กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว
เพชรพระมหามงกุฎ
แผ่นดินทอง
รัตนโกสินทร์ ๒๒๕ ยินดีต้อนรับ
สมเด็จพระนเรศวรมหาราช
พระราชสกุล
เที่ยวเมืองพระร่วง
ตำนานวังหน้า
ความ-ทรงจำ ในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
อธิบายเรื่องธงไทย
ตำนานภาษีอากร
บันทึกรับสั่งสมเด็จฯ
สารคดีที่น่ารู้ - ม.จ.หญิงพูนพิศมัย ดิศกุล
พระจอมเกล้าพระจอมปราชญ์
เทศาภิบาล
สิมอีสาน
ม.ร.ว.โต จิตรพงศ (คู่พระบารมีนายช่างใหญ่กรุงรัตนโกสินทร์)
สมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ (นายช่างใหญ่กรุงรัตนโกสินทร์)
สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์
ชิต บุรทัต
กรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ
พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว
กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ
กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์
กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท
พระสุนทรโวหาร (ภู่) อาลักษณ์ขี้เมา
พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)
พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ในรัชกาลที่ ๕
เจ้าพระยาพระคลัง(หน) กับสมบัติอมรินทร์คำกลอน
คุณพุ่ม บุษบาท่าเรือจ้าง
กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส
เจ้าพระยาอภัยราชา (โรลังยัคมินส)
เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (ม.ร.ว.อรุณ ฉัตรกุล)
คนดีเมืองเหนือ
พระยาไชยบูรณ์ (ทองอยู่ สุวรรณบาตร)
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส
เจ้าพระยาไทรบุรี (อับดุลฮามิต)
พระยาศรีสุริยราชวรานุวัติ (โพธิ)
เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค)
เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)
เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ (แพ)
พระยาพฤฒาธิบดีศรีสัตยานุการ (อ่อน โกมลวรรธนะ) เปรียญ
พระครูวัดฉลอง
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ (พระราชหัตถ์ซ้าย)
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ (พระราชหัตถ์ขวา)
เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) ขุนพลแก้ว
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์
เจ้าพระยาศรีวิไชยชนินทร์ (ชม สุนทรารชุน)
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช
จอมพล เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต)
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์
เจ้าจอมมารดาทับทิม ในรัชกาลที่ ๕
เจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร (ม.ร.ว.คลี่ สุทัศน์)
สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงกุณฑลทิพยวดี
เจ้าพระยามหาเสนา (บุนนาค)
ม.ร.ว.โต จิตรพงศ (คู่พระบารมีนายช่างใหญ่กรุงรัตนโกสินทร์)
พระมหามงกุฎเป็นเครื่องหมายของราชาธิปไตย
พระมหามงกุฎสง่างามด้วยประดับเพชรนิลจินดาอันมีค่าฉันใด
ข้าราชการที่อุตส่าพยายามช่วยกันทะนุบำรุงบ้านเมืองให้มีเจริญสุข
ก็เปรียบเหมือนเพชรนิลเครื่องประดับพระมหามงกุฎฉันนั้น
พระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
.................................................................................................................................................................................................
คู่บารมีพระบิดาแห่งศิลปไทย
(มรว. โต จิตรพงศ์ ในสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์)
ด้วยคำว่าคู่บารมี เราย่อมเข้าใจได้ว่าหมายถึงบุคคลที่มีส่วนช่วยส่งเสริมเกียรติคุณและมักจะเป็นผู้ที่ทรงไว้ซึ่งเกียรติคุณทัดเทียมกันกับบุคคลที่ได้รับการส่งเสริม เสมือนหนึ่งฐานรองรับพระพุทธรูป ย่อมประกอบด้วยวัตถุเนื้อเดียวกันกับพระพุทธรูป และมีส่วนช่วยให้พระพุทธรูปดูงามเด่นน่าเลื่อมใส ชวนสักการะยิ่งขึ้นกระนั้น
เมื่อเอ่ยถึงคำว่า พระบิดาแห่งศิลปะไทย คนไทยที่มีความเป็นไทยทั้งกายและใจก็ย่อมเข้าใจได้ดี ว่าหมายถึงสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ เพราะสมเด็จฯ องค์นี้ทรงพระปรีชาสามารถอย่างยิ่งด้านจิตรกรรม สถาปัตยกรรม และดุริยศิลปของไทย ยังมีปรากฏแก่หูแห่ตาชนรุ่นหลังอยู่มากมายหลายอย่าง เช่นอุโบสถวัดเบญจมบพิตร อันเป็นที่เชิดหน้าชูตาอย่างยิ่งของไทย เพลงเขมรไทรโยค อันเป็นเพลงอมตะเหล่านี้เป็นต้น
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์
บุคคลที่เป็นศิลปินโดยแท้นั้น ย่อมมีความรักและความหมกมุ่นในงานของตนอยู่เป็นนิจ บางครั้งความคร่ำเคร่งในงานจนเกินไปก็มักก่อให้เกิดความกังวลใจขึ้นแก่คนในครอบครัว และในกรณีเช่นนี้ ถ้าหากบุคคลในครอบครัวไม่มีความเข้าใจดีก็จะไม่สามารถประคับประคองทั้งด้านชีวิตและจิตใจของศิลปินผู้นั้น ให้ดำเนินไปในทางสูงส่งเพื่อศิลปะได้ด้วยดีเป็นแน่ อีกประการหนึ่ง ถ้าหากบุคคลในครอบครัวโดยเพราะสามีหรือภรรยา ไม่เข้าใจถึงคุณค่าแห่งศิลปะที่สามีหรือภรรยาของตนประกอบอยู่แล้ว ก็ย่อมมีการลิดรอนกำลังใจของบุคคลที่เป็นศิลปินนั้นอย่างไม่มีปัญหา
แต่เพราะพระบิดาแห่งศิลปะของไทย ทรงมีชายาเป็นคู่พระบารมี ชายาของพระองค์ท่านเป็นผู้ที่ประพฤติตนคล้อยตามพระนิยมในด้านศิลปได้อย่างงดงามดียิ่ง นอกไปจากคุณสมบัติด้านแม่เจ้าเรือน อันเป็นสมบัติประจำตัวของกุลสตรีไทยแท้ คู่พระบารมีของพระองค์ท่านประกอบด้วยคุณสมบัติสามประการ คือประการที่เป็นคู่พระชนม์ชีพของยอดศิลปิน ประการที่เป็นคฤหปตานีที่ดี และประการที่เป็นชายาของพระเจ้าบรมวงศ์ชั้นเจ้าฟ้า ท่านผู้นี้คือ หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์
คู่พระบารมีของพระบิดาแห่งศิลปะไทยเป็นธิดาหม่อมเจ้าแดง งอนรถ ณ อยุธยา หม่อมวันเป็นมารดา เกิดเมื่อวันที่ ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๒๖ หม่อมเจ้าแดงทรงเป็นโอรสองค์เดียวในพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๓ พระองค์เจ้างอนรถ เมื่อหม่อมเจ้าแดงมีชันษาได้เพียง ๘๒ วัน พระบิดาก็สิ้นพระชนม์ พระองค์เจ้าหญิงวงเดือนพระเชษฐภคินีของพระองค์เจ้างอนรถจึงทรงรับหม่อมเจ้าแดงไปเลี้ยงไว้ในพระบรมมหาราชวัง พร้อมกันนั้นก็ได้ทรงอุปการะหม่อมเจ้าหญิงอ่างในพระบรมวงศ์เธอชั้น ๓ กรมหมื่นเชษฐาธิเบนทร์ไปทรงอุปการะไว้ด้วย เพราะเจ้าจอมมารดาของพระองค์เจ้าวงเดือน และของกรมหมื่นเชษฐาธิเบนทร์เป็นพี่น้องกัน โดยที่หม่อมราชวงศ์เอี่ยม หม่อมมารดาของหม่อมเจ้าหญิงอ่างได้เข้าไปอยู่ในพระบรมมหาราชวังด้วย พระองค์เจ้าวงเดือนจึงทรงให้หม่อมราชวงศ์เอี่ยมเป็นผู้ดูแลหม่อมเจ้าชายแดง และหม่อมเจ้าหญิงอ่างซึ่งมีพระชันษาแก่กว่าหม่อมเจ้าชายแดงประมาณ ๑๐ ปี ก็ได้ทรงช่วยดูแลหม่อมเจ้าชายแดงด้วย ทั้งหม่อมเจ้าหญิงอ่างและหม่อมเจ้าชายแดงจึงทรงมีความสนิทสนมกันเป็นอย่างยิ่ง จนกระทั่งหม่อมเจ้าชายแดงทรงเจริญวัยเกินที่จะอยู่ในพระบรมมหาราชวังได้ จึงได้เสด็จออกมาอยู่ข้างนอก ทรงมีหม่อมและได้ทรงมีบุตร ๒ คน ธิดา ๒ คน แต่ทว่าบุตรธิดาทั้ง ๓ สิ้นชีพเสียแต่ยังเยาว์มากทั้งนั้น คงเหลือเพียงคนเดียวที่มีชีวิตอยู่ได้จนโต จึงมีนามว่า โต
กรมหมื่นเชษฐาธิเบนทร์
เมื่อธิดาคนเดียวของหม่อมเจ้าแดงมีอายุได้ ๗ ปี ก็เข้าไปอยู่ในพระบรมมหาราชวังกับหม่อมเจ้าหญิงอ่าง ซึ่งทรงมีหน้าที่เป็นพนักงานเครื่องนมัสการ คือควั่นธูปเทียนสำหรับใช้ในราชการ จึงได้รับการอบรมสั่งสอนในวิชาการด้านนี้มาจากหม่อมเจ้าหญิงอ่างด้วย นอกจากนั้นหม่อมเจ้าหญิงอ่างยังทรงอบรมหม่อมราชวงศ์โตในด้านความประพฤติและกิริยามารยาทอุปนิสัยอย่างเข้มงวด ส่วนการอบรมด้านความรู้ของสตรี ซึ่งสมัยก่อนถือว่าการเรือนการครัวเป็นสิ่งสำคัญนั้น หม่อมเจ้าหญิงอ่างทรงอบรมด้วยการทรงปล่อยให้หม่อมราชวงศ์โตเล่นตามอย่างงานที่ท่านทรงทำ เช่นทำแป้งร่ำ น้ำอบ ควั่นธูปเทียน ตลอดจนเล่นหุงข้าวต้มแกง หม่อมราชวงศ์หญิงโตจึงทำงานอันเป็นวิชาของสตรีได้เอง เพราะเคยเล่นมาแต่เยาว์วัยแล้ว
หม่อมเจ้าหญิงอ่างทรงสนิทสนมคุ้นเคยกันมากกับพระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงพรรณราย ที่พระพุทธเจ้าหลวงทรงมีพระดำรัสเรียกว่า น้าแฉ่ พระองค์เจ้าหญิงพรรณรายทรงเป็นพระมารดาของสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ทรงมีตำหนักที่ประทับในบริเวณวังของพระโอรสที่ตำบลท่าพระ หม่อมเจ้าหญิงอ่างเคยเสด็จออกมาประทับกับพระองค์เจ้าหญิงพรรณราย และหม่อมราชวงศ์หญิงโตก็ได้ตามเสด็จด้วย พระองค์เจ้าหญิงพรรณรายโปรดหม่อมราชวงศ์หญิงโต จึงตรัสขอจากหม่อมเจ้าหญิงอ่าง เมื่อทรงได้รับความเห็นชอบจากหม่อมเจ้าชายแดงแล้ว หม่อมเจ้าหญิงอ่างก็ทรงยกหม่อมราชวงศ์โตถวายพระองค์เจ้าหญิงพรรณราย หม่อมราชวงศ์โตจึงออกจากพระบรมมหาราชวังมาอยู่ที่วังท่าพระตั้งแต่นั้นมา
พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพรรณราย
พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงพรรณรายทรงเป็นช่างดอกไม้และทรงชำนาญทำพุ่มขี้ผึ้ง และปักพุ่มบูชาต่างๆ ทรงทำพุ่มขี้ผึ้งขนาดต่างๆ ขายมาตั้งแต่ยังเสด็จอยู่ในพระบรมมหาราชวังแล้ว เมื่อเสด็จออกมาประทับที่วังท่าพระก็ยังทรงทำพุ่มขาย และได้ทรงขยายกิจการอีกมากมาย พระโอรสทรงเป็นช่างก็ทรงออกแบบลวดลายเขียนพาน ทำหุ่นทรงติดพุ่ม สวมยอดแบบตัวผึ้งถวายให้งดงาม เมื่อหม่อมราชวงศ์หญิงโตมาอยู่กับพระองค์หญิงพรรณราย ก็ได้ถ่ายวิชาต่างๆ จากพระสัมพันธวงศ์เธอพระองค์นั้นไว้ด้วย
หม่อมราชวงศ์หญิงโตอยู่กับพระองค์เจ้าหญิงพรรณราบได้ ๑๐ ปี พระโอรสในพระสัมพันธวงศ์เธอพระองค์นั้นก็ทรงพระเมตตา ยกขึ้นเป็นพระชายาในปี พ.ศ. ๒๔๔๖
ผู้ที่เคยอ่านหนังสือเรื่องสาส์นสมเด็จอันเป็นพระนิพนธ์ระหว่างสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ กับสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ย่อมจะระลึกได้ว่า มีอยู่หลายตอนที่สมเด็จฯ กรมพระยานริศฯ ได้ทรงกล่าวถึง แม่โต เช่น แม่โตถามว่าตะเกี่ยคืออะไร หรือ หม้อน้ำมนต์ที่ประทานไปนั้น แม่โตทักว่าไม่มีฝา หรือ แกก็นึกออกว่าหม้อน้ำสุวรรณสามก็ใช้ใบบัวปิด แม้ว่าการที่สมเด็จฯ ยอดศิลปินจะทรงกล่าวถึงชายาของพระองค์ในทำนองเล่าสู่กันฟังฉันพี่น้องก็ตาม แต่ก็เป็นสิ่งที่แสดงอยู่ในตัวว่าชายาของพระองค์ท่านมีความรู้ความเข้าใจในสิ่งใดบ้าง
หม่อมเจ้าหญิงดวงจิตร จิตรพงศ์ ธิดาของหม่อมราชวงศ์โตทรงเล่าถึง คู่พระบารมีพระบิดาแห่งศิลปะไทย ไว้ดังนี้
แม่ได้รับการอบรมอย่างโบราณ จึงเป็นคนรักสงบไม่ชอบความฟุ้งเฟ้อหรูหรา แม้จะได้รับการศึกษาชั้นต้นแต่เพียงเล็กน้อย แต่เป็นคนสนใจใฝ่วิชาหมั่นหาความรู้เพิ่มเติมอยู่เสมอ ไม่ยอมล้าสมัย ทั้งมีวาสนาได้อยู่ใกล้ชิดบัณฑิต ชอบอ่านชอบคิด ช่างจำ จึงมีความรู้รอบตัวหลายแขนง เฉพาะวรรณคดีนั้นชอบมาก ถ้าตอนไหนไพเราะจับใจก็จำไว้ได้ขึ้นใจเป็นเรื่องๆ
และในด้านที่เป็นคู่พระบารมีนั้น
กับเสด็จพ่อนั้นแม่ดูแลถวายความสุข ความสะดวกสบาย ควบคุมกิจการรั้ววังต่างพระเนตรพระกรรณด้วยตนเองทุกอย่าง สิ่งใดที่เสด็จพ่อโปรด แม่ก็พยายามทำถวายให้ถูกพระทัยเป็นนิจ เสด็จพ่อโปรดการช่าง แม่ก็ประดิษฐ์ของที่ประกอบด้วยฝีมือช่างอันประณีตบรรจงถวายทุกโอกาส เช่นจะทรงเลี้ยงอาหารชาวต่างประเทศ ซึ่งเป็นนักโบราณคดีมาจากประเทศอินโดจีน แม่ก็เอามันเทศมาแกะสลักเป็นรูปปราสาท มียอดเป็นหน้าสี่หน้าเหมือนปราสาทบายนของเขมร เป็นเครื่องตั้งไว้กลางโต๊ะอาหาร หรือในวันประสูติซึ่งเคยทรงเชิญลูกหลาน และข้าราชการที่ได้ทรงอาศัยใช้สอยมาเลี้ยงเป็นงานประจำปี แม่ก็ประดิษฐ์ของแปลกๆ ด้วยการจัดอาหารและผลไม้เป็นรูปสัตว์และสิ่งอื่นๆ บ้าง ทำของกระจุกกระจิกที่น่าเอ็นดูถวายให้ทรงแจกชำร่วยบ้าง ห่อของฉลากเป็นรูปต่างๆ บ้าง พยายามจัดของแปลกของใหม่ไว้ให้ได้ชมเชยสนุกสนามทุกปี ถึงกลางเดือนสิบสองก็ชวนคนในวังทั้งเด็กและผู้ใหญ่ ทำแพทำกระทงเป็นรูปต่างๆ ประกวดกันถวายเสด็จพ่อทรงลอยเพื่อชักจูงให้เด็กๆ หัดทำการช่าง ของใครทำดีก็ได้ประทานรางวัล จนเสด็จลุง (สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ) เคยตรัสเย้าว่า เป็นนางนพมาศ
คู่พระบารมี พระบิดาแห่งศิลปะไทย ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ ๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ อายุได้ ๗๔ ปี ๙ เดือน
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์
ม.ร.ว. โต ในสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์
คัดจากหนังสือ "รัดเกล้า" ของลาวัณย์ โชตามระ
Create Date : 23 ธันวาคม 2551
Last Update : 23 ธันวาคม 2551 17:08:46 น.
1 comments
Counter : 6194 Pageviews.
Share
Tweet
ได้รับความรู้ในสิ่งที่ยังไม่รู้หลายเรื่องหลายตอนทีเดียวค่ะ ขอเป็นสมาชิกติดตามบล็อกนี้ต่อไปเรื่อยๆนะคะ
ขอบคุณสำหรับข้อมูลอย่างมากๆอีกครั้งค่ะ
โดย:
nathanon
วันที่: 28 ธันวาคม 2551 เวลา:8:39:56 น.
Name
Opinion
*ใช้ code html ตกแต่งข้อความได้เฉพาะสมาชิก
กัมม์
Location :
[Profile ทั้งหมด]
ฝากข้อความหลังไมค์
Rss Feed
Smember
ผู้ติดตามบล็อก : 41 คน [
?
]
วิชา ความรู้จะมีค่าเมื่อถูกถ่ายทอด
Bigmommy
NickyNick
เพ็ญชมพู
kenzen
สาวใหม
กระจ้อน
คนรักน้ำมัน
Why England
naragorn
biebie999
วรณัย
เซียงยอด
แม่สลิ่ม
รอยคำ
สุธน หิญ
นอกราชการ
BFBMOM
มณีไตรรงค์
karmapolice
เมื่อไรจะหายเหงา
เจ้าชายเล็ก
รักดี
ลุงนายช่าง
nidyada
mr.cozy
กวินทรากร
Mutation
พลังชีวิต
หนุ่มรัตนะ
Webmaster - BlogGang
[Add กัมม์'s blog to your web]
เครือข่ายกาญจนาภิเษก
หอมรดกไทย
เวียงวัง
มอญ
กฎหมายไทย
ประตูสู่อีสาน
พจนานุกรมไทย-อังกฤษ
พจนานุกรมไทย-บาลี
คำไท - คำถิ่น
คนโคราช
หนังสือหายาก E - Book
ลิลิตตะเลงพ่าย
สามก๊ก
บ้านมหา (หมอลำออนไลน์)
หมากรุกไทย และหมากกระดาน
ราชกิจจานุเบกษา
สมุดภาพเมืองไทยในอดีต
พระราชวังพญาไท
พิพิธภัณฑ์หุ่นขี้ผึ้งไทย
ฐานข้อมูลภาพถ่าย กรมศิลปากร
ปากเซ ดอท คอม
ศิลปวัฒนธรรมภาคใต้
มวยไชยา
ดำรงราชานุภาพ
พิพิธภัณฑ์ธงสยาม
ห้องสมุดพันทิป
สมเด็จพระมหาธีรราชเจ้า
จิตรกรรมฝาผนังวัดบุปผาราม
พิพิธภัณฑ์ศาลไทย
จิตรธานี
Wikimapia
ราชบัณฑิตยสถาน
Bloggang.com
MY VIP Friend
ขอบคุณสำหรับข้อมูลอย่างมากๆอีกครั้งค่ะ