆ์ไปนั้นสูญเปล่า และหากเป็นอาหารที่ไม่มีคุณภาพยังอาจจะทำให้พระท่านอาพาธเสียอีก

การทำสังฆทานด้วยถังเหลืองน่าจะเป็นเพียงกรณีของการเติมเต็มความต้องการทางใจของชาวพุทธในโลกยุคปัจจุบันมากกว่าจุดมุ่งหมายอันแท้จริงของสังฆทาน
โดยอาศัยความสะดวก ความง่าย ความสบาย ความไม่คิดอะไรมากในการกระทำ...เพียงรู้สึกดีและสบายใจ (ด้วยความเชื่อที่ผิดๆ) ที่ได้ทำเท่านั้น โดยแทนสีเหลืองบนถังเปรียบดังสีของจีวร

โดยแท้แล้ว สังฆทานคือการทำบุญกับพระสงฆ์ด้วยความคาดหมายว่า เมื่อพระสงฆ์ผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบได้รับการเกื้อหนุน-เกื้อกูลจากฆราวาสจนมีความเป็นอยู่อย่างพอเพียงตามอัตภาพแล้ว
จะได้มีกำลังที่จะสั่งสอน-อบรมฆราวาสทั้งหลายให้มีความเห็นที่ถูกต้อง อยู่ในศีลในธรรมต่อไป
และเมื่อพระสงฆ์สามารถดำรงอยู่ได้ในธรรมร่วมกับฆราวาส นั่นหมายถึงการที่ "พุทธศาสนา" ยังคงดำรงอยู่ได้ด้วยเช่นกัน
การดำรงอยู่ของพุทธศาสนาต่อไปนั้น จะเป็นสิ่งยืนยันได้อย่างหนึ่งว่า ทายาทของเรา-เพื่อนมนุษย์ร่วมโลกของเราจะได้มีหลักคำสอนที่ดี มีที่ยึดเหนี่ยวทางจิตใจอันประเสริฐต่อไปอีกแม้หลังจากหมดสิ้นยุคของเราไป

ในเรื่องของการทำทานแบบไม่เฉพาะเจาะจงนี้
เมื่อพิจารณากันให้ดี จะพบว่าเป็นการอบรมฆราวาสให้ไม่ยึดติดในตัวบุคคลหรือตัวพระสงฆ์รูปใดรูปหนึ่ง เพราะถึงที่สุดแล้วก็มี "หลักธรรม" เท่านั้นที่จะเป็นที่พึ่งอันแท้จริงของชาวพุทธทุกคนได้สืบไป ไม่ใช่เพียงแค่พระสงฆ์รูปใดรูปหนึ่ง
และการยึดมั่นถือมั่นไม่ว่าในตัวบุคคล สิ่งของ นามธรรม หรือแม้กระทั่งตัว "บุญ" เอง ย่อมนำมาซึ่งความทุกข์แก่ผู้ยึดถือทั้งสิ้น

เรื่องความไม่ยึดติดในตัวพระสงฆ์กับการทำสังฆทานนี้
เคยมีธรรมเนียมในสมัยก่อนเช่นกันว่า เมื่อเราตั้งใจนำสิ่งของใดไปถวายเป็น "สังฆทาน" แก่วัดใดวัดหนึ่ง
ให้เราถวายสิ่งของนั้นๆแก่พระสงฆ์รูปแรกที่ได้พบทันที ซึ่งก็เป็นอีกวิธีหนึ่งที่สามารถลดความยึดติดในตัวผู้รับได้
เพราะโดยปกติ เราๆท่านๆก็คงเห็นกันว่าหากเราต้องไปทำบุญ เราก็จะไปทำบุญกับเจ้าอาวาสหรือพระผู้มีชื่อเสียงประจำวัดนั้นๆมากกว่าที่จะไปทำกับพระสงฆ์รูปอื่นๆ

อีกทั้งสิ่งของที่เรานำไปถวายพระสงฆ์รูปใดรูปหนึ่งอาจจะไม่เป็นที่จำเป็นสำหรับท่านในขณะนั้นเลยก็ได้ แต่ยังมีพระสงฆ์รูปอื่นที่มีความจำเป็นกว่า
เมื่อเราถวายเป็น "สังฆทาน" คือไม่เฉพาะเจาะจง ก็จะมีโอกาสทำให้สิ่งของที่เราถวายนั้นเป็นประโยชน์อย่างแท้จริงได้

มาสรุปสุดท้ายตรงนี้กับสิ่งที่ผมได้ยินได้ฟังมาแต่เด็กว่า การทำสังฆทาน 1 ครั้ง เท่ากับการตักบาตร 1 ปีเต็มจริงหรือเปล่า?

ก็คงเป็นคำตอบง่ายๆนะครับว่า...ไม่จริงโดยสิ้นเชิง
ปุถุชนคนธรรมดาอย่างเราๆท่านๆคงไม่สามารถไปกะเกณฑ์ไปใช้มาตรวัดใดๆมาวัดได้ว่าทำอะไรแล้วจะได้บุญมากน้อยเท่าใด
และมันก็ไม่มีความจำเป็นใดๆที่ต้องไปทำเช่นนั้นด้วย ขอเพียงสิ่งที่เราทำเป็นไปด้วยความบริสุทธิ์ใจตามองค์ประกอบของการทำบุญก็เป็นเรื่องเพียงพอแล้ว
สิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อทั้งตัวเองและผู้คนรอบข้าง ที่เมื่อมีเพิ่มขึ้นแล้วจะก่อให้เกิดประโยชน์ได้เพิ่มขึ้นก็ควรจะมีเพิ่มขึ้น (ทำบุญให้มากขึ้น) หากเราสามารถทำได้

การไปกะเกณฑ์เอาโดยใช้มาตรวัดโน่นนี่ นอกจากไม่เป็นสาระประโยชน์ใดๆต่อตัวเองและคนรอบข้างแล้ว ยังก่อให้เกิดความรู้สึกทุกข์ใจจากความยึดมั่นถือมั่นอีกต่างหาก
โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากเราไม่สามารถบรรลุเกณฑ์ (อันไม่เป็นสาระ) ของเราเองได้


หมายเหตุ: ข้อเขียนข้างต้นทั้งหมด ผมประมวลเอาจากความนึกคิดของตัวเอง ผ่านการอ่านหนังสือธรรมะ-ทำไมของ ว.วชิรเมธี และข้อเขียนของคุณเนาวรัตน์ พงศ์ไพบูลย์ ในมติชนสุดสัปดาห์ รวมถึงหลักธรรมคำสอนอันเป็นประโยชน์ที่ได้เคยอ่านมาช้านาน
เมื่อเป็นการประมวลเอาด้วยความนึกคิดของตัวเอง จึงเป็นไปได้อย่างยิ่งที่จะเกิดความผิดพลาดและไม่สมบูรณ์ ฉะนั้น หากเกิดความผิดพลาดใดๆขึ้นมาก็ขออภัยมา ณ ที่นี้ครับ





---ขอบคุณที่แวะมาครับ ---

Create Date : 27 เมษายน 2549		18 comments
Last Update : 27 เมษายน 2549 14:16:57 น.
Counter : 1206 Pageviews.
Share Tweet